Bezumowne korzystanie z nieruchomości może podlegać VAT

Wynika to z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie o sygnaturze I SA/Kr 2128/11 z 9 lutego 2012 roku.

Sytuacja Podatnika

W wydanym wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpatrzył skargę na indywidualną interpretację prawa podatkowego, wniesioną przez Gminę, która była większościowym współwłaścicielem nieruchomości. Jednym ze współwłaścicieli nieruchomości była również Spółka, która korzystała z przedmiotowej nieruchomości ponad przysługujący jej udział w prawie własności. Pomiędzy Gminą a Spółką nigdy nie została zawarta jakakolwiek umowa na korzystanie przez Spółkę z nieruchomości. Korzystanie przez Spółkę z nieruchomości w zakresie przewyższającym powierzchnię odpowiadającą posiadanemu przez nią ułamkowemu udziałowi odbywało się bez zgody Gminy, jednakże Gmina formalnie nie występowała do Spółki z żądaniem opuszczenia niezasadnie zajmowanej części nieruchomości.

Gmina zwracała się natomiast do Spółki o przekazanie zarządu budynkami, jak również o dopuszczenie jej do posiadania nieruchomości poprzez wydanie Gminie władania lokalami w ramach posiadanych udziałów, co zostało zaprotokołowane w pisemnych notatkach, nie złożyła natomiast w sądzie pozwu przeciwko Spółce o wydanie rzeczy, a prowadzone było jedynie postępowanie o zniesienie współwłasności nieruchomości.

Po stronie Gminy powstało roszczenie przeciwko Spółce z tytułu korzystania z nieruchomości ponad przysługujący jej udział. Gmina podjęła działania celem przygotowania stosownego pozwu i dokonała szacunkowego określenia kwoty roszczeń finansowych, obejmujących kwotę pożytków, jakie Gmina mogłaby uzyskać będąc w posiadaniu należnego jej udziału w prawie własności nieruchomości.

Gmina zwróciła się do organu podatkowego z zapytaniem, czy do kwoty roszczeń finansowych, które będą dochodzone na drodze postępowania sądowego od Spółki winien być doliczony podatek od towarów i usług.

W wydanej interpretacji podatkowej działający w imieniu Ministra Finansów Dyrektor Izby Skarbowej nie zgodził się ze stanowiskiem Gminy, że roszczenie finansowe z tytułu korzystania z nieruchomości przez jednego ze współwłaścicieli ponad przysługujący mu w prawie własności udział nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, wobec czego sprawa trafiła na wokandę WSA w Krakowie.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

WSA w Krakowie oddalił skargę wniesioną przez Gminę. W uzasadnieniu wyroku Sąd powołał się na tezy z piśmiennictwa, zgodnie z którymi kwestia podlegania odszkodowania za bezumowne korzystanie z rzeczy podatkowi od towarów i usług zależy w każdym przypadku od konkretnych okoliczności sprawy i niezbędne w tym zakresie staje się ustalenie czy między stronami istnieje jakiś jawny lub dorozumiany stosunek prawny w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Zdaniem Sądu Administracyjnego, w rozpoznawanej sprawie organy podatkowe słusznie przyjęły, iż taki stosunek prawny istniał, gdyż Gmina nie podejmowała wystarczających kroków w celu odzyskania należnego jej udziału we wspólnej nieruchomości. Korzystanie przez Spółkę z nieruchomości ponad przysługujący jej udział trwało rok, zanim zostały podjęte działania zmierzające do zmiany tego stanu. Przez ten rok Gmina pozostawała całkowicie bierna. Ponadto podjete kroki nie były zbyt radykalne, Gmina ograniczyła się bowiem jedynie rozmów w czasie dwóch spotkań współwłaścicieli nieruchomości. Pomimo że działania te nie przyniosły skutku, Gmina zaniechała dalszych czynności zmierzających do dopuszczenia do współposiadania i to przez okres kolejnego roku, z treści wniosku wynikało bowiem, że Gmina rozważa dopiero możliwość wystąpienia z powództwem o zapłatę odszkodowania. W tej sytuacji samo prowadzenie postępowania sądowego w przedmiocie zniesienia współwłasności nieruchomości zdaniem WSA nie mogło być uznane za wystarczające.

Działania polegające na rozmowach z drugim ze współwłaścicieli, znajdujące odzwierciedlenie jedynie w sporządzanych notatkach, nie pozwalają zdaniem Sądu w sposób obiektywny wykluczyć, iż między stronami istniał dorozumiany stosunek prawny, obejmujący udostępnienie spornej nieruchomości, a zatem zasądzone ewentualnie odszkodowanie miałoby charakter świadczenia wzajemnego. Innymi słowy nie wykazano, że Gmina nie zgadzała się z powstałą sytuacją i podejmowała środki prawne mające na celu jej zmianę, a tym samym manifestowała brak woli utrzymania istniejącej sytuacji. Sam zamiar i prowadzone rozmowy nie jest równoznaczny z podjęciem kroków w celu odzyskania nieruchomości. Przy czym ocena tych działań dokonana przy uwzględnieniu czasu w jakim były one podejmowane nie uprawnia do twierdzenia iż wnioskodawcy chodziło jedynie o polubowne załatwienie sporu.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, iż przedstawiony przez Gminę stan faktyczny wypełnia hipotezę art. 8 ust. 1 ustawy VAT i podlega opodatkowaniu na zasadach wskazanych w powyższej ustawie. Zachodzi bowiem bezpośredni związek między pobieranym wynagrodzeniem o charakterze odszkodowawczym, a rzeczywistym świadczeniem wzajemnym, tj. umożliwieniem korzystania z nieruchomości.

Podstawa prawna: art.8 ust.1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług.