Wniosek o odroczenie zapłaty zaległości podatkowej a wszczęcie postępowania egzekucyjnego

ODPOWIEDŹ

Bardzo często zdarza się, że organy podatkowe (egzekucyjne) wszczynają postępowanie egzekucyjne przed rozpatrzeniem wniosku podatnika o rozłożenie na raty (względnie odroczenie) zaległości podatkowej. Także stanowisko sądów administracyjnych nie jest w tej sprawie jednoznaczne, przy czym w najnowszych orzeczeniach NSA wskazuje się, że organ podatkowy (egzekucyjny) powinien wpierw ustalić (w ramach postępowania o przyznanie ulgi), czy podatnik składając wniosek chce celowo i świadomie opóźnić zapłatę zaległości podatkowej czy też chce uregulować ją poprzez rozłożenie na raty. Zatem podatnicy muszą liczyć się z możliwością wszczęcia egzekucji przed rozpatrzeniem wniosku podatnika.

UZASADNIENIE

Osoby fizyczne, które nie prowadzą działalności gospodarczej mają prawo wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego o przyznanie ulgi, która ma w pełni charakter uznaniowy. Oznacza to, że od przekonania organu podatkowego zależy czy podatnik będzie mógł skorzystać z ulgi (ulg) uregulowanych w treści art.67a §1 OP: Organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:

1. odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;

2. odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;

3. umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Podatnik składając wniosek do organu podatkowego może wnioskować jednocześnie (alternatywnie w jednym wniosku) o np. odroczenie terminu zapłaty zaległości podatkowej jak i rozłożenie jej na raty. Podatnik musi również pamiętać, że wniosek o ewentualne umorzenie może dotyczyć tylko i wyłącznie zaległości podatkowej i odsetek od tej zaległości, a nigdy podatku którego termin płatności jeszcze nie minął.

W omawianym przypadku mamy do czynienia z sytuacją, w której u podatnika powstała zaległość podatkowa (wraz z odsetkami), gdyż po upływie dwóch lat nie zakupił nowego lokalu mieszkalnego, ani też nie zapłacił należnego podatku z odsetkami.

W takim przypadku możliwe jest złożenie wniosku o rozłożenie zaległości podatkowej na raty ze względu na swój ważny powód (ustawodawca używa pojęcia „ważny interes podatnika”), przy czym bardziej taktycznym wyborem byłoby złożenie wniosku o odroczenie zapłaty podatku (jeszcze przed upływem terminu dwóch lat). Jeżeli jednak podatnik przekroczył ustawowy termin zapłaty podatku z powodu braku zakupu innego lokalu mieszkalnego, to musi mieć na uwadze, że ustawodawca w art.6 §1 u.p.e.a. wskazał: W razie uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych. Warto w tym miejscu przytoczyć uzasadnienie wyroku NSA z dnia 10.06.2014 r., sygn. II FSK 1705/12 dotyczące wykładni pojęcia „uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku”: pojęcie to musi być interpretowane z uwzględnieniem nastawienia zobowiązanego do wykonania obowiązku. Tylko wówczas, gdy zobowiązany świadomie zmierza do niewykonania ciążącego na nim obowiązku podlegającego egzekucji administracyjnej, można przypisać mu uchylanie się od jego wykonania w rozumieniu art. 6 § 1 u.p.e.a. Świadomość uchylania się nie może być ustalana tylko i wyłącznie w oparciu o sam fakt upływu terminu wykonania obowiązku, otrzymania upomnienia, czy tytułu wykonawczego. Muszą zajść jeszcze dodatkowe przesłanki faktyczne, które by to świadome nastawienie zobowiązanego obrazowały. To zaś oznacza, że do złożonego wniosku o rozłożenie na raty, czy o odroczenie terminu płatności zobowiązania nie można podchodzić formalistycznie.

Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego zatem w przypadku zbiegu wniosku o rozłożenie na raty zaległości podatkowej i tak naprawdę jednoczesnego nakazu prowadzenia egzekucji wobec podatnika, staje po stronie podatników, przy czym jednoznacznie nie wskazuje, że wszczęcie egzekucji byłoby niezgodne z prawem. NSA w szczególności w wyrokach z 12 czerwca 2014 r., sygn. II FSK 1722/12 oraz cytowanym powyżej wyroku kładzie duży nacisk na indywidualizację każdego przypadku. Według NSA organ powinien:

• dokładnie zbadać każdy wniosek podatnika pod kątem przyczyn nie zapłacenia w terminie należnego podatku,

• uwzględnić fakt, że jeżeli podatnik już składa wniosek o rozłożenie zaległości to nie chce uchylać się od uregulowania należności skarbowej lecz prosi o ułatwienie mu tego z powodów ważnych dla niego – wszczęcie egzekucji w takim przypadku naruszałoby co najmniej zasadę pogłębiania zaufania podatników do organów,

• po stwierdzeniu (przeprowadzeniu postępowania), że podatnik ma ważną przyczynę opóźnienia w płatności podatku zrezygnować ze wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Faktem jest jednakże, że niektórzy podatnicy mogą wykorzystać takie podejście NSA do wydłużenia okresu, w którym mogą przykładowo dokonać czynności zbywania majątku przed egzekucją administracyjną – na takie ryzyko, które jest całkowicie realne zwrócił uwagę WSA w Gliwicach w wyroku z 10 kwietnia 2013 r., sygn. I SA/Gl 1271/12.

Wydanie pozytywnej, uznaniowej decyzji o rozłożeniu zaległości podatkowej na raty przez organ powoduje zawieszenie postępowania egzekucyjnego (jeżeli zostało ono już wszczęte). Jak wskazuje bowiem sart.56 §1 pkt 1 u.p.e.a.: Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu w całości lub w części … w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej.

Mariusz Nowak

Podstawa prawna: art.56 §1 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz art.67a §1 Ordynacji Podatkowej.