Kiedy wadium staje się zaliczką

ODPOWIEDŹ

Wpłacone wadium przekształca się w zaliczkę z chwilą wyboru i zatwierdzenia oferenta. Jeżeli jednak później nie dochodzi do podpisania umowy z winy uczestnika przetargu, wadium pełni funkcję odszkodowawczą i nie podlega opodatkowaniu VAT.

UZASADNIENIE

Stosownie do art.70⁴ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny w warunkach aukcji albo przetargu można zastrzec, że przystępujący do aukcji albo przetargu powinien, pod rygorem niedopuszczenia do nich, wpłacić organizatorowi określoną sumę albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty (wadium). Jeżeli uczestnik aukcji albo przetargu, mimo wyboru jego oferty, uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, organizator aukcji albo przetargu może pobraną sumę zachować albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. W pozostałych wypadkach zapłacone wadium należy niezwłocznie zwrócić, a ustanowione zabezpieczenie wygasa. Jeżeli organizator aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, ich uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.

Zgodnie z ustawą z 29 stycznia 2004 roku - Prawo zamówień publicznych zamawiający ma obowiązek żądania od przystępujących do przetargu do wniesienia wadium, jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone w odrębnych przepisach. Wpłacenie wadium stanowi warunek do przystąpienia do przetargu. Po przeprowadzeniu przetargu i wyborze najlepszego oferenta lub po unieważnieniu postępowania przetargowego wadium jest zwracane wszystkim wykonawcom oprócz tego, który wygrał przetarg. Ustawa określa również sytuacje, w których może dojść do zatrzymania wadium. Następuje to miedzy innymi, gdy zwycięski oferent odmówi podpisania umowy.

Zatrzymanie wadium, podobnie jak jego wpłata, nie stanowią czynności opodatkowanych w rozumieniu art.5 ustawy o podatku od towarów i usług i tym samym nie podlegają opodatkowaniu VAT. Dopiero z chwilą wyboru i zatwierdzenia oferenta, wpłacone przez niego wadium zostaje zaliczone na poczet dostawy towarów bądź usług. Wadium w tym momencie przekształca się w zaliczkę. Zgodnie z art.19 ust.11 ustawy o podatku od towarów i usług jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części.Zatem w tej dacie u sprzedawcy powstaje obowiązek podatkowy z tytułu otrzymania zaliczki.

Takie stanowisko wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 marca 2012 roku o sygn. akt I FSK 834/11, w którym sąd orzekł , że „że wybór w przetargu oferenta stanowi jednoznaczne określenie dostawy towaru pod względem podmiotowo-przedmiotowym, a gdy towarzyszy mu zaliczenie wadium na poczet ceny nabycia, oznacza uiszczenie części ceny przed wykonaniem dostawy towaru, co – stosownie do art. 19 ust. 11 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) – rodzi w podatku od towarów i usług powstanie obowiązku podatkowego z tego tytułu.”

W przypadku odmowy podpisania umowy przez oferenta, którego oferta została wybrana w drodze przetargu, nie dochodzi do czynności opodatkowanej, na poczet której płatność (zaliczka) została przyjęta. Wadium nie przekształca się w zaliczkę. W rezultacie nie powstaje obowiązek podatkowy od zaliczki a zatrzymane wadium staje się odszkodowaniem za niedopełnienie warunków umowy. Odszkodowanie natomiast co do zasady nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Obowiązek podatkowy nie powstanie na zasadach opisanych powyżej w sytuacji gdy sprzedającym jest państwowa jednostka prawna w rozumieniu art.1a ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 roku o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa, a przyjęcie wyłonionej oferty uzależnione jest od wyrażenia zgody ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa. W tym przypadku samo rozstrzygnięcie przetargu i wyłonienie potencjalnego nabywcy nie gwarantuje, iż dojdzie do przeniesienia na jego rzecz prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, gdyż zgoda na dokonanie sprzedaży nieruchomości należy do Ministra Skarbu. Zatem należy przyjąć, iż wadium staje się częścią zapłaty w momencie wydania przez Ministra Skarbu zgody na zawarcie umowy przeniesienia własności nieruchomości. W konsekwencji obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług z tytułu otrzymania zaliczki winien być rozpoznany w dacie skutecznego poinformowania wnioskodawcy o wydaniu zgody Ministra Skarbu na przeniesienie praw do nieruchomości. Takie stanowisko zawarł Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 12 grudnia 2012 roku nr IPPP3/443-952/12-2/KC.

Emilia Wach