0
1100
Oszustwa karuzelowe są najpoważniejszymi przestępstwami skarbowymi w skali całej Unii Europejskiej. Powodują one największe uszczuplenia w budżecie Wspólnoty i poszczególnych państw. Celem procederu jest najczęściej wyłudzenie VAT, który w rzeczywistości nigdy wcześniej nie został zapłacony, ale również często jest także chęć uniknięcia opodatkowania. Celem karuzeli może być także wprowadzenie do obrotu towarów z nielegalnych źródeł, np. z przemytu lub zalegalizowanie środków finansowych, czyli tzw. „pranie brudnych pieniędzy”. Taki proceder pozwala również na obniżenie cen towarów, by zaoferować na rynku krajowym warunki konkurencyjne w stosunku do przedsiębiorców sprzedających te same produkty, ale funkcjonujących legalnie.
Karuzela podatkowa to sieć kilku, kilkunastu podmiotów, które tworzą pozory legalnych transakcji handlowych, a ich prawdziwym celem jest wyłudzenie zwrotu podatku VAT, który nie został zapłacony na wcześniejszym etapie obrotu.
Wyrażenie „karuzela” odnosi się do transakcji kupna/sprzedaży pomiędzy poszczególnymi podmiotami zaangażowanymi w oszustwo w taki sposób, że sprzedawane towary krążąc w łańcuchu dostaw „wracają” do państwa pochodzenia (pierwszego ogniwa w łańcuchu). Częścią łańcucha transakcji karuzelowych są często tzw. słupy, zwane też „znikającymi podatnikami”, czyli podmioty, które po dokonaniu szeregu transakcji ulegają likwidacji.
Jak wspomniano powyżej, w oszustwie karuzelowym bierze najczęściej udział grupa kilku lub kilkunastu firm funkcjonujących jako ogniwa podatkowej karuzeli. Zawierają one pozorne transakcje a ich siedziby umiejscowione są zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Unii Europejskiej. Firmy te mogą być powiązane personalnie i kapitałowo, co umożliwia zgodne z przestępczym zamiarem sterowanie pozorowanymi transakcjami, przy czym pomysłodawca całej operacji najczęściej nie ujawnia się w ewidencjach i rejestrach działalności gospodarczej. W uproszczeniu wygląda to tak, że firma z kraju UE sprzedaje towar do innego kraju unijnego. Na tym etapie wykorzystuje zerową stawkę VAT, która obowiązuje w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów. Firma, która sprzedaje towar kontrahentowi z innego państwa członkowskiego, nie deklaruje podatku VAT do wpłaty. Jednocześnie korzysta z prawa do odliczenia VAT naliczonego, zawartego w fakturach zakupu. Następnie nabywca natychmiast sprzedaje ten sam towar kolejnej firmie, ta kolejnej, a ostatecznie towar sprzedawany jest w kraju w cenie niższej od rynkowej lub ponownie wywożony jest do innego kraju unijnego. Podmioty zobowiązane do zadeklarowania i wpłaty VAT nie wpłacają go, często znikając nim zostaną podjęte działania zapobiegawcze.
W procederze tym zakładane są rachunki bankowe dla nowo powstałych spółek lub osób rzekomo rozpoczynających działalność gospodarczą, bądź też dla spółek odkupionych od osób trzecich, które zakończyły lub zamierzały zakończyć rzeczywistą aktywność gospodarczą. Poszczególne podmioty zaangażowane w daną karuzelę dokonują do kilkuset jednostkowych transakcji zakupu towaru o wartości przekraczającej często kilkadziesiąt tysięcy złotych, z reguły od tego samego kontrahenta, i natychmiastowej odsprzedaży kolejnemu podmiotowi. Cena sprzedaży towaru jest często wyższa niż cena zakupu zaledwie o kilka procent, a w ciągu stosunkowo krótkiego okresu (od kilku tygodni do kilku miesięcy) poszczególne spółki i osoby prowadzące działalność gospodarczą dokonują rzekomo obrotu towarami o wartości przekraczającej nawet kilkadziesiąt milionów złotych. Obrót środkami finansowymi nie ma zazwyczaj odzwierciedlenia w rzeczywistym obrocie towarami, na co wskazuje skala i częstotliwość transferów na rachunkach podmiotów, które często wcześniej nie prowadziły żadnej działalności bądź z pewnych powodów uprzednio ją zakończyły. Na fikcyjność prowadzonej działalności wskazuje również to, że podmioty te nie posiadają stosownego do skali prowadzonej działalności zaplecza magazynowego, a także nie zatrudniają pracowników.
Każdy uczestnik oszustwa karuzelowego musi liczyć się z odpowiedzialnością podatkową, karną i karną skarbową. Należy podkreślić, iż odpowiedzialność ponoszą nie tylko osoby, które organizują nielegalny proceder, ale i te, które zostają wykorzystane do wystawiania fikcyjnych faktur - wchodząc tym samym na drogę przestępstwa.
Zjawisko jest na tyle groźne, że Kontrola Skarbowa rozpoczęła kampanię informacyjną pt. „Nie daj się zrobić w słupa”. Celem kampanii jest zwrócenie uwagi na zagrożenia związane z aktywnością zorganizowanych grup przestępczych, informowanie i upowszechnianie wiedzy w tym zakresie. Należy mieć świadomość, że wejście na drogę przestępstwa jest dość łatwe, natomiast rezygnacja z udziału w nielegalnej działalności nie zawsze jest prosta. Z grupy przestępczej nie zawsze można się wycofać, raz podjęta decyzja może wywrzeć wpływ na dalsze życie tej osoby i jego najbliższych.
Przestępcy bezwzględnie wykorzystują osoby do dokonywania „oszustw karuzelowych”. Osoby zwerbowane do udziału w „karuzeli podatkowej” często nie zdają sobie sprawy z konsekwencji jakie grożą za oszustwa podatkowe oraz za udział w grupie przestępczej.
Z tego powodu, w celu wzmocnienia skuteczności przeciwdziałania oszustwom w podatku od towarów i usług i ich negatywnym skutkom dla budżetu i uczciwej konkurencji w obrocie gospodarczym, resort finansów wystąpił z inicjatywą wdrożenia nowych, dotychczas nie stosowanych w kraju, rozwiązań ukierunkowanych na zwalczanie tego rodzaju przestępstw podatkowych.
Rozwiązaniem zaproponowanym przez Ministerstwo Finansów jest idea „listów ostrzegawczych”. Wystosowanie listu ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, poprzez szybkie poinformowanie przedsiębiorców o zagrożeniach. W założeniach, list będzie miał formę komunikatu informującego o zaobserwowanych w danej branży mechanizmach przestępczych. Informacje w nim zawarte, pozwolą przedsiębiorcy uniknąć nieświadomego uwikłania w oszustwo podatkowe. Pozwoli na to opis charakterystycznych cech transakcji wykorzystywanych w nieuczciwych mechanizmach. Informacja będzie zawierała możliwie najwięcej elementów ułatwiających przedsiębiorcy bezpieczne prowadzenie działalności.
Podobne rozwiązanie funkcjonuje już np. w Holandii, gdzie odnotowano jego wysoką skuteczność. Wdrożenie proponowanego środka ukierunkowane jest na wyeliminowanie oszustw w podatku VAT. Będzie to możliwe dzięki istotnemu utrudnieniu oszustom, wykorzystywania w swoim procederze uczciwie działających przedsiębiorców. „List ostrzegawczy” nie będzie miał charakteru prawnego, wymagającego zmian legislacyjnych ale jego wartość informacyjna znacząco zwiększy bezpieczeństwo, uczciwej działalności gospodarczej. Według założeń, komunikaty będą publikowane na stronach internetowych zarówno Ministerstwa Finansów, jak i Ministerstwa Gospodarki tak aby mogły trafić do jak najszerszej grupy zainteresowanych przedsiębiorców.
Bożena Sawicka
