0
908
Zamierzam rozszerzyć działalność gospodarczą o działalność polegającą na odkupowaniu szkód ubezpieczeniowych od poszkodowanych (osób prywatnych i firm) i dochodzenia od firm ubezpieczeniowych wyższych kwot ubezpieczenia. Na przykład jeżeli ktoś miał kolizję drogową i dostał od ubezpieczyciela 1.000 zł za szkody, odkupię za 300 zł „cesję” tej szkody na siebie i będę dochodził od firmy ubezpieczeniowej zwiększenie odszkodowania o kolejne 1.000 zł. Jak udokumentować odkupienie szkody (cesja) od poszkodowanego (osoby lub firmy) oraz transakcję z ubezpieczycielem?
ODPOWIEDŹ
Jeżeli poszkodowany, który dokonuje na Pana rzecz cesji praw do szkody ubezpieczeniowej, jest podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, powinien wystawić fakturę dokumentującą opisaną transakcję. Otrzymanie odszkodowania od zakładu ubezpieczeń nie podlega natomiast opodatkowaniu VAT.
UZASADNIENIE
W celu udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie należy zastanowić się jaki jest charakter prawny czynności dokonania cesji praw do szkody ubezpieczeniowej, a w szczególności nad tym, czy dochodzi tu do zbycia wierzytelności.
Zgodnie z art.353 §1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Z przepisu tego wynika, że, aby doszło do powstania wierzytelności, musi istnieć zobowiązanie ze strony dłużnika. W myśl art.15 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie lub świadczenie na podstawie uznania roszczenia uprawnionego z umowy ubezpieczenia w wyniku ustaleń dokonanych w postępowaniu, o którym mowa w art. 16, zawartej z nim ugody lub prawomocnego orzeczenia sądu. W opisanej w pytaniu sytuacji, zakład ubezpieczeniowy, na mocy uznania roszczenia poszkodowanego, zobowiązał się do zapłaty kwoty ubezpieczenia w wysokości 1.000 zł i zobowiązanie to spełnił. Dopóki nie dojdzie do zawarcia ugody pomiędzy poszkodowanym a zakładem ubezpieczeń lub nie będzie prawomocnego orzeczenia sądu, nie można mówić o żadnym dodatkowym zobowiązaniu ze strony zakładu ubezpieczeń. W momencie, kiedy dochodzi do odkupienia (cesji) szkody od poszkodowanego, nie istnieje zatem żadna wierzytelność, zatem czynność ta nie jest zbyciem wierzytelności. Przedmiotem transakcji jest tu w istocie prawo poszkodowanego do dochodzenia dalszych roszczeń od zakładu ubezpieczeń.
Odpłatne przeniesienie praw stanowi, w świetle art.8 ust.1 i art.5 ust.1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, usługę podlegającą opodatkowaniu VAT. Usługodawcą jest tu podmiot dokonujący sprzedaży praw, czyli cedent (podmiot poszkodowany). Jeżeli jest czynnym podatnikiem VAT, sprzedaż praw podlega opodatkowaniu tym podatkiem i poszkodowany powinien wystawić na Pana rzecz fakturę. W związku z tym, że art.43 ust.1 pkt 37 ustawy o podatku od towarów i usług wyłącza możliwość stosowania zwolnienia przedmiotowego w stosunku do zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji, sprzedaż ta podlega opodatkowaniu VAT według stawki podstawowej, 23%. Podstawą opodatkowania jest, zgodnie z zasadą ogólną, wyrażoną w art.29a ust.1 i ust.6 pkt 1 ustawy wszystko, co stanowi zapłatę, którą usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od usługobiorcy lub osoby trzeciej, pomniejszone o kwotę VAT. Jeżeli zatem wspomniane w pytaniu 300 zł, które ma otrzymać poszkodowany, jest jedyną kwotą, która przysługuje mu od Pana z tytułu opisanej transakcji, podstawą opodatkowania (wartością netto na fakturze) będzie kwota 243,90 zł, kwota podatku to 56,10 zł. Obowiązek podatkowy powstanie z chwilą wykonania usługi, czyli w tym przypadku, momencie dokonania cesji praw lub z chwilą płatności, w zależności od tego, które z tych dwóch zdarzeń nastąpi pierwsze (art.19a ust.1 i ust.8 ustawy o podatku od towarów i usług).
W sytuacji, gdy poszkodowany, od którego odkupuje Pan prawo do szkody ubezpieczeniowej, nie jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług, cesja praw do dochodzenia odszkodowania nie będzie podlegała opodatkowaniu VAT, lub będzie podlegała zwolnieniu podmiotowemu, więc nawet jeżeli cedent wystawi w związku z tą transakcją fakturę, nie będzie ona zawierała kwoty podatku.
Jeżeli uda się Panu uzyskać z zakładu ubezpieczeń dodatkową kwotę odszkodowania, to otrzymana kwota nie będzie podlegała opodatkowaniu VAT. Otrzymanie od ubezpieczyciela odszkodowania nie będzie się bowiem wiązało z żadnym świadczeniem z Pana strony, a zatem nie wykona Pan w związku z tym żadnej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W konsekwencji jednak nabyte w drodze cesji prawa do dochodzenia odszkodowania nie będą służyły wykonywaniu czynności podlegających opodatkowaniu, a zatem, zgodnie z art.86 ust.1 ustawy o VAT, co do zasady nie będzie Pan miał prawa do odliczenia podatku z faktur otrzymanych od poszkodowanego w związku z nabyciem tych praw.
W szerszej perspektywie mógłby Pan próbować uzasadnić prawo do odliczenia podatku z takich faktur, na przykład w sytuacji, gdyby opisana w pytaniu operacja służyła uzyskaniu środków potrzebnych do wykonywania w ramach tej samej działalności gospodarczej czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Takie postępowanie nie byłoby jednak bezpieczne bez posiadania indywidualnej interpretacji prawa podatkowego.
Podstawa prawna: art.5 ust.1 pkt 1, art.8 ust.1, art.19a ust.1 i ust.8, art.29a ust.1 i ust.6 pkt 1, art.43 ust.1 pkt 37, ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług; art.353 §1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny; art.15 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej.
Ewa Konarska
