Opodatkowanie VAT odszkodowania za prawo własności nieruchomości przejętej na własność Skarbu Państwa

ODPOWIEDŹ

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług - zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwanej dalej „ustawą” - podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa, prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Z przywołanego przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika, że przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów (nieruchomości) w zamian za odszkodowanie jest objęte podatkiem od towarów i usług. W takiej sytuacji uznać należy, że ma miejsce dostawa towarów w zamian za odszkodowanie, zaś odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną.

Jak wynika z pytania, Gmina jest czynnym podatnikiem VAT. Za przeniesienie z mocy prawa własności gruntów niezabudowanych na rzecz Skarbu Państwa pod inwestycję publiczną (budowę obwodnicy) Gmina otrzyma odszkodowanie od GDDKiA, w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja z dnia 3 czerwca 2013 r. o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stanie się ostateczna. Dotychczas nie otrzymano wynagrodzenia i Gmina ma zamiar wystąpić z wnioskiem o wypłatę 70% zaliczki odszkodowania, którą DDKiA wypłaci jednorazowo w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku. Przedmiotem wątpliwości Gminy są : termin i sposób wystawienia faktury, czy kwota odszkodowania jest kwotą netto oraz określenie właściwej stawki podatku dla zbywanej nieruchomości (jedna działka jest gruntem rolnym, pozostałe przeznaczone pod zabudowę.

Zgodnie z art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, wojewoda w odniesieniu do dróg krajowych i wojewódzkich albo starosta w odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych wydają decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej na wniosek właściwego zarządcy drogi.

Decyzję ustalającą wysokość odszkodowania za nieruchomości wydaje organ, który wydał decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna (art. 12 ust. 4a i 4b ww. ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych).

Tak więc, Gmina przekazując nieruchomość gruntową na rzecz Skarbu Państwa, działała we własnym imieniu i na własny rachunek. W opisanym stanie faktycznym mamy do czynienia z przeniesieniem własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa za odszkodowaniem, stanowiącym odpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 pkt.1 ustawy o podatku od towarów i usług, podlegającą opodatkowaniu tym podatkiem.

W takim przypadku, zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b i ust. 6 ustawy obowiązek podatkowy powstanie z chwilą otrzymania przez Gminę zaliczki, albo całości lub części zapłaty z tego tytułu – w odniesieniu do otrzymanej kwoty – niezależnie od tego kiedy ta zapłata nastąpi, tj. przed czy też po przeniesieniu własności towaru.

Tak więc, z chwilą otrzymania przez Gminę 70 % kwoty odszkodowania, stanowiącej zaliczkę, powstanie obowiązek obliczenia podatku. Podstawą opodatkowania będzie kwota odszkodowania, którą należy uznać za kwotę brutto, pomniejszoną o kwotę należnego podatku, który powinien być obliczony metodą „w stu”.

Gmina wskazała, że jedna działka jest gruntem rolnym, pozostałe przeznaczone są pod zabudowę.

Stosownie do zapisu art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy, zwalnia się od podatku dostawę terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane. Zgodnie definicją zawartą w art. 2 pkt 33, przez tereny budowlane rozumie się grunty przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Tym samym, jeżeli wskazany przez Gminę grunt rolny, nie wypełnia definicji terenów budowlanych, czynność dostawy tej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa będzie korzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy, natomiast tereny budowlane opodatkowane będą zgodnie z art. 41 ust. 1 w powiązaniu z art. 146a pkt 1 ustawy stawką w wys. 23%. W takim przypadku, moim zdaniem, należy przyporządkować odpowiednią stawkę do otrzymanego odszkodowania proporcjonalnie.

Odnośnie terminu wystawienia faktury, należy ją wystawić nie później niż 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Gmina otrzyma 70 % zaliczki, a następnie 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Gmina otrzyma całość lub część odszkodowania, w odniesieniu do otrzymanej kwoty (art. 106i ust. 1 i 2 ustawy).

Reasumując, dostawę wywłaszczonej nieruchomości należy uznać za dokonaną dopiero z momentem uprawomocnienia się decyzji o wysokości odszkodowania, bowiem dopiero z chwilą przyznania odszkodowania i ustalenia jego ostatecznej wysokości czynność ta nabiera odpłatnego charakteru. Jeżeli Gmina otrzyma zaliczkę, o którą wystąpi z wnioskiem, lub otrzyma całość lub część odszkodowania, powstanie obowiązek podatkowy w odniesieniu do otrzymanej kwoty. Gmina będzie zobowiązana do obliczenia i odprowadzenia podatku za okres, w którym otrzyma odszkodowanie. Fakturę należy wystawić każdorazowo, do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Gmina otrzyma zaliczkę lub odszkodowanie.

Iwona Porez