Prawo organu podatkowego do zakwestionowania odliczenia podatku VAT z faktur wystawionych przez nieuczciwego kontrahenta

ODPOWIEDŹ

Tak, urząd skarbowy ma prawo zakwestionować odliczenie podatku naliczonego z otrzymanych przez Pana faktur, jeżeli zostanie udowodnione na podstawie obiektywnych przesłanek, że skorzystanie z tego prawa wiązałoby się z przestępstwem lub nadużyciem.

UZASADNIENIE

Fundamentalną zasadą systemu VAT jest jego neutralność. Podatnicy mają obowiązek naliczania podatku należnego przy sprzedaży towarów, ale z drugiej strony mają prawo do pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony przy zakupach towarów lub usług. Prawo do odliczenia podatku może zostać ograniczone tylko w wyjątkowych sytuacjach. Pozbawienie podatnika tego prawa jest wyjątkiem od zasady podstawowej.

Zasady odliczania podatku naliczonego określono w dziale IX ustawy o podatku od towarów i usług – „Odliczanie i zwrot podatku. Odliczanie częściowe”. W art. 86 zawarto ogólne zasady odliczania podatku VAT, który stanowi, iż prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przysługuje podatnikom podatku VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Kwota podatku do odliczenia może wynikać m.in. z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

W zadanym pytaniu nie określił Pan szczegółowo powodu zakwestionowania prawa do odliczenia, posługując się jedynie ogólnym stwierdzeniem, iż faktury wystawił nieuczciwy kontrahent. W związku z tym poniżej przedstawiamy katalog najbardziej prawdopodobnych powodów zakwestionowania przez urząd skarbowy prawa do odliczenia.

Sytuacje, w których odliczenia podatku należnego nie stosuje się, ustawodawca zawarł w art. 88 ustawy o VAT. Wynika z niego m.in., iż odliczenia podatku naliczonego nie można dokonać gdy:

1. Sprzedaż udokumentowana jest fakturą VAT wystawioną przez podmiot nieistniejący - art. 88 ust. 3a pkt 1) lit. a);

2. Wystawione faktury stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane - art. 88 ust. 3a pkt 4) lit. a);

3. Wystawione faktury podają kwoty niezgodne z rzeczywistością - art. 88 ust. 3a pkt 4) lit. b);

4. Wystawione faktury potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego - art. 88 ust. 3a pkt 4) lit. c).

W art. 58 Kodeksu cywilnego stwierdzono, iż czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek. Natomiast art. 83 Kc stwierdza, iż nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Zakładając, że faktycznie nabył Pan przedmiotowy olej napędowy, może Pan wnosić w zastrzeżeniach do protokołu kontroli, że nie miał Pan wiedzy, jakoby kontrahent był nieuczciwy. Przy czym należy mieć na uwadze, że orzecznictwo krajowe jak i europejskie wielokrotnie już wskazywało na wymogi związane z dołożeniem należytej staranności przez kontrahentów przy dokonywaniu transakcji handlowych. W wyroku z dnia 8 kwietnia 2015 r. sygn. akt I FSK 2136/13, Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionował prawo do odliczenia podatku VAT z faktur, otrzymanych od nieuczciwego kontrahenta. NSA stwierdził, że z uwagi na fakt, iż strona przy odliczeniach podatku VAT „nie dochowała należytej staranności kupieckiej wymaganej od podmiotu profesjonalnie zajmującego się działalnością gospodarczą to istniały podstawy po pozbawienia jej prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z zakwestionowanych przez organy podatkowe faktur VAT.” W wyroku zawarto, że sama faktura nie tworzy prawa do odliczenia wykazanego w niej podatku, a stanowi jedynie formalny warunek do skorzystania z tego prawa. Prawo to przysługuje wówczas, gdy podatek naliczony związany jest z faktycznie dokonanymi czynnościami opodatkowanymi. A dysponowanie przez nabywcę fakturą wystawioną przez sprzedawcę stanowi jedynie formalny warunek skorzystania z tego uprawnienia. Samo posiadanie...