Odsetki podatkowe i ustawowe

ODPOWIEDŹ

Z reguły do publicznoprawnych należności pieniężnych np. podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy Ordynacja podatkowa, nalicza się odsetki „podatkowe”, które obecnie wynoszą 8% w skali roku.

Natomiast do zobowiązań cywilnoprawnych nalicza się odsetki „ustawowe” w sytuacji, gdy wysokość odsetek nie została określona w inny sposób. Inne sposoby określenia odsetek wynikają z kodeksu cywilnego i w tym ujęciu mają również charakter „ustawowy”. W przypadku kiedy strony w umowie nie ustalą odsetek, to podstawowa stawka roczna odsetek ustawowych obecnie wynosi 5% w skali roku, jednakże maksymalna stawka tych odsetek nie może przekroczyć dwukrotności podstawowych odsetek ustawowych, czyli obecnie stawka ta nie może przekroczyć 10% w skali roku.

Ponadto ustawodawca w ramach rozliczeń cywilnoprawnych przewidział także odrębne naliczanie odsetek za tzw. opóźnienie. Stawka ta wynosi 7% w stosunku rocznym. Natomiast maksymalna stawka odsetek za opóźnienie wynosi do 14% w stosunku rocznym.

UZASADNIENIE

Odsetki „podatkowe” uregulowane są w rozdziale 6 działu III ustawy Ordynacja podatkowa (Op). Nalicza się je od zaległości podatkowych, od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku. Stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8% (art. 56 Op). Szczegółowe zasady naliczania odsetek „podatkowych” za zwłokę określone są w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 roku w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz. U. z 2005 r., nr 165, poz. 1373 z późn. zm.).

Od dnia 1 stycznia 2016 roku ustawodawca wprowadził również obniżoną stawkę odsetek za zwłokę w wys. 50% stawki podstawowej oraz podwyższoną stawkę odsetek za zwłokę w wysokości 150% stawki podstawowej. Skorzystanie z obniżonej stawki odsetek możliwe będzie jednak po spełnieniu łącznie poniższych warunków:

1. złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji, nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia upływu terminu do złożenia deklaracji,

2. zapłaty zaległości podatkowej w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty.

Obniżonej stawki odsetek za zwłokę nie stosuje się w przypadku korekty deklaracji:

1. złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia - po zakończeniu kontroli podatkowej;

2. dokonanej w wyniku czynności sprawdzających.

Z kolei podwyższoną stawkę odsetek w wysokości 150% stawki podstawowej stosuje się w przypadku:

1. zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku ujawnionych przez organ podatkowy w toku kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego,

2. korekty deklaracji:

   • a) złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia - po zakończeniu kontroli podatkowej,

   • b) dokonanej w wyniku czynności sprawdzających

   • jeżeli kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku przekracza 25% kwoty należnej i jest wyższa niż pięciokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia w rozumieniu ustawy z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z późn. zm.), obowiązującego w dniu następującym po dniu upływu terminu płatności zobowiązania lub terminu zwrotu;

3. ujawnienia przez organ podatkowy w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego niezłożenia deklaracji, mimo ciążącego obowiązku oraz braku zapłaty podatku.

Odsetki „ustawowe” uregulowane są w art. 359 oraz art. 481 ustawy Kodeks cywilny. Zatem zgodnie z art. 359 kodeksu cywilnego odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Tak wiec, jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punków procentowych. Natomiast maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Należy zaznaczyć, że jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Wobec powyższego na chwilę obecną stopa referencyjna to 1,5%, to odsetki wynoszą 5%, a odsetki maksymalne nie mogą przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych czyli 10%. Natomiast odsetki w trybie art. 481 kodeksu cywilnego naliczane są za opóźnienie ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Wierzyciel więc może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, ze które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Tak wiec, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego. Banku Polskiego i 5,5 punków procentowych. Jednakże, gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według wyższej stopy. Zatem maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie.

Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy. Wobec powyższego stopa referencyjna jest powiększona o 5,5 punktów procentowych, więc obecnie odsetki wynoszą 7%, a maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może przekraczać dwukrotności podstawowej wartości odsetek za opóźnienie i wynosi nie więcej niż 14% w stosunku rocznym.

Trzeba dodać, iż zgodnie z art. 360 kodeksu odsetki płatne są co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok – to jednocześnie z zapłatą tej sumy płatne są odsetki. Oznacza to, że w pierwszej kolejności jest obowiązek zapłaty odsetek, a następnie głównej sumy pieniężnej.

Paulina Pawluk

Podstawa prawna: art. 53 § 1, art. 56, art. 56a i art. 56b ustawy Ordynacja podatkowa z dnia 27 sierpnia 1997 roku (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 613 z późn. zm.), art. 359, art. 360 i art. 481 ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny ( t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 380).