Czy wobec rolnika należy zastosować odwrotne obciążenie

ODPOWIEDŹ

Jeżeli rolnik nabywa towary wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług na cele prowadzonej działalności gospodarczej (również jako rolnik ryczałtowy) należy zastosować zasadę odwrotnego obciążenia. W przypadku nabycia tych towarów przez rolnika na cele prywatne należy zastosować stawkę VAT 23%.

UZASADNIENIE

Mechanizm odwrotnego obciążenia (z ang. reverse charge) polega na przesunięciu obowiązku rozliczenia VAT należnego na podatnika, na rzecz którego dokonywana jest dostawa określonych towarów. Od 1 października br. została rozszerzona lista towarów, do których będzie miał zastosowanie ten mechanizm. Katalog tych towarów, zawarty w załączniku nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług, rozszerzono między innymi o niektóre surowce wtórne oraz wyroby ze stali i miedzi.

Generalną zasadą odwrotnego obciążenia jest to, że w przypadku transakcji dokonywanej przez podatnika VAT, który nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego, na rzecz innego podatnika (czynnego lub zwolnionego), której przedmiotem będzie towar wymieniony w załączniku nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług (przy czym towaru nie można uznać za używany w rozumieniu ustawy), zobowiązanym do rozliczenia podatku należnego jest nabywca. Dostawca wystawia w takiej sytuacji fakturę bez podatku, ale z adnotacją „odwrotne obciążenie”, a odbiorca w złożonym zeznaniu deklaruje podatek należny z tytułu danej transakcji oraz podatek naliczony, jeżeli przysługuje mu prawo do odliczenia podatku.

Decydujące znaczenie dla zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w przypadku dokonywania przez czynnego podatnika VAT dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług (niebędących towarami używanymi) ma zatem status nabywcy – czy jest on podatnikiem w rozumieniu ustawy. Art.15 ustawy o podatku od towarów i usług stanowi, że podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność ta obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art.15 ust.2 ustawy).

Rolnik ryczałtowy to, zgodnie z art.2 pkt 19 ustawy o VAT, rolnik dokonujący dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczący usługi rolnicze korzystający ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust.1 pkt 3 ustawy, z wyjątkiem rolnika obowiązanego na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Rolnik ryczałtowy może w każdej chwili zrezygnować ze zwolnienia i być opodatkowany na zasadach ogólnych. W tym celu składa zgłoszenie rejestracyjne VAT-R przed rozpoczęciem miesiąca, w którym ma nastąpić rezygnacja. Od momentu rejestracji rolnik staje się czynnym podatnikiem VAT.

Rolnik (także rolnik ryczałtowy) posiada status podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą (działalność rolniczą), a zatem jest podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Oznacza to, że dostawa towaru wymienionego w załączniku 11 do ustawy o VAT, dokonana na potrzeby prowadzonego przez niego gospodarstwa rolnego, powinna być dokonana z zastosowaniem zasady odwrotnego obciążenia. W zależności od tego, czy podmiot ten jest podatnikiem VAT czynnym czy zwolnionym, w różny sposób rozliczy on tę transakcję.

Jeżeli dostawa towaru wymienionego w załączniku 11 do ustawy dokonywana jest na rzecz rolnika - podatnika VAT czynnego, obowiązany jest on do rozliczenia tego zakupu w deklaracji VAT dotyczącej okresu, w którym sprzedawca wystawił fakturę, ale nie później niż 7 dnia, licząc od momentu dostawy. Obrót i podatek należny z tytułu tej dostawy należy wykazać w poz.31 i 32 deklaracji VAT-7 lub VAT-7K (dostawa towarów oraz świadczenie usług, dla których podatnikiem jest nabywca), a wartość zakupu i podatek naliczony w poz. 41 i 42 deklaracji VAT-7 lub VAT-7K.

Natomiast gdy dostawa dokonana jest na rzecz rolnika korzystającego ze zwolnienia podmiotowego lub na rzecz rolnika ryczałtowego, sprzedaż tego towaru nadal podlega opodatkowaniu VAT i nabywca jest zobowiązany do rozliczenia podatku należnego, ale nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego. W związku z tą transakcją nabywca będzie zobowiązany do złożenia deklaracji VAT-9M do 25-dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy oraz odprowadzenia należnego podatku do urzędu skarbowego.

Gdy dostawa towaru z załącznika nr 11 do ustawy o podatku VAT dokonana jest na cele prywatne rolnika, sprzedawca odprowadza podatek na zasadach ogólnych. Zasada odwrotnego obciążenia ma bowiem zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy transakcje są realizowane pomiędzy podatnikami VAT działającymi w takim charakterze.

Iwona Porez