Skutki uporczywego niewpłacania podatku VAT w terminach przewidzianych prawem

ODPOWIEDŹ

Pierwszym rodzajem odpowiedzialności jaka będzie ciążyć na podatniku to odpowiedzialność podatkowa związana z koniecznością zapłaty odsetek od zaległości podatkowej. Ponadto, w przypadku gdy podatnik uporczywie, czyli w sposób powtarzalny lub też jednorazowy, ale wiążący się z długim terminem niewpłacania podatku, nie będzie regulował zobowiązań podatkowych, może podlegać karze grzywny z tytułu popełnienia wykroczenia skarbowego.

UZASADNIENIE

Na wstępie należy wskazać, że kształt regulacji prawnopodatkowych wskazuje, iż podatnik, ale też płatnik, nie może swoich problemów finansowych przerzucać na Skarb Państwa, poprzez uzależnianie zapłaty podatku od swojej sytuacji finansowej w danym momencie lub przedziale czasowym. Zgodnie z art. 51 § 1 i art. 53 §1 ustawy Ordynacja podatkowa niezapłacony w terminie płatności podatek jest zaległością podatkową od której naliczane są odsetki za zwłokę. Zatem za wpłacany po terminie podatek VAT z mocy prawa naliczane są odsetki. Ponadto, co do zasady, podatnicy mogą podlegać odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe, jeżeli w sposób uporczywy nie wpłacają podatku w terminie. Jak wskazuje się w art.57 §1 Kodeksu karnego skarbowego (k.k.s.) :podatnik, który uporczywie nie wpłaca w terminie podatku, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Trzeba podkreślić, że pojęcie podatku wyrażone w art.57 §1 k.k.s. zawiera w sobie w związku z art.53 §30 k.k.s. również zaliczkę na podatek, ratę podatku, a także opłaty oraz inne niepodatkowe należności budżetu państwa o podobnym charakterze daninowym; określenie „podatnik” oznacza również osobę zobowiązaną do uiszczenia opłat oraz niepodatkowych należności budżetu państwa o podobnym charakterze daninowym.

W ustawie Kodeks karny skarbowy nie wyjaśniono jednak co należy rozumieć pod pojęciem uporczywości. Znaczenie językowe pojęcia wskazuje na: „długie utrzymywanie się czegoś”, „ciągłe trwanie”, „stan powracający”, „stan powtarzający się”, ale także obejmuje jedno zachowanie, jeżeli trwa ono długo, a więc utrzymuje się przez określony, dłuższy czas. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 28.11.2013 r., sygn. I KZP 11/13 wskazał: „(…) na zaistnienie znamienia uporczywego niewpłacania podatku w terminie, będącego warunkiem odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe (…), może wskazywać zarówno cykliczność zachowań podatnika, polegającą na umyślnym niestosowaniu się do wymogu terminowego płacenia podatku, jak i jednorazowe, ale długotrwałe zaniechanie przez niego uregulowania podatku płaconego jednorazowo, mające miejsce już po terminie płatności tego podatku, a więc gdy ma on uregulować go już jako zaległość podatkową, jeżeli zachowanie to wskazuje, że zamiarem podatnika w momencie upływu terminu płatności podatku było uporczywe jego niewpłacanie, a więc odsunięcie uregulowania tego podatku na dłuższy okres”.

Przykład 1

Przedsiębiorca, czynny podatnik VAT wpłaca przez ostatnie kilka miesięcy podatek VAT średnio 40 dni po terminie wpłaty podatku. Taki sposób płacenia VAT-u wynika z nieregularnych wpływów ze sprzedaży środków pieniężnych. Podatnik ten naraża się na ryzyko wszczęcia wobec niego postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe i karę grzywny. W cytowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy wskazał również że „Łącznie zaś kilkakrotne niedotrzymanie terminu płatności podatku, w razie przedzielenia tych zaniechań okresami płacenia podatku w terminie, także możne oznaczać brak znamienia uporczywości w zachowaniu podatnika”. W opisanym przypadku przedsiębiorca ryzykuje, że czyn ten zostanie zakwalifikowany jako uporczywe niewpłacanie podatku..

Przykład 2

Przedsiębiorca, czynny podatnik VAT spóźnił się z zapłatą podatku VAT za czerwiec. Podatek wpłacił dopiero 25 sierpnia, przy czym wcześniej regulował podatek w dacie złożenia deklaracji, tj. najpóźniej do 25 dnia miesiąca. Jednokrotne opóźnienie na nosi znamion uporczywości w niepłaceniu podatku.

Przykład 3

Spółka kapitałowa przeprowadziła podniesienie kapitału zakładowego, co wiąże się z koniecznością zapłaty podatku od czynności cywilno-prawnych. Zarząd spółki nie posiadał jednakże w tym czasie wystarczających środków pieniężnych i postanowił zapłacić podatek PCC dopiero w dogodnym dla siebie terminie, regulując płatności handlowe. Jeżeli podatek zostanie zapłacony przed terminem wszczęcia postępowania o wykroczenie skarbowe (wraz z odsetkami), to zarząd nie będzie odpowiadał z art.57 §1 k.k.s. Jeżeli jednakże postępowanie zostanie wszczęte, to członkom zarządu grozi kara grzywny.

Trzeba bowiem zaznaczyć, że zgodnie z art.57 § 2 k.k.s.: Sąd może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli przed wszczęciem postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe określone w § 1 wpłacono w całości należny podatek na rzecz właściwego organu. Podatnicy nie muszą narażać się na odpowiedzialność z tytułu wykroczenia skarbowego, gdy sytuacja finansowa nie pozwala im na wpłacenie podatku w terminie. Podatnik w takiej sytuacji może wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o odroczenie terminu płatności podatku lub też wnioskować o rozłożenie zapłaty podatku na raty. Zgoda urzędu skarbowego wyrażona w formie decyzji powodować będzie, że dla podatnika powstanie nowy termin płatności podatku, a to powodować będzie uniknięcie ryzyka wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenie skarbowe.

Jednocześnie, zgodnie z art.53 § 7 k.k.s. przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego bierze się pod uwagę rodzaj i charakter zagrożonego lub naruszonego dobra, wagę naruszonego przez sprawcę obowiązku finansowego, wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej, sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonej reguły ostrożności i stopień jej naruszenia jak również art. 12. § 2 k.k.s, zgodnie z którym sąd wymierza karę, środek karny lub inny środek według swego uznania, w granicach przewidzianych przez kodeks bacząc, aby ich dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które mają one osiągnąć w stosunku do sprawcy, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Podsumowując, należy podkreślić, że przepisy nie wskazują od jakiego momentu (np. ilości nie uiszczonych w terminie wpłat podatku) można mówić już o uporczywości. Jest to zatem kwestia uznaniowa po stronie organu podatkowego, przy czym jak wskazał SN należy mieć na uwadze czas jaki upływa od momentu wpłaty podatku do jego zapłacenia.

Mariusz Nowak

Podstawa prawna: art.57 §1, art.57 § 2 oraz art.53 §7 i §30 ustawy z dnia 10.09.1999r. Kodeks karny skarbowy, art. 51 § 1 i art. 53 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa.