Przeniesienie własności nieruchomości w zamian za odszkodowanie a VAT

Wynika to z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku w wyroku z 18 marca 2013 roku o sygnaturze I SA/Bk 37/13.

Sytuacja podatnika

Ze skargą na interpretację organu podatkowego do sądu administracyjnego zwróciła się Gmina, która była właścicielem nieruchomości, która następnie, została wywłaszczona z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa. Zatem w niniejszej sprawie, Prezydent Miasta, będący organem wykonawczym i reprezentującym na zewnątrz Gminę, został zobowiązany do wyzbycia się posiadanej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, który był reprezentowany przez Prezydenta Miasta. Oznacza to, że zarówno przed wywłaszczeniem nieruchomości jak i po jej wywłaszczeniu, sporna nieruchomość znajdowała się we władaniu tego samego podmiotu - Prezydenta Miasta.

Gmina nie zgodziła się ze stanowiskiem organu podatkowego, że poprzez dokonanie tejże czynności doszło do rozporządzenia rzeczą jak właściciel, skoro władztwo nad nieruchomością będącą przedmiotem wywłaszczenia nadal pozostaje przy tym samym podmiocie. Nieruchomością znajdującą się w zasobach gminnych, wywłaszczoną następnie na rzecz Skarbu Państwa w dalszym ciągu będzie gospodarować Prezydent Miasta. Sporna nieruchomość, zarówno przed wywłaszczeniem jak i po, jest w posiadaniu Gminy, zmianie ulega jedynie właściciel nieruchomości. Wynika to z ukształtowania przez ustawodawcę sposobu gospodarowania nieruchomościami, stanowiącymi z jednej strony własność Skarbu Państwa a z drugiej własność gminy, mającej status miasta na prawach powiatu.

Gmina zwróciła się o potwierdzenie, iż w opisanej sytuacji, wywłaszczenie nieruchomości stanowiącej własność Gminy na rzecz Skarbu Państwa niewątpliwie doprowadziło do zmian stosunków własnościowych, zgodnie z regułami prawa cywilnego, jednakże na gruncie prawa podatkowego taka czynność nie może być uznana za dostawę towarów w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Wynika to z faktu, że w wyniku takiej czynności nie dojdzie do "rozporządzenia towarem jak właściciel", albowiem władztwo nad nieruchomością pozostaje w rękach tego samego podmiotu.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję organu podatkowego. W uzasadnieniu wyroku WSA wskazał, że z punktu widzenia opodatkowania czynności podatkiem od towarów i usług istotne jest nie tyle przeniesienie prawa własności, lecz przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. W unormowaniu tym chodzi o aspekt faktyczny sprowadzający się do przekazania faktycznej możliwości dysponowania towarem, a nie rozporządzania nim w sensie prawnym.

Przesądza o tym użycie w art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług sformułowania "jak właściciel", który implikuje to, że prawodawca, wiąże moment powstania obowiązku podatkowego w VAT z chwilą uzyskania możliwości ekonomicznego dysponowania towarem przez nabywcę. Podkreśla się przy tym, że użyte w powyższym unormowaniu sformułowanie "rozporządzenia towarami jak właściciel" należy rozumieć szeroko. Taka konstrukcja normatywna ujawnia przy tym tę okoliczność, że prawodawca akcentuje za jej pomocą ekonomiczny aspekt przeniesienia władztwa nad towarem w taki sposób, by nabywca mógł nim dysponować podobnie jak właściciel. Taki zabieg redakcyjny wskazuje zarazem na to, że prawodawca nie utożsamia dostawy towarów z przeniesieniem własności w rozumieniu prawa cywilnego. Tym samym uprawniony staje się wniosek, że dokonując kwalifikacji danej czynności na potrzeby podatku od towarów i usług należy oderwać się od jej uwarunkowań cywilistycznych a skoncentrować się na aspekcie faktycznym, ze szczególnym uwzględnieniem tego, czy w ramach danej czynności zrealizowany został obrót podlegający opodatkowaniu VAT.

W konsekwencji dokonując koniecznej kwalifikacji zdarzenia gospodarczego należy przeanalizować, czy zrealizowany został obrót, pod którym to pojęciem rozumieć należy przekazanie kontroli ekonomicznej nad towarem w taki sposób, że nabywca może nią rozporządzać jak właściciel, a taka możliwość pojawia się dopiero z chwilą przekazania towaru.

Reasumując WSA uznał, iż w powyższej sprawie nie powstanie obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług. Z uwagi, na fakt, że w sprawie nie można mówić o powstaniu obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług. Jednocześnie podkreślił, iż prezydent miasta na prawach powiatu podejmuje działania zarówno w imieniu jednostki samorządu terytorialnego jaką jest gmina jak również, w imieniu Skarbu Państwa - w zakresie gospodarowania jego nieruchomościami. Jednakże w obu przypadkach, działa na rachunek jednostki samorządu terytorialnego. Dlatego też, niewątpliwie podatnikiem VAT, zarówno od czynności wykonywanych w imieniu Skarbu Państwa, jak również od czynności dotyczących nieruchomości stanowiących własność jednostki samorządu terytorialnego, będzie w analizowanej sprawie Gmina.

Podstawa prawna: art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.