Konsekwencje zbycia własnej wierzytelności

ODPOWIEDŹ

Jeżeli transakcja zbycia wierzytelności odbywa się na warunkach rynkowych, nie podlega ona opodatkowaniu VAT.

UZASADNIENIE

Sprzedaż własnej wierzytelności jest czynnością przewidzianą przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny. Zgodnie z art.509 §1 Kodeksu wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Zgodnie z art.510 §1 ustawy umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Jednakże to, że sprzedaż wierzytelności jest czynnością przewidzianą przepisami prawa nie oznacza automatycznie, że jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług.

Dana czynność podlega opodatkowaniu VAT jeżeli została wymieniona w ustawowym katalogu czynności podlegających opodatkowaniu. Zgodnie z art.5 ust.1 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu VAT podlegają:

1) odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

2) eksport towarów;

3) import towarów na terytorium kraju;

4) wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

5) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Sprzedaż wierzytelności z pewnością nie stanowi dostawy towarów, gdyż zgodnie z art.2 pkt 6 ustawy o VAT towarem są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii. Wierzytelność nie jest natomiast rzeczą, ale prawem majątkowym. Należy zatem rozważyć czy zbycie wierzytelności stanowi świadczenie usług.

Zgodnie z art.8 ust.1 ustawy o podatku od towarów i usług przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art.7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Jak wynika z powyższych przepisów, za świadczenie usług należy uznać każde świadczenie niebędące dostawą towarów. Z orzecznictwa sądów administracyjnych oraz interpretacji organów podatkowych wynika jednak, że „czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością, a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można stwierdzić, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.” (tak Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej nr ITPP2/443-1375/13/AK z 4 marca 2014 roku).

Sprzedaży wierzytelności z pewnością nie można uznać za świadczenie usługi podlegającej opodatkowaniu VAT. Potwierdza to orzecznictwo sądowe. Przykładowo, w wyroku o sygnaturze I FSK 537/11 z 4 października 2011 roku Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że „zbycie wierzytelności nie stanowi (...) świadczenia usługi, gdyż jest ono jedynie przejawem wykonania prawa własności w stosunku do wierzytelności powstałej z innego tytułu (dostawy towaru lub świadczenia usługi)”. Podobne stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, który w interpretacji o sygnaturze IPPP2/443-1256/13-2/BH z 10 lutego 2014 roku uznał, że „czynności polegającej na zbyciu wierzytelności własnych nie można uznać za dostawę towaru, gdyż wierzytelność stanowi prawo majątkowe, które nie mieści się w dyspozycji art.2 pkt 6 ustawy o VAT, określającego co należy rozumieć na potrzeby podatku od towarów i usług, pod pojęciem towaru. Zbycie wierzytelności nie stanowi również świadczenia usługi, ponieważ jest ono jedynie przejawem wykonania prawa własności w stosunku do wierzytelności powstałej z innego tytułu (dostawy towaru lub świadczenia usługi). Cesja wierzytelności z punktu widzenia cedenta nie jest więc ani dostawą towarów (wierzytelność nie jest towarem w rozumieniu ustawy), ani świadczeniem usług. Czynność zbycia wierzytelności własnych pozostaje zatem poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług.” Zatem sprzedaż wierzytelności nie będzie stanowiła dla Państwa czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.

Należy się jednak zastanowić, czy Państwa kontrahent, nabywając od Państwa wierzytelność, nie świadczy wobec Państwa usługi polegającej na uwolnieniu Państwa od ciężaru egzekwowania wierzytelności. W tej sprawie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wydanym w składzie siedmiu sędziów wyroku o sygnaturze I FPS 5/11 z 19 marca 2012 roku. Zgodnie z tezą tego wyroku „Transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (...), ze względu na fakt, że w takim przypadku nie mamy do czynienia z zobowiązaniem się przez usługodawcę do ściągnięcia długu w zamian za wynagrodzenie.” Podobnie orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który w wyroku z 27 października 2011 roku o sygnaturze C-93/10 uznał, że „podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.”

Zakładam, że transakcja między Państwem a kontrahentem z Francji odbywa się na warunkach rynkowych. W takiej sytuacji należałoby uznać, że również Państwa kontrahent nie świadczy wobec Państwa czynności opodatkowanej VAT i opisana w pytaniu transakcja nie rodzi konsekwencji w podatku od towarów i usług. Gdyby jednak różnica między wartością nominalną wierzytelności a ceną jej sprzedaży nie odzwierciedlała rzeczywistej ekonomicznej wartości tej wierzytelności w chwili sprzedaży, jej nabycie przez francuskiego kontrahenta mogłoby być uznane za świadczenie usług, a Państwo bylibyście zobowiązani do rozpoznania importu usług z tego tytułu. Zgodnie z interpretacją Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie o sygnaturze IPPP2/443-1256/13-2/BH z 10 lutego 2014 stawka VAT w tej sytuacji wynosiłaby 23%.

Ewa Konarska