Termin przedawnienia zobowiązań podatkowych a wszczęcie postępowania karnoskarbowego

Szanowny Panie Ministrze!

Wprowadzony zmianą obowiązującą od dnia 1 września 2005 r. art. 70 § 6 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 6, ze zm., dalej O.p.) otrzymał następujące brzmienie: „Bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem: 1) wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania; (...)”. Oznacza to, że wszczęcie postępowania w sprawie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego wywoła zawieszenie biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego, co do którego powzięto podejrzenie narażenia na uszczuplenie. Wszczęcie postępowania w sprawie nie rodzi obowiązku informowania podatnika, w sprawie którego toczy się postępowanie w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego i na którym ciążył obowiązek uregulowania zobowiązania. Może prowadzić to do niepewności sytuacji prawnej podatników, gdyż okazuje się, że zobowiązanie, co do którego wygaśnięcia przez przedawnienie podatnik był przekonany, nadal może być dochodzone. Taki skutek art. 70 § 6 pkt 1 O.p. wywołuje liczne wątpliwości w zakresie, w jakim daje organom podatkowym narzędzie zawieszania biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, co do których toczy się równolegle postępowanie w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego, co do którego istnieje ryzyko nieściągnięcia przed upływem terminu przedawnienia.

Wątpliwości co do konstytucyjności takiego rozwiązania wyraził także Naczelny Sąd Administracyjny, który postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2011 r. (sygn. akt I FSK 525/10) na podstawie art. 193 konstytucji i art. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 1997 r. Nr 102, poz. 643, ze zm.) skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne w sprawie zgodności z konstytucją przepisów normujących skutki wszczęcia postępowania karnego skarbowego dla biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (tj. w celu ustalenia, „czy art. 70 § 6 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2003 r., w zakresie, w jakim wywołuje skutek w postaci zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku ze wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik nie jest informowany, do momentu uznania go za podejrzanego – jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP”).

Dotarły także do nas liczne sygnały o instrumentalnym wykorzystywaniu tego przepisu przez organy podatkowe, nawet kiedy nie istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego, tylko i wyłącznie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Chcielibyśmy w związku z tym poznać skalę stosowania tego przepisu w praktyce organów podatkowych oraz zbadać, czy postępowania karne skarbowe, które zostały wszczęte w okresie prowadzenia postępowania podatkowego, doprowadziły do wyroków skazujących lub przynajmniej do wniesienia aktu oskarżenia. Znaczna liczba umorzeń lub zawieszeń tych postępowań mogłaby wskazywać na ich bezprzedmiotowość, co z kolei mogłoby sugerować, że brak było wystarczających podstaw po stronie organów do wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Odpowiedź na nasze pytania pomoże we wstępnym zweryfikowaniu tezy o instrumentalnym wykorzystywaniu tego przepisu i może stanowić podstawę do dalszych działań w kierunku bardziej szczegółowej analizy jego stosowania.

W związku z powyższym zapytujemy:

1. Ile było takich przypadków od momentu wejścia w życie art. 70 § 6 pkt 1 O.p. do chwili obecnej, w których wszczęto postępowanie karne skarbowe, które spowodowało zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego?2. W ilu przypadkach z pkt nr 1 w momencie wszczęcia postępowania karnego skarbowego toczyło się już jednocześnie postępowanie podatkowe w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego i nie została przed upływem ustawowego terminu przedawnienia doręczona decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego albo doręczona decyzja nie była przed upływem wskazanego terminu wykonalna?3. Ile z postępowań karnych z pkt nr 2 zostało zawieszonych?4. Ile z postępowań karnych z pkt nr 2 zakończyło się umorzeniem?

Z poważaniem

Posłowie Beata Szydło i Przemysław Wipler

Odpowiedź na interpelację:

Szanowna Pani Marszałek!

Odpowiadając na interpelację posłów Beaty Szydło i Przemysława Wiplera z dnia 22 maja 2012 r., otrzymaną przy piśmie z dnia 31 maja 2012 r., nr SPS-023-5317/12, w sprawie udostępnienia informacji na temat przypadków stosowania art. 70 § 6 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.), uprzejmie przedstawiam, co następuje.

Zgodnie z art. 70 § 6 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa, w brzmieniu obowiązującym od dnia 9 listopada 2010 r., bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.

Obecnie przedmiotem postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym jest pytanie prawne Naczelnego Sądu Administracyjnego o stwierdzenie, czy art. 70 § 6 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2003 r., w zakresie, w jakim wywołuje skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku ze wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik nie jest informowany, do momentu uznania go za podejrzanego, jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 konstytucji.

Na przestrzeni około dziewięciu lat funkcjonowania mechanizmu zawieszenia biegu terminu przedawnienia z dniem wszcz...