Najważniejsze zmiany w podatku VAT od 1 lipca 2015 roku oraz od 1 stycznia 2016 roku

Nowelizacja wprowadza zmiany w ustawie z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług oraz w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 roku - Prawo zamówień publicznych. Zgodnie z treścią uzasadnienia do projektu przedłożona ustawa zakłada wprowadzenie zmian podatku od towarów i usług mających na celu pełniejsze dostosowanie przepisów o podatku od towarów i usług do prawa unijnego. Drugim podstawowym celem ustawy jest zapewnienie większej skuteczności poboru VAT oraz zapobieganie wyłudzeniom zwrotu tego podatku w obrocie niektórymi towarami. Większość zmian wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2015 roku. Nowelizacja wprowadza także kilka zmian, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2016 roku. Podpisana przez Prezydenta RP ustawa w dniu 4 maja 2015 roku została opublikowana w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej pod poz. 605.

1. Zmiany obowiązujące od 1 lipca 2015 roku

1.1. Zmiany w załączniku nr 11 do ustawy o VAT

Załącznik nr 11 do ustawy o VAT zawiera wykaz towarów, o których mowa w art.17 ust.1 pkt 7 ustawy o VAT, czyli towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia. Przypomnijmy, iż mechanizm ten polega na tym, że zobowiązanym do rozliczenia podatku od towarów i usług jest nabywca. Od 1 lipca wykaz ten będzie zmodyfikowany i będzie dodatkowo zawierał m.in. niżej wymienione pozycje:

21a	24.33.20.0	Arkusze żeberkowane ze stali niestopowej
22a	ex 24.41.20.0	Złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku - wyłącznie złoto o próbie 325 tysięcznych lub większej, z wyłączeniem złota inwestycyjnego w rozumieniu art. 121 ustawy, z zastrzeżeniem poz. 22b
22b	bez względu na symbol PKWiU	Złoto inwestycyjne w rozumieniu art. 121 ustawy
22c	ex 24.41.50.0	Metale nieszlachetne platerowane srebrem oraz metale nieszlachetne, srebro lub złoto, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu - wyłącznie złoto o próbie 325 tysięcznych lub większej, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu
22d	24.42.11.0	Aluminium nieobrobione plastycznie

a także:

28a	ex 26.20.11.0	Przenośne maszyny do automatycznego przetwarzania danych, o masie <= 10 kg, takie jak: laptopy i notebooki; komputery kieszonkowe (np. notesy komputerowe) i podobne - wyłącznie komputery przenośne, takie jak: tablety, notebooki, laptopy
28b	ex 26.30.22.0	Telefony dla sieci komórkowych lub dla innych sieci bezprzewodowych - wyłącznie telefony komórkowe, w tym smartfony
28c	ex 26.40.60.0	Konsole do gier wideo (w rodzaju stosowanych z odbiornikiem telewizyjnym lub samodzielnym ekranem) i pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych z  elektronicznym wyświetlaczem - z wyłączeniem części i akcesoriów
28d	ex 32.12.13.0	Biżuteria i jej części oraz pozostałe wyroby jubilerskie i ich części, ze złota i srebra lub platerowane metalem szlachetnym - wyłącznie części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich ze złota o próbie 325 tysięcznych lub większej, tj. niewykończone lub niekompletne wyroby jubilerskie i wyraźne części biżuterii, w tym pokrywane lub platerowane metalem szlachetnym

1.2. Zmiany w załączniku nr 13 do ustawy o VAT

Załącznik nr 13 do ustawy o VAT zawiera wykaz towarów objętych odpowiedzialnością solidarną nabywcy. Od 1 lipca wykaz ten będzie zawierał także:

12	ex 20.59.12.0	Emulsje do uczulania powierzchni do stosowania w fotografice; preparaty chemiczne do stosowania w fotografice, gdzie indziej niesklasyfikowane - wyłącznie tonery bez głowicy drukującej do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych
13	ex 20.59.30.0	Atrament do pisania, tusz kreślarski i pozostałe atramenty i tusze - wyłącznie kasety z tuszem bez głowicy do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych
14	24.41.10.0	Srebro nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku
15	ex 24.41.20.0	Złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku - wyłącznie złoto o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych
16	24.41.30.0	Platyna nieobrobiona plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku
17	ex 24.41.40.0	Metale nieszlachetne lub srebro, platerowane złotem, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu - wyłącznie srebro, platerowane złotem, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu
18	ex 24.41.50.0	Metale nieszlachetne platerowane srebrem oraz metale nieszlachetne, srebro lub złoto, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu - wyłącznie złoto o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych i srebro, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu
19	ex 26.70.13.0	Aparaty fotograficzne cyfrowe i kamery cyfrowe - wyłącznie cyfrowe aparaty fotograficzne
20	ex 28.23.26.0	Części i akcesoria do fotokopiarek - wyłącznie kasety z tuszem i głowicą drukującą do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych, tonery z głowicą drukującą do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych
21	ex 32.12.13.0	Biżuteria i jej części oraz pozostałe wyroby jubilerskie i ich części, ze złota i srebra lub platerowane metalem szlachetnym - wyłącznie części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich ze złota o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych, ze srebra i z platyny, tj. niewykończone lub niekompletne wyroby jubilerskie i wyraźne części biżuterii, w tym pokrywane lub platerowane metalem szlachetnym

1.3. Zmiany w art. 17 ustawy o VAT

Od 1 lipca 2015 roku mechanizm odwrotnego obciążenia będzie miał zastosowanie w przypadku, gdy nabywca towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT będzie posiadał status zarejestrowanego czynnego podatnika VAT. Zatem, w przypadku gdy nabywającym będzie podatnik korzystający ze zwolnienia z VAT mechanizm ten nie będzie miał zastosowania.

W przypadku transakcji, których przedmiotem będą laptopy, notebooki, tablety, telefony komórkowe w tym smartfony, konsole do gier mechanizm odwrotnego obciążenia będzie miał zastosowanie tylko w sytuacji, jeżeli łączna wartość towarów w ramach jednolitej gospodarczo transakcji bez podatku przekroczy kwotę 20.000 zł (art.17 ust.1c ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca).

WAŻNE: Za jednolitą gospodarczo transakcję będzie uznawało się (art.17 ust.1d i ust. 1e ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca):

• transakcję obejmującą umowę, w ramach której występuje jedna lub więcej dostaw towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy, nawet jeżeli są one dokonane na podstawie odrębnych zamówień lub wystawianych jest więcej faktur dokumentujących poszczególne dostawy, a także

• transakcję obejmującą więcej niż jedną umowę, o której mowa w ust. 1d, jeżeli okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie towarami wymienionymi w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy.

1.4. Zmiany w art. 89a i 89b ustawy o VAT - ulga na złe długi

W związku z uchyleniem ust. 7 w art.89a ustawy o VAT, od 1 lipca podatnicy będą mieli możliwość skorzystania z ulgi na złe długi w przypadku, gdy pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy. Zatem istnienie wskazanych powiązań nie będzie wykluczało możliwości skorzystania przez wierzyciela z ulgi na złe długi.

W związku z dodaniem ust.1b w art.89b ustawy o VAT, w przypadku gdy dłużnik będzie pozostawał na koniec miesiąca, w którym upływa 150. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze, w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji uchylony zostanie obowiązek dokonania przez dłużnika korekty podatku naliczonego.

1.5. Wprowadzenie art.101a w ustawie o VAT - informacje podsumowujące w przypadku transakcji objętych odwrotnym obciążeniem

Od 1 lipca będzie obowiązywał art. 101a ustawy o VAT, zgodnie z którym podatnicy dokonujący dostawy towarów lub świadczący usługi, dla których podatnikiem jest nabywca, w przypadkach, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8, są obowiązani składać w urzędzie skarbowym zbiorcze informacje o dokonanych dostawach towarów oraz świadczonych usługach, zwane dalej „informacjami podsumowującymi w obrocie krajowym”.

Informacje podsumowujące w obrocie krajowym składa się za okresy rozliczeniowe, w których powstał obowiązek podatkowy, w terminach przewidzianych dla złożenia przez podatnika deklaracji podatkowych, o których mowa odpowiednio w art. 99 ust. 1-3. Informacja podsumowująca w obrocie krajowym powinna zawierać następujące dane:

• nazwę lub imię i nazwisko oraz numer identyfikacji podatkowej podatnika składającego informację podsumowującą w obrocie krajowym;

• nazwę lub imię i nazwisko oraz numer identyfikacji podatkowej podatnika nabywającego towary lub usługi;

• łączną wartość dostaw towarów oraz świadczonych usług, dla których podatnikiem jest nabywca, w przypadkach, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 - w odniesieniu do poszczególnych nabywców.

W przypadku stwierdzenia błędów w danych zawartych w złożonej informacji podsumowującej w obrocie krajowym podatnik jest obowiązany złożyć niezwłocznie korektę tej informacji.

W przypadku zmiany wartości dostaw towarów lub świadczonych usług, o których mowa w ust. 3 pkt 3, podatnik jest obowiązany skorygować łączną wartość w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, za który dokonuje się korekty podstawy opodatkowania w deklaracji podatkowej. Jeżeli korekta dotyczy okresu, za który została złożona informacja podsumowująca w obrocie krajowym, przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio.

Zatem, poprzez dodanie powołanego art.101a, wprowadzono dla sprzedawców obowiązek składania informacji podsumowujących w obrocie krajowym o dokonanych przez nich transakcjach objętych odwrotnym obciążeniem, z tytułu których podatek powinien rozliczyć nabywca. Informacje te mają być składane za okresy rozliczeniowe, w których powstanie obowiązek podatkowy, w terminach przewidzianych dla złożenia przez podatnika deklaracji podatkowych miesięcznych bądź kwartalnych.

1.6. Zmiany w art.105a - dostawy towarów objęte odpowiedzialnością solidarną

Od 1 lipca 2015 roku podwyższono minimalną i maksymalną wysokość kaucji gwarancyjnej dla podatników dostarczających paliwa:

• 1.000.000 zł (kaucja minimalna),

• 10.000.000 zł (kaucja maksymalna).

Od lipca będzie obowiązywał art. 105d ust.1 i ust.2 ustawy o VAT, zgodnie z którym w przypadku zmiany naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla rozliczeń podatku naczelnikiem urzędu skarbowego właściwym w sprawach, o których mowa w art. 105b i art. 105c, jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawie rozliczania podatku. Naczelnik urzędu skarbowego właściwy przed zmianą właściwości przekazuje niezwłocznie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego kaucję gwarancyjną wraz z odsetkami, jeżeli są należne, złożoną przez podmiot, o którym mowa w art. 105b ust. 1.

Ponadto ustawodawca wprowadza zmiany o charakterze proceduralnym i porządkowym w przypadku stosowania przepisów dotyczących kaucji gwarancyjnej.

2. Zmiany obowiązujące od 1 stycznia 2016 roku

2.1. Zmiany w art. 41 ustawy o VAT i załączniku nr 3

Nowelizacja - poprzez uchylenie ust.10 w art.41 oraz poz.129-134 załącznika nr 3 (towary przeznaczone na cele ochrony przeciwpożarowej) - od 1 stycznia 2016 roku wprowadza 23% stawkę VAT na sprzęt przeciwpożarowy. Obecnie na ten sprzęt obowiązuje 8% stawka VAT.

2.2. Zmiany w art. 86 ustawy o VAT - odliczanie częściowe

Od 1 stycznia 2016 roku będą obowiązywać bardzo istotne zmiany w art.86 ustawy o VAT w przypadku wykonywania przez podatników tzw. działalności mieszanej, czyli podlegającej opodatkowaniu, zwolnionej z podatku oraz niepodlegającej opodatkowaniu. Odliczenie podatku naliczonego od wydatków poniesionych przez podatnika będzie dopuszczalne tylko w takim zakresie, w jakim wydatki te można będzie przyporządkować działalności podlegającej VAT. Ustawodawca zaproponował m.in. przykładowe metody służące proporcjonalnemu odliczaniu VAT oraz przykładowe dane, które będą mogły być wykorzystane przy obliczeniu proporcji. Ponadto wskazano, że konieczność zastosowania proporcji nie dotyczy przypadków wskazanych w art.8 ust. 5 ustawy o VAT, czyli ograniczonego do 50% odliczania VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi.

Od 2016 roku będą obowiązywały nowe przepisy w art.86 - dodane nowelizacją ust. 2a-2h w brzmieniu:

- zgodnie z ust. 2a, w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 - w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego, o której mowa w ust. 2, oblicza się zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej, zwanym dalej „sposobem określenia proporcji”. Sposób określenia proporcji powinien najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć;

- zgodnie z ust. 2b, sposób określenia proporcji najbardziej odpowiada specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć, jeżeli:

1. zapewnia dokonanie obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wyłącznie w odniesieniu do części kwoty podatku naliczonego proporcjonalnie przypadającej na wykonywane w ramach działalności gospodarczej czynności opodatkowane oraz

2. obiektywnie odzwierciedla część wydatków przypadającą odpowiednio na działalność gospodarczą oraz na cele inne niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 - w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych wydatków w całości do działalności gospodarczej nie jest możliwe;

- zgodnie z ust. 2c, przy wyborze sposobu określenia proporcji można wykorzystać w szczególności następujące dane:

1. średnioroczną liczbę osób wykonujących wyłącznie prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie osób wykonujących prace w ramach działalności gospodarczej i poza tą działalnością;

2. średnioroczną liczbę godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą i poza tą działalnością;

3. roczny obrót z działalności gospodarczej w rocznym obrocie podatnika z działalności gospodarczej powiększonym o otrzymane przychody z innej działalności, w tym wartość dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, otrzymanych na sfinansowanie wykonywanej przez tego podatnika działalności innej niż gospodarcza;

4. średnioroczną powierzchnię wykorzystywaną do działalności gospodarczej w ogólnej średniorocznej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej i poza tą działalnością;

- zgodnie z ust. 2d, celu obliczenia kwoty podatku naliczonego w przypadku, o którym mowa w ust. 2a, przyjmuje się dane za poprzedni rok podatkowy;

- zgodnie z ust. 2e, podatnik rozpoczynający w danym roku podatkowym wykonywanie działalności gospodarczej i działalności innej niż działalność gospodarcza, w celu obliczenia kwoty podatku naliczonego w przypadku, o którym mowa w ust. 2a, przyjmuje dane wyliczone szacunkowo, według prognozy uzgodnionej z naczelnikiem urzędu skarbowego w formie protokołu;

- zgodnie z ust. 2f, przepis ust. 2e stosuje się również, gdy podatnik uzna, że w odniesieniu do wykonywanej przez niego działalności i dokonywanych przez niego nabyć dane za poprzedni rok podatkowy byłyby niereprezentatywne;

- zgodnie z ust. 2g, proporcję określa się procentowo w stosunku rocznym. Proporcję tę zaokrągla się w górę do najbliższej liczby całkowitej. Przepisy art. 90 ust. 5, 6, 9a i 10 stosuje się odpowiednio;

- zgodnie z ust. 2h, w przypadku gdy podatnik, dla którego sposób określenia proporcji wskazują przepisy wydane na podstawie ust. 22, uzna, że wskazany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie ust. 22 sposób określenia proporcji nie będzie najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez niego działalności i dokonywanych przez niego nabyć, może zastosować inny bardziej reprezentatywny sposób określenia proporcji.

Istotne jest także nowe brzmienie art.86 ust.7b od 2016 roku, zgodnie z którym, w przypadku nakładów ponoszonych na nabycie, w tym na nabycie praw wieczystego użytkowania gruntów, oraz wytworzenie nieruchomości, stanowiącej majątek przedsiębiorstwa danego podatnika, wykorzystywanej zarówno do celów wykonywanej przez tego podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów osobistych, o których mowa w art. 8 ust. 2, gdy przypisanie tych nakładów w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego oblicza się według udziału procentowego, w jakim dana nieruchomość jest wykorzystywana do celów działalności gospodarczej.

Należy także pamiętać, iż od 2016 roku Minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, określić w przypadku niektórych podatników sposób określenia proporcji uznany za najbardziej odpowiadający specyfice wykonywanej przez tych podatników działalności i dokonywanych przez nich nabyć oraz wskazać dane, na podstawie których jest obliczana kwota podatku naliczonego z wykorzystaniem tego sposobu określenia proporcji, uwzględniając specyfikę prowadzenia działalności przez niektórych podatników i uwarunkowania obrotu gospodarczego (ust.22 dodany w art.86 ustawy o VAT obowiązujący od 2016 roku).

Jan Falkowski