Kontrola podatkowa bez zawiadomienia o jej planowanym wszczęciu

ODPOWIEDŹ

W opisanej przez Państwa sytuacji Organ podatkowy powinien zawiadomić o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej za okres inny niż ten, w którym została wykazana nadwyżka podatku naliczonego nad należnym do zwrotu na rachunek bankowy, chyba że wykaże, że w trakcie kontroli, w której Spółka wykazała zwrot bezpośredni, stwierdzono nieprawidłowości skutkujące potrzebą wykonania kontroli za inne okresy rozliczeniowe. Naruszenie wskazanych zasad będzie skutkować istotnym naruszeniem prawa, a dowody zebrane w ramach tych czynności nie będą mogły zostać wykorzystane w postępowaniu podatkowym.

UZASADNIENIE

Z normy wyrażonej w art.79 ust.1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (zwanej dalej u.s.d.g) wynika, że zasadą jest zawiadamianie przedsiębiorcy przez organ podatkowy o planowanej kontroli. Ustawodawca określił przy tym, że zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli powinno zawierać oznaczenie organu, datę i miejsce wystawienia, oznaczenie przedsiębiorcy, wskazanie zakresu przedmiotowego kontroli oraz podpis osoby upoważnionej do zawiadomienia. Organ podatkowy, realizując kontrole podatkowe winien przestrzegać zasad dotyczących ochrony uprawnień kontrolowanego, a w szczególności uprzedzić kontrolowanego o planowanej kontroli oraz jej zakresie.

W art.79 ust.2 u.s.d.g ustawodawca enumeratywnie wymienił przypadki, w których organ może wszcząć kontrolę bez zawiadomienia o zamiarze jej podjęcia. Dodatkowo zawiadomienia o wszczęciu kontroli nie stosuje się w przypadkach określonych w art.282c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa. Są to przypadki szczególne, a brak obowiązku zawiadomienia wynika z konieczności podjęcia natychmiastowych działań przez organ. Zgodnie z przytoczonymi powyżej przepisami zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się między innymi w przypadku gdy kontrola dotyczy zasadności zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Organ może również odstąpić od zawiadomienia kontrolowanego w przypadku gdy istnieje konieczność rozszerzenia zakresu kontroli na inne okresy rozliczeniowe, z uwagi na nieprawidłowości stwierdzone w wyniku dokonanych już czynności kontrolnych (art.282c §2 Ordynacji podatkowej). W powyższych przypadkach, w celu prawidłowej realizacji zapisów wynikających z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, organ winien poinformować podatnika o przyczynie braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli i, na podstawie art.79 ust.7 u.s.d.g., dokonać zapisu w książce kontroli i protokole kontroli.

Należy zauważyć, iż żaden z przepisów nie reguluje zasad dotyczących formy udzielenia informacji o przyczynach braku zawiadomienia, jednakże należałoby przyjąć, że zgodnie z zasadą pisemności informacja taka winna być dokonana na piśmie. Natomiast w sytuacji gdy organ odstąpi od zawiadomienia z uwagi na konieczność rozszerzenia kontroli na inne okresy to, zgodnie z zasadą zaufania do organów, oprócz podstawy prawnej uzasadniającej odstąpienie od zawiadomienia, informacja winna również zawierać wskazanie dowodów uzasadniających stwierdzone nieprawidłowości powodujące rozszerzenie kontroli.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wymóg uzasadnienia przyczyny braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli ma istotne znaczenie dla oceny prawidłowości postępowania kontrolnego, pozwala bowiem podatnikowi na zweryfikowanie okoliczności uzasadniających odstąpienie od zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 2 lutego 2011 roku o sygnaturze I SA/Po 707/10 Sąd argumentował, że „wprawdzie forma udzielenia informacji nie została przez ustawodawcę szczegółowo określona, tym niemniej żądanie właściwego organu powinno być udostępnione stronie i zostać dołączone do akt sprawy. Jego brak uniemożliwia nie tylko stronie ale także Sądowi dokonanie weryfikacji tego czy faktycznie żądanie takie zostało wystosowane przez właściwy organ a zatem czy zachodzi jedna z ustawowych podstaw uzasadniających odstąpienia od zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej(…)”. Wszczęcie kontroli bez doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli oraz bez możliwości zweryfikowania zastosowania któregoś z wymienionych wyjątków, stanowić będzie naruszenie prawa tj. art.79 ust. 1 u.s.d.g. w związku z art.282c §1 i §3 Ordynacji podatkowej, które ma istotny wpływ na wynik sprawy.

Na podstawie art.77 ust.6 u.s.d.g. dowody przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wynik kontroli, nie mogą stanowić dowodu w żadnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karno - skarbowym dotyczącym kontrolowanego przedsiębiorcy, a tym samym nie mogą stanowić podstawy do wszczęcia postępowania podatkowego.

Reasumując, w opisanej sytuacji organ prawidłowo wszczął kontrolę w zakresie zasadności zwrotu VAT i w tym przypadku nie miał obowiązku zawiadamiać przedsiębiorcy o planowanej kontroli. Natomiast w przypadku rozszerzenia kontroli na inne okresy rozliczeniowe, Organ nie podając przyczyny braku zawiadomienia, wymienionej w art.79 ust.2 u.s.d.g lub art.282c Ordynacji podatkowej, narusza przepisy prawa, co w konsekwencji powoduje, że materiały zebrane w trakcie tej kontroli nie powinny stanowić dowodu w prowadzonym postępowaniu podatkowym.

Z przedstawionego opisu nie wynika, że kontrola dotyczy zasadności wykazanego zwrotu różnicy podatku, wynikającego m.in. z nadwyżki podatku naliczonego nad należnym z przeniesienia z poprzednich okresów, jednakże warto zaznaczyć, że gdyby miała miejsce tak sytuacja kontrolą obejmuje się również miesiące poprzedzające zwrot – bez zawiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej.

Dagmara Kamieńska