Zawiadomienie podatnika o wszczęciu kontroli podatkowej w przypadku istnienia aktu oskarżenia

ODPOWIEDŹ

Organ podatkowy prawidłowo postąpił nie zawiadamiając o zamiarze wszczęcia kontroli, ponieważ posiadał informacje - akt oskarżenia - że działania kontrolowanego zmierzają do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.

UZASADNIENIE

Zgodnie z art. 79 ustawy z dnia 02 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej organy kontroli zawiadamiają przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli. Odbywa się to poprzez doręczenie zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli przedsiębiorcy. Natomiast w art. 79 ust. 2 tej ustawy wskazano przypadki, kiedy organy kontroli nie zawiadamiają przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli. I tak jak wynika z pkt 2 tego przepisu zawiadomienia nie dokonuje się w przypadku, gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.

Ponadto w art. 79 ust. 3 tej ustawy ustawodawca wskazał wprost, że zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się także w przypadkach, które zostały określone w art. 282c ustawy Ordynacja podatkowa. Zgodnie z art. 79 ust. 7 uzasadnienie przyczyny braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli umieszcza się w książce kontroli i protokole kontroli.

W przedmiotowej sprawie organ podatkowy wszczął kontrolę nie zawiadamiając Czytelnika o zamiarze wszczęcia kontroli na podstawie cyt. art. 79 ust. 2 pkt 2. W sprawie obecnie jest sporządzony akt oskarżenia przeciwko Czytelnikowi skierowany przez prokuraturę do sądu i sprawa toczy się w sądzie. Czytelnik zastanawia się, czy w związku z powyższym urząd skarbowy postąpił prawidłowo.

Przytoczona przesłanka niezawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia wobec niego kontroli podatkowej dotyczy sytuacji, kiedy jej przeprowadzenie jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego albo zabezpieczenia dowodów jego popełnienia. Brak zawiadomienia wynika z potrzeby przeprowadzenia natychmiastowej kontroli ze względu na jej przedmiot lub osobę kontrolowanego.

W związku z wątpliwościami w kwestii zastosowania przedmiotowego wyłączenia Minister Finansów skierował zapytanie do Ministra Gospodarki, jakie okoliczności uzasadniają możliwość jej użycia. Chodziło o określenie, na czym konkretnie ma polegać „przeciwdziałanie”, o którym mowa we wskazanych powyżej przepisach, np. czy możliwe jest przyjęcie, że kontrola zobowiązań podatkowych ze swej natury przeciwdziała popełnianiu przestępstw skarbowych lub wykroczeń skarbowych. Ponadto drugim zagadnieniem, według Ministra Finansów niejasnym i wymagającym interpretacji, jest wskazanie, czy zastosowanie powyższej przesłanki jest możliwe niezależnie od kategorii przestępstwa lub wykroczenia, któremu kontrola ma przeciwdziałać, czy też musi istnieć związek pomiędzy rodzajem przestępstwa lub wykroczenia a zakresem przedmiotowym prowadzonej kontroli.

Zdaniem Ministra Gospodarki (pismo Ministra Finansów z dnia 11 maja z 2009 roku, PK4/8012/46/AAN/09/274) stosownie do art. 281 § 2 ustawy Ordynacja podatkowa celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Zatem zakres przedmiotowy kontroli podatkowej ogranicza się do sprawdzenia, czy przedsiębiorca w związku z wykonywaną przez niego działalnością gospodarczą wywiązuje się z nałożonych na niego obowiązków podatkowych. Wobec powyższego dla podjęcia przez organy podatkowe kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy z zastosowaniem wyłączenia - przeciwdziałanie popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałanie popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego - musi zachodzić związek przyczynowy z określonym działaniem tego przedsiębiorcy (np. poprzez niewywiązywanie się przedsiębiorcy z obowiązków podatkowych) zmierzającym, np. do popełnienia przestępstwa albo wykroczenia skarbowego. Dla przykładu, na podstawie art. 54 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy działanie podatnika polegające na uchylaniu się od opodatkowania, nieujawnianiu właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania, a także nieskładaniu deklaracji stanowi przestępstwo skarbowe w rozumieniu ww. kodeksu.

W przedmiotowej sprawie wynika, że urząd skarbowy posiada informacje (akt oskarżenia) o działaniach kontrolowanego zmierzających do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. W tej sytuacji zdaniem organu podatkowego niezbędne okazało się podjęcie natychmiastowej kontroli bez zawiadomienia o jej wszczęciu w celu przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego albo zabezpieczenia dowodów jego popełnienia. Warunkiem zastosowania przesłanki wyłączenia na podstawie art. 79 ust. 2 pkt 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przez organ podatkowy musiał być związek pomiędzy rodzajem przestępstwa lub wykroczenia a zakresem przedmiotowym prowadzonej kontroli. Co do zasady dopiero ostateczny wynik kontroli stwierdzi, czy zastosowanie omawianej przesłanki było prawidłowe.

W przypadku gdy kontrola stwierdzi nieprawidłowe określenie zobowiązania podatkowego, czy zawyżenie kwoty zwrotu podatku ten związek będzie istniał, a w takim przypadku działanie urzędu skarbowego będzie należało uznać za prawidłowe.

Podsumowując, jak wynika z literatury i cytowanej odpowiedzi Ministra Gospodarki do wszczęcia kontroli bez zawiadomienia przedsiębiorcy wystarczy podejrzenie organu co do niewywiązywania się przez przedsiębiorcę z obowiązków podatkowych oraz wola organu zabezpieczenia dowodów niewywiązywania się z tych obowiązków. To podejrzenie musi być co najmniej uprawdopodobnione okolicznościami faktycznymi znanymi organowi. W praktyce ten ostatni element zaistnienia pewności lub prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego jest najistotniejszym warunkiem zastosowania art. 79 ust. 2 pkt 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jako przesłanki niezawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli. Jednakże, jak można zaobserwować w literaturze „praktycznie organ kontroli może powołać się na te okoliczności w prawie każdym przypadku, ponieważ zawsze można twierdzić, że wystąpienie takich okoliczności było prawdopodobne”.

W przedmiotowej sprawie organ podatkowy posiadając akt oskarżenia przeciwko podatnikowi nie miał żadnych wątpliwości co do zastosowania przesłanki wyłączenia o braku zawiadomienia o wszczęciu kontroli.

Podstawa prawna: art. 79 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej.

Marta Rusin