Odpowiedzialność karna za naruszenie przepisów dotyczących obowiązku stosowania kas rejestrujących

Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Wymóg stosowania kas rejestrujących został wprowadzony przede wszystkim ze względu na potrzebę zapewnienia kontroli rzetelności deklarowanych przez podatników podstaw opodatkowania. Obowiązek ewidencjonowania sprzedaży w kasie rejestrującej ma dyscyplinować podatników i przeciwdziałać przypadkom zaniżania obrotów, dotyczy on bowiem tych transakcji, wobec których nie ma konieczności wystawiania faktur, jedynie na żądanie tych osób i dotyczy osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych. a Na podatnika, który narusza obowiązki w zakresie stosowania kas rejestrujących nakładane są sankcje karne, o ile uchybień w tym zakresie dopuścił się w sposób zawiniony.

W trakcie kontroli obowiązku ewidencjonowania obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących przez upoważnionych pracowników urzędu skarbowego lub inspektorów urzędu kontroli skarbowej głównym sposobem sankcjonowania nieprawidłowości w tym zakresie będzie postępowanie mandatowe prowadzone na podstawie ustawy z dnia 10 września 1999 roku Kodeks karny skarbowy (kks).

Zachowanie polegające na nieprowadzeniu ewidencji za pomocą kasy rejestrującej w ogóle (brak kasy) mimo istnienia obowiązku w tym zakresie, będzie kwalifikowane jako przestępstwo albo wykroczenie opisane w art. 60 § 1 kks.

Zgodnie z art. 60 § 1 kodeksu karnego skarbowego, kto wbrew obowiązkowi nie prowadzi księgi, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych. Księgą w rozumieniu tego czynu będzie także kasa rejestrująca - art. 53 § 21 pkt 5 kks.

Art. 60 § 4 kks stanowi, że w wypadku mniejszej wagi sprawca czynu zabronionego określonego w § 1-3 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Karą za wykroczenia skarbowe jest kara grzywny określona kwotowo.

Zgodnie z art. 48 § 1 kks kara grzywny może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej. § 2 stanowi, iż mandatem karnym można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Wymierzając karę grzywny lub nakładając ją mandatem karnym, uwzględnia się także stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy oraz jego dochody i możliwości zarobkowe (art. 48 § 4). Obecnie minimalne wynagrodzenie stanowi 1680 zł, a więc najniższa kara grzywny w formie mandatu karnego to 168 zł a najwyższa to 3360 zł.

Na podstawie powyższego za brak kasy fiskalnej może zostać nałożony mandat w wysokości od 168 zł do 3360 zł.

Należy podkreślić, iż warunkiem nałożenia kary grzywny w drodze mandatu karnego jest wyrażenie przez sprawcę zgody na przyjęcie mandatu; zgodę tę odnotowuje się na dokumencie mandatu karnego.

Upoważniony organ postępowania przygotowawczego lub jego przedstawiciel, wymierzając karę grzywny w drodze mandatu karnego, obowiązany jest określić wykroczenie skarbowe zarzucane sprawcy oraz pouczyć go o warunkach dopuszczalności postępowania mandatowego, a zwłaszcza o skutkach prawnych braku zgody.

Sankcja karna w postaci mandatu za wykroczenie skarbowe jest również nakładana na podatnika w sytuacji, gdy nie zaewidencjonuje w kasie, która jest przez niego używana konkretnej sprzedaży lub nie wyda paragonu z kasy fiskalnej.

Zgodnie z art. 111 ust. 3 ustawy o VAT, jeżeli z przyczyn niezależnych od podatnika nie może być prowadzona ewidencja obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących, podatnik jest obowiązany ewidencjonować obroty i kwoty podatku należnego przy zastosowaniu rezerwowej kasy rejestrującej, a gdy i to jest niemożliwe, podatnik nie może dokonywać sprzedaży.

Na podstawie art. 111 ust. 3a ustawy o VAT podatnicy prowadzący ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących są obowiązani:

1) dokonywać wydruku paragonu fiskalnego lub faktury z każdej sprzedaży oraz wydawać wydrukowany dokument nabywcy;

2) udostępniać kasy rejestrujące do kontroli stanu ich nienaruszalności i prawidłowości pracy na każde żądanie właściwych organów.

Zgodnie z § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 14 marca 2013 roku w sprawie kas rejestrujących podatnicy, prowadząc ewidencję wydają nabywcy, bez jego żądania, paragon fiskalny. Za naruszenie w/w obowiązków przewidziana jest sankcja na podstawie art. 62  § 4 kks. Zgodnie z tym artykułem karze grzywny do 180 stawek dziennych podlega także ten, kto wbrew przepisom ustawy dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo nie wyda dokumentu z kasy rejestrującej, stwierdzającego dokonanie sprzedaży. § 5 tego artykułu stanowi, iż w wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1-4 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Dokonanie sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej polega na tym, że podatnik bądź osoba działająca w jego imieniu pomimo posiadania kasy rejestrującej, po wydaniu towaru i przyjęciu gotówki nie dokona czynności zapisania tego na urządzeniu fiskalnym.

Natomiast niewydanie dokumentu z kasy rejestrującej stwierdzającego dokonanie sprzedaży zachodzi wówczas, gdy podatnik lub osoba działająca w jego imieniu dokona rejestracji obrotu, ale nie wyda kupującemu dokumentu potwierdzającego ten fakt. Mandat karny może być nałożony nie tylko na pracownika obsługującego kasę fiskalną, ale również na właściciela firmy, który nienależycie wykonuje obowiązki nadzoru. W myśl art. 84 § 1 kks kto nie dopełniając obowiązku nadzoru nad przestrzeganiem reguł obowiązujących w działalności danego przedsiębiorcy lub innej jednostki organizacyjnej, dopuszcza, chociażby nieumyślnie, do popełnienia czynu zabronionego określonego w tym rozdziale, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Należy podkreślić istotny fakt związany z postępowaniem mandatowym – kara grzywny w drodze mandatu karnego może być nakładana wielokrotnie temu samemu podmiotowi, po każdym ujawnieniu nieprawidłowości w zakresie stosowania kas rejestrujących.

Bożena Sawicka