Konsekwencje w VAT śmierci wspólnika spółki cywilnej

ODPOWIEDŹ

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy o VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Z cytowanych wyżej przepisów wynika, że na gruncie ustawy o VAT spółka cywilna wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą, jako jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej jest podatnikiem.

Spółka cywilna jest zawierana na podstawie umowy pomiędzy wspólnikami na zasadach określonych w art. 860-875 ustawy z dnia 23.04.1964 roku Kodeks cywilny. Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, jej majątek stanowi w rzeczywistości współwłasność łączną zawiązujących ją wspólników, którzy swoim majątkiem odpowiadają za zobowiązania spółki, w tym także zobowiązania wynikające z podatków, z tytułu rękojmi czy też gwarancji. Z istoty spółki wynika natomiast, że jedną z podstawowych przesłanek jej istnienia jest udział w niej co najmniej dwóch wspólników. W sytuacji, gdy spółka cywilna jest dwuosobowa, to wraz ze śmiercią jednego ze wspólników przestaje istnieć. Należy zauważyć, że decydujące w tej kwestii są zapisy umowy spółki, przewidujące lub nieprzewidujące wejście spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika.

Śmierć wspólnika w dwuosobowej spółce cywilnej nie powoduje rozwiązania spółki, o ile spadkobierca (osoba uprawniona) wejdzie w miejsce zmarłego wspólnika. Przepis art. 872 Kodeksu cywilnego stanowi bowiem, że można zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W wypadku takim powinni oni wskazać spółce jedną osobę, która będzie wykonywała ich prawa. Dopóki to nie nastąpi, pozostali wspólnicy mogą sami podejmować wszelkie czynności w zakresie prowadzenia spraw spółki.

Spółka może zatem ulec rozwiązaniu w przypadku śmierci wspólnika, jeżeli wspólników było dwóch oraz gdy w umowie spółki nie zostało zastrzeżone, że spadkobiercy wspólnika mogą wejść na jego miejsce. Do rozwiązania spółki cywilnej dochodzi również, gdy spadkobiercy nie chcą lub nie mogą wejść w miejsce zmarłego wspólnika.

W omawianej sytuacji, Czytelnik prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej dwuosobowej. Spółka jest podatnikiem podatku od towarów i usług. W umowie spółki cywilnej wspólnicy zamierzają zawrzeć postanowienie, że w razie śmierci wspólnika, spadkobiercy zmarłego wchodzą do spółki w jego miejsce. W takiej sytuacji, w razie śmierci wspólnika spółka nadal będzie istnieć – nie dojdzie do jej rozwiązania.

W związku z powyższym, w omawianym przypadku nie znajdzie zastosowania przepis art.14 ust.1 pkt 1 ustawy o VAT zgodnie z którym, opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej. Czytelnik nie będzie również zobowiązany do sporządzenia spisu z natury towarów na dzień rozwiązania spółki, o którym mowa w art. 14 ust. 5 ustawy, a także nie będzie miał obowiązku dopełnienia innych obowiązków określonych w art. 14 ust. 6-10 ustawy.

W opisanej sytuacji w przypadku śmierci wspólnika i wejście w jego miejsce spadkobiercy konieczne będzie jedynie złożenie w urzędzie skarbowym aktualizacji na druku NIP-2 „Zgłoszenie identyfikacyjne/zgłoszenie aktualizacyjne osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, będącej podatnikiem lub płatnikiem” wraz załącznikiem NIP-D „Informacja o wspólnikach lub o spółkach tworzących podatkową grupę kapitałową” w celu zgłoszenia wszystkich wspólników.

Bożena Sawicka