Szerszy obowiązek informacyjny banków wobec organów podatkowych

Szanowny Panie Ministrze!

Według naszych informacji wynika, że fiskus chce mieć dostęp do danych nadawców przelewów bankowych. Tego typu scenariusz przewiduje projekt nowelizacji Ordynacji podatkowej przygotowany przez MF. Z przedmiotowego projektu wynika, że MF planuje zapewnić skarbówce dostęp do informacji o rachunkach bankowych podatnika oraz do szczegółowych informacji o wpływach i obciążeniach rachunków włącznie z danymi o nadawcach i odbiorcach, i tytułach przekazów.

W związku z tym proszę Pana Ministra o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czemu ma służyć nowelizacja Ordynacji podatkowej?

2. Czy ministerstwo nie uważa, że tego typu zmiany powodują nadmierne inwigilowanie osób prywatnych?

Z należnymi wyrazami szacunku

Posłowie Bogdan Rzońca i Jan Warzecha

Jasło, dnia 17 kwietnia 2013 r.

Odpowiedź na interpelację

Szanowna Pani Marszałek!

Odpowiadając na przekazaną przy piśmie z dnia 7 maja 2013 r., nr SPS-023-17286/13, interpelację panów posłów Bogdana Rzońcy i Jana Warzechy w sprawie projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

W projekcie założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw przewiduje się rozszerzenie zakresu informacji, których organy podatkowe mogą żądać od banków i innych instytucji finansowych. Pragnę nadmienić, że w obecnym stanie prawnym zakres informacji, jakie mogą być udostępniane organom podatkowym w trybie art. 182-186 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.), jest bardzo ograniczony. Działające w Polsce banki i inne instytucje finansowe mają obecnie szerszy obowiązek informacyjny wobec obcych władz podatkowych (w zakresie wynikającym z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w związku z art. 83 § 3 Ordynacji podatkowej) niż wobec polskich organów podatkowych. Polska administracja podatkowa może uzyskać szersze dane z zagranicznych banków niż z polskich banków i instytucji finansowych. Umowy międzynarodowe inkorporujące standard wymiany informacji zgodny z wytycznymi OECD i promowany działaniami politycznymi m.in. w ramach G20 i Rady Europejskiej zastrzegają, iż posiadanie informacji przez bank lub inną instytucję finansową nie może być wyłączną przesłanką dla odmowy jej udzielenia. Jednocześnie w wytycznych OECD zakres przedmiotowy udzielanych informacji ujmowany jest w sposób szeroki, obejmujący generalnie wszystkie dane mogące mieć istotne znaczenie dla celów podatkowych.

Projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw przewiduje, że banki będą obowiązane dodatkowo do przekazywania informacji o posiadanych pełnomocnictwach do dysponowania rachunkami bankowymi (rachunkami pieniężnymi, rachunkami papierów wartościowych), liczbie tych pełnomocnictw, obrotach i stanie tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz - odpowiednio - ich nadawców i odbiorców. Ponadto zakłada się umożliwienie uprawnionym organom podatkowym pozyskiwania informacji o wysokości zobowiązań wynikających z zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki, celów, na jakie zostały udzielone, sposobu zabezpieczenia ich spłaty, wysokości oraz terminów dokonanych spłat oraz źródeł i wysokości dochodów wskazanych we wniosku kredytowym, a także umów depozytowych i umów udostępniania skrytek bankowych. Obowiązek przekazania informacji będzie obejmował również inne informacje będące w posiadaniu banku a mające znaczenie dla ustalenia podstawy opodatkowania, na które powołuje się strona w postępowaniu podatkowym.

W tym miejscu należy podkreślić, że w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 kwietnia 2000 r., sygn. akt K 15/98, orzeczono, że przepisy art. 182 i art. 183 Ordynacji podatkowej są zgodne z art. 47, art. 31 ust. 3, art. 49, art. 51 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Propozycje zmian nie tworzą nowych obowiązków informacyjnych, lecz poszerzają zakres informacji o szczegółowe dane, które banki mają i przetwarzają. Nie ma żadnego powodu, aby te dane były utajniane przed polskimi organami podatkowymi.

Analogiczne zmiany będą dotyczyć zakresu informacji możliwych do pozyskania od innych niż banki instytucji finansowych, o których mowa w art. 182 § 2 ustawy Ordynacja podatkowa.

Ponadto proponuje się wprowadzenie regulacji umożliwiających uzyskanie informacji o przepływie środków pieniężnych transferowanych z wykorzystaniem usługi przekazu pieniężnego. Coraz częściej zdarza się, iż podatnicy powołują się na uzyskane tą drogą przychody, najczęściej z zagranicy, natomiast przepisy podatkowe nie zawierają regulacji pozwalających na zweryfikowanie tych wyjaśnień.

Rozszerzenie zakresu informacji żądanych od banków i innych instytucji finansowych przyczyni się do podniesienia skuteczności prowadzonych postępowań podatkowych. Dostęp do wskazanych wyżej informacji ma szczególne znaczenie dla skuteczności zwalczania naruszeń prawa w zakresie zaniżania podstaw opodatkowania oraz nieujawniania źródeł pochodzenia przychodów i majątku.

Jednocześnie w celu wzmocnienia respektowania zasady szczególnego zaufania między instytucjami finansowymi a ich klientami, o której mowa w art. 184 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, proponuje się jednoznaczne wskazanie, że jeżeli umowa z bankiem lub inną instytucją finansową została zawarta przez podatnika wspólnie z innymi podmiotami, bank przekazuje informacje po usunięciu danych identyfikujących podmioty, których nie dotyczy żądanie organu podatkowego.

W tym miejscu pragnę podkreślić, że organy podatkowe nadzorują wykonanie konstytucyjnych obowiązków powszechności i równości opodatkowania. Wystąpienie organu podatkowego do banku lub innej instytucji finansowej z żądaniem sporządzenia i przekazania informacji, o których mowa w art. 182 ustawy Ordynacja podatkowa, jest jednym z elementów sprawowania tego nadzoru. Uprawnienia organów podatkowych w tym zakresie nie mają na celu inwigilowania podatników, ale nadzór nad wywiązywaniem się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego.

Zaznaczenia także wymaga, że uruchomienie procedury przekazania przez bank lub inną instytucję finansową informacji, o których mowa w art. 182 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, może nastąpić wyłącznie w ramach postępowania podatkowego. Natomiast postępowanie podatkowe wszczyna się w wyjątkowych przypadkach, co do zasady, gdy złożona przez podatnika deklaracja podatkowa budzi wątpliwości co do poprawności lub rzetelności, a wątpliwości te nie zostały wcześniej wyjaśnione w ramach czynności sprawdzających. W ramach postępowania podatkowego strona ma zapewnioną możliwość składania wyjaśnień i dowodów co do poprawności złożonej deklaracji podatkowej. Jeżeli wątpliwości co do poprawności lub rzetelności deklaracji podatkowej nie zostaną wyjaśnione, a z dotychczas zgromadzonych w toku postępowania podatkowego dowodów wynika potrzeba uzupełnienia tych dowodów lub ich porównania z informacjami pochodzącymi z banku, wówczas, odpowiednio naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celnego, kierując się zasadą prawdy obiektywnej wyrażoną w art. 122 ustawy Ordynacja podatkowa, zwraca się do strony o udzielenie informacji w tym zakresie lub upoważnienie go do wystąpienia do banku o przekazanie informacji. Dopiero w przypadku gdy strona nie udzieliła informacji lub nie upoważniła naczelnika urzędu skarbowego (naczelnika urzędu celnego) do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie informacji, lub udzieliła informacji, które wymagają uzupełnienia lub porównania z informacjami pochodzącymi z instytucji finansowej, organ ten może wystąpić do banku lub innej instytucji finansowej z żądaniem sporządzenia i przekazania informacji, o których mowa w art. 182 ustawy Ordynacja podatkowa. Nie planuje się zmian zasad udostępniania informacji przez banki lub inne instytucje finansowe, o których mowa w art. 183 ustawy Ordynacja podatkowa.

Procedura pozyskiwania informacji z banków oraz innych instytucji finansowych w toku postępowania podatkowego jest jawna dla strony postępowania i de facto to od aktywności strony w prowadzonym postępowaniu zależy, czy wystąpienie do banku będzie potrzebne. Posługiwanie się w tym kontekście pojęciem „inwigilacja” jest nieporozumieniem. Zasady powszechności i sprawiedliwości podatkowej wymagają zapewnienia warunków efektywnej kontroli przez organy podatkowe prawidłowości uiszczanych zobowiązań podatkowych, z zachowaniem zasady proporcjonalności między wagą interesu publicznego, wymagającego ochrony prawnej, a stopniem uciążliwości ingerencji w sferę informacji z życia prywatnego obywateli, z zakresu zawieranych przez nich transakcji finansowych. W mojej ocenie, w projekcie założeń projektu ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw zasada ta jest zachowana.

Z poważaniem

Podsekretarz stanu

Maciej Grabowski