Odliczenie VAT od faktur które podatnik VAT otrzymał po zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej

ODPOWIEDŹ

Przedsiębiorca, który zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej, a jest związany umowami długoterminowymi ma prawo do odliczenia podatku naliczonego, pomimo braku wykazywania czynności sprzedaży – a zatem przy braku wykazywania podatku należnego. Podatnik – przedsiębiorca nie musi zatem po zakończeniu faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej wyrejestrowywać się jako czynny podatnik VAT i może posiadać taki status tak długo, jak długo będzie musiał ponosić wydatki z tytułu zawartych wcześniej umów, ale też wydatków jakie musi ponosić przy likwidacji działalności gospodarczej.

UZASADNIENIE

W praktyce, przedsiębiorcy którzy zaprzestają prowadzenia działalności gospodarczej mają wątpliwość, czy w sytuacji zaprzestania sprzedaży (wykonywania czynności opodatkowanych), będą mieli prawo od odliczenia podatku naliczonego – faktycznie jego zwrotu w określonych ustawowo terminach. Jak wskazuje ustawodawca w art.86 ust.1 ustawy o podatku od towarów i usług (u.p.t.u.): W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124. Przytoczona treść może wskazywać na zasadę, iż podatek naliczony może być odliczany tylko wtedy, gdy czynny podatnik VAT wykonuje czynności opodatkowane. Innymi słowy oznaczałoby to sytuację, w której odliczenie podatku naliczonego jest możliwe tak długo, jak długo podatnik dokonuje dostaw lub świadczy usługi opodatkowane.

Należy jednakże zauważyć, iż działalność gospodarcza w sensie obiektywnym i stricte ekonomicznym nie kończy się w momencie zaprzestania sprzedaży. Oznaczałoby to sytuację bezpośredniego utożsamiania działalności gospodarczej tylko i wyłącznie z etapem tworzenia przychodów. Ekonomiczny cykl działalności przedsiębiorstwa składa się bowiem z fazy:

• a) organizacji,

• b) aktywnej działalności oraz

• c) „wygaszania” działalności.

Zarówno faza pierwsza jak i ostatnia wiąże się najczęściej z ponoszeniem nakładów, ale też kosztów bieżących okresów i jest immanentną częścią działalności gospodarczej. Na takim też stanowisku stanął TSUE w wyroku z dnia 03.03.2005 r., sygn. C-32/03. Wskazał, że „… za podatnika należy uznać podmiot, który – w trakcie prowadzenia działalności – związał się długotrwałą umową najmu bez możliwości jej wcześniejszego skrócenia. Mimo że nie prowadził już faktycznej działalności, nadal pozostawał w stosunku najmu i dokonywał płatności czynszowych. W związku z takim ukształtowaniem jego sytuacji należy uznać, iż nadal prowadzi działalność gospodarczą”.

Jeżeli zatem przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT zawarł różnego typu umowy, których rozwiązanie jest niemożliwe, to będzie miał prawo do odliczania podatku naliczonego od ponoszonych wydatków. Wykładnia taka uzasadniona jest istnieniem systemu odliczeń, którego celem jest, jak wielokrotnie stwierdził Trybunał, zupełne uwolnienie przedsiębiorcy od ciężaru podatku VAT podlegającego zapłacie bądź zapłaconego w ramach wykonywanej przez niego działalności gospodarczej. Wspólny system podatku VAT gwarantuje w konsekwencji pełną neutralność w zakresie opodatkowania jakiejkolwiek działalności gospodarczej, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności, pod warunkiem że podlega ona co do zasady opodatkowaniu podatkiem VAT. … Jednak aby podatnikowi zostało przyznane prawo do odliczenia naliczonego podatku VAT oraz aby określić zakres tego prawa, niezbędne jest istnienie bezpośredniego i ścisłego związku między daną transakcją powodującą naliczenie podatku a jedną lub większą liczbą transakcji objętych podatkiem należnym warunkujących powstanie prawa do odliczenia.

Przykład 1

Przedsiębiorca zawarł umowę najmu na okres trzech lat, lecz już po upływie roku postanowił z przyczyn ekonomicznych zakończyć działalność gospodarczą. Umowa nie przewiduje wcześniejszego rozwiązania. Ponadto w trakcie działalności gospodarczej (faza aktywnej działalności) przedsiębiorca wynajął radcę prawnego celem uzyskania zwrotu poniesionych wydatków na zakup wadliwej kserokopiarki. Zatem w świetle poglądu TSUE, przedsiębiorca ma prawo odliczać podatek naliczony od opłacanych faktur.

Przykład 2

Przedsiębiorca w ramach podpisanej umowy najmu zobowiązał się do osobistego regulowania opłat za energię elektryczną i ogrzewanie. Nie są to po zaprzestaniu działalności duże kwoty, ale pozostają w bezpośrednim związku z umową najmu, która nie może być rozwiązana przed oznaczoną datą. Zatem przedsiębiorca może od tych wydatków także odliczać podatek naliczony.

Podsumowując, można wskazać że prawo do odliczenia podatku naliczonego będzie występować w tych przypadkach, które wiążą się z czynnościami prawnymi jakie miały swój początek wcześniej oraz tych działań, które są niezbędne do prawidłowego (zgodnego z prawem) zakończenia działalności. Warto także dodać, że zdaniem TSUE prowadzenie działalności gospodarczej jest procesem. Potwierdzeniem tego jest wyrok z dnia 14.02.1985, sygn. 268/83, gdzie przyznano podatnikom prawo do odliczenia w fazie uruchamiania działalności gospodarczej. Czynności przygotowawcze również winny być uznawane za działalność gospodarczą w rozumieniu szóstej dyrektywy. Każdy podmiot wykonujący czynności przygotowawcze jest w konsekwencji uznawany za podatnika w rozumieniu art. 4 tej dyrektywy i ma prawo do odliczenia … Owo prawo do odliczenia przysługuje nadal, nawet jeśli później postanowiono — z uwagi na wyniki badania opłacalności — nie przechodzić do fazy operacyjnej i zlikwidować daną spółkę z tym skutkiem, że zamierzona działalność gospodarcza nie zaowocowała żadnymi transakcjami podlegającymi opodatkowaniu.

EWIDENCJA W DEKLARACJACH: VAT-7 (17) nabycie towarów i usług pozostałych

Mariusz Nowak

Podstawa prawna: art.86 ust.1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług.