Rozliczenie udzielenia pożyczki

ODPOWIEDŹ

W sytuacji gdy jedna ze stron biorących udział w transakcji pożyczki jest podatnikiem podatku od towarów i usług, wówczas od takiej transakcji nie jest pobierany podatek od czynności cywilnoprawnych. Czynność taka podlega przepisom ustawy o podatku od towarów i usług i na mocy art. 43 ust. 1 pkt 38 podlega zwolnieniu z opodatkowania. Za moment powstania obowiązku podatkowego należy uznać dzień spłaty zobowiązania pożyczkodawcy.

UZASADNIENIE

Niejednokrotnie zdarza się, że w prowadzonej działalności gospodarczej podmioty gospodarcze korzystają z zewnętrznego źródła finansowania. W tym celu pozyskują od innych jednostek kredyty lub pożyczki. O ile pożyczkodawca w sposób zawodowy zajmuje się działalnością finansową to określenie sposobu rozliczenia podatkowego nie stanowi problemu.

Jednak gdy głównym zakresem prowadzonej działalności gospodarczej nie jest działalność finansowa, a stanowi ona jedynie dodatkowe źródło dochodu nie zawsze jest jasne w jaki sposób należy określić zakres opodatkowania.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że przez umowę pożyczki należy rozumieć sytuację, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. W wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę, określone przedmioty majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę. Zasilają one jednak tylko czasowo majątek biorącego pożyczkę, który obowiązany jest do zwrotu, tj. do przeniesienia na drugą stronę własności tej samej ilości pieniędzy albo rzeczy tego samego rodzaju (art. 720 ustawy Kodeks cywilny). Tym samym uznać należy, że przekazanie pieniędzy pożyczkobiorcy i późniejszy zwrot pożyczonej kwoty w formie zapłaty zobowiązania pożyczkodawcy spełnia definicję pożyczki.

Co do zasady od udzielonej pożyczki pożyczkobiorca zobowiązany jest uiścić podatek od czynności cywilnoprawnych. Jednak ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych w art. 2 zawiera wykluczenia od zasady nadrzędnej. Z ust. 4 wspomnianego artykułu wynika, że nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub zwolniona z podatku od towarów i usług (...). Tym samym czynność udzielenia pożyczki w sytuacji, gdy chociaż jedna ze stron jest podatnikiem podatku od towarów i usług nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

W tym miejscu należy rozważyć, czy udzielenie pożyczki jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W kwestii tej niejednokrotnie wypowiadały się organa podatkowe. Na przykład Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, w interpretacji indywidualnej nr IPPP3/443-1184/14-2/JŻ z dnia 22 stycznia 2015 uznał, że: „udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie bowiem pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług. Udzielenie pożyczki stanowi świadczenie na rzecz innego podmiotu, polegające na udostępnieniu kapitału na wskazany w umowie okres czasu. Czynność udzielenia pożyczki w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zamian za wynagrodzenie (odsetki), stanowi zatem odpłatne świadczenie usług, co do zasady, podlegające opodatkowaniu VAT. Zatem, odsetki otrzymane z tytułu udzielonej pożyczki stanowią wynagrodzenie z tytułu jej udzielenia” (). Tym samym udzielenie pożyczki w zamian za zwrot jej wartości powiększony o odsetki stanowi działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem od towarów i usług, a co za tym idzie czynność ta nie podlega pod ustawę o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Skoro, czynność wskazana we wniosku podlega ustawie o podatku od towarów i usług, należy rozważyć jaką stawką ją opodatkować i co stanowi podstawę jej opodatkowania.

Co do zasady stawką właściwą opodatkowania świadczenia usług jest 23%, jednak usługi finansowe zostały przez ustawodawcę zwolnione z opodatkowania. Na mocy art. 43 ust.1 pkt 38 ustawy o podatku od towarów i usług zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych (...). Tym samym podmiot świadczący usługę udzielenia pożyczki, o ile jest podatnikiem podatku od towarów i usług, nie podlega z tytułu tej czynności ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych ale ustawie o podatku od towarów i usług, na mocy których czynność udzielania pożyczek jest zwolniona przedmiotowo z opodatkowania.

Mimo, iż czynność udzielenia pożyczki jest zwolniona z opodatkowania to we właściwy sposób należy określić podstawę do zastosowania zwolnienia. W przypadku usług polegających na udzielaniu pożyczek, podstawę opodatkowania zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy stanowi zapłata, którą świadczący usługę otrzymał lub ma otrzymać od usługobiorcy, czyli w tym przypadku odsetki od udzielonej pożyczki (otrzymane, jak również niezapłacone, których termin zapłaty upłynął – czyli odsetki, które stały się wymagalne). W związku z udzieleniem pożyczki pobierane jest wynagrodzenie w postaci odsetek, które to wynagrodzenie stanowi zapłatę i jest przysporzeniem dla pożyczkodawcy.

W sytuacji gdy spłata pożyczki następuje w ratach stosownym jest określenie proporcji udziału spłaconej części do całości kapitału i przy pomocy tak obliczonego wskaźnika obliczenie kwoty odsetek przypadającej na spłaconą część zadłużenia. Obliczona kwota odsetek stanowi podstawę do zastosowania zwolnienia.

Podkreślić należy, że zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e) obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia usług zwolnionych od podatku na mocy art. 43 ust.1 pkt 37-41 powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty. Tym samym gdy zgodnie z umową spłata pożyczki następuje poprzez pokrycie zobowiązania pożyczkodawcy, to uznać należy, że kwota pokrytego zobowiązania zawiera również część odsetkową, z której to kwoty należy rozliczyć się z właściwym urzędem skarbowym. Za moment powstania obowiązku podatkowego należy uznać dzień spłaty zobowiązania pożyczkodawcy.

Agnieszka Kołodziejczak