ZMIANY W PODATKU OD TOWARÓW I USŁUG w 2014 roku

1. Zmiany dotyczące podstawy opodatkowania

Od nowego roku podstawą opodatkowania będzie wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczonych lub usług świadczonych przez podatnika (art.29a ust.1 ustawy o podatku od towarów i usług). Ta sama zasada określania podstawy opodatkowania będzie dotyczyła czynności maklerskich, wynikających z zarządzania funduszami inwestycyjnymi, wynikających z umów agencyjnych lub zlecenia, pośrednictwa, komisu lub innych usług o podobnym charakterze. Ustawodawca zrezygnował zatem z ustalania podstawy opodatkowania czynności pośrednictwa poprzez kwotę prowizji.

W przypadku nieodpłatnych dostaw towarów podlegających opodatkowaniu podstawę opodatkowania stanowić będzie cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie będzie ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów (art.29a ust.2 ustawy). W przypadku nieodpłatnego świadczenia usług podstawą opodatkowania będzie koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika (art.29a ust.5).

W znowelizowanych przepisach ustawodawca zdecydował się wprowadzić zapis art.29a ust.6 w sposób jednoznaczny wskazujący, że podstawa opodatkowania obejmuje:

1. podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty VAT;

2. koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.

W art.29a ust.15 pkt.4 ustawy o VAT ustawodawca zwolnił podatnika z obowiązku posiadania, w celu zmniejszenia podstawy opodatkowania, potwierdzenia odbioru faktury korygującej, w sytuacji gdy jego uzyskanie, pomimo udokumentowanej próby nie było możliwe. Z dokumentacji podatnika powinno jednak wynikać, że nabywca towaru lub usługobiorca posiada wiedzę, że transakcja została zrealizowana na warunkach określonych w fakturze korygującej.

2. Zmiany dotyczące obowiązku podatkowego

Chyba największa zmiana wprowadzona nowelizacją ustawy o podatku od towarów i usług dotyczy zasad ustalania momentu, w którym powstaje obowiązek podatkowy. Od 1 stycznia 2014 roku generalną zasadą, wyrażoną w art. 19a ust.1 ustawy o VAT, będzie to, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub momentem wykonania usługi. Ustawodawca zrezygnował z dotychczasowego powiązania momentu powstania obowiązku podatkowego z datą wystawienia faktury. Od nowego roku, wystawiona faktura co do zasady nie będzie miała wpływu na rozliczenie podatku, tym bardziej, że terminy wystawiania faktur również zmienią się radykalnie.

Nową zasadą będzie także, że za usługę wykonaną uznaje się również usługę wykonaną częściowo, dla której to części określono zapłatę (art.19a ust.2 ustawy o VAT). Usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi (art.19a ust.3 ustawy). Przepis ten będzie miał również zastosowanie do dostawy towarów, z wyjątkiem nieodpłatnej dostawy towarów (art.19a ust.4).

W niektórych przypadkach obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty. Będzie tak w przypadku:

• wydania towarów przez komitenta komisantowi na podstawie umowy komisu,

• przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie,

• dostaw towarów w trybie egzekucyjnym przez organy egzekucyjne i komorników,

• świadczenia – na podstawie odrębnych przepisów – na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym (z wyjątkiem czynności, do których stosuje się art. 28b ustawy o VAT, stanowiących import usług),

• wykonywania usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37-41 ustawy o VAT (czyli na przykład usług ubezpieczeniowych, usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, usług, których przedmiotem są instrumenty finansowe),

• otrzymania całości lub części dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze.

Innym szczególnym momentem powstania obowiązku podatkowego będzie moment wystawienia faktury w przypadku:

• świadczenia usług budowlanych lub budowlano – montażowych,

• dostawy książek drukowanych (PKWiU ex 58.11.1) - z wyłączeniem map i ulotek -oraz gazet, czasopism i magazynów, drukowanych (PKWiU ex 58.13.1 i PKWiU ex 58.14.1),

• czynności polegających na drukowaniu książek (z wyłączeniem map i ulotek ) oraz gazet, czasopism i magazynów, z wyjątkiem usług stanowiących import usług opodatkowany na zasadach określonych w art.28b ustawy,

• dostaw energii elektrycznej, cieplnej, chłodniczej, gazu przewodowego,

• świadczenia usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych, niektórych usług gospodarki komunalnej wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy o VAT, usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, usług ochrony osób i usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, stałej obsługi prawnej i biurowej, dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego, z wyjątkiem usług stanowiących import usług opodatkowany na zasadach określonych w art.28b ustawy.

Należy pamiętać, że dla powyższych czynności będą określone terminy wystawiania faktur. W przypadki gdy podatnik nie wystawi faktury lub wystawi ją z opóźnieniem obowiązek podatkowy powstanie z chwilą upływu terminu wystawienia faktury, a w przypadku gdy nie określono takiego terminu - z chwilą upływu terminu płatności (art.19a ust.7 ustawy).

W przypadku otrzymania zaliczki, zadatku, raty, przedpłaty obowiązek podatkowy powstanie, tak jak obecnie, z chwilą otrzymania tych kwot. Wyjątkiem są usługi wymienione w art.19a ust.5 pkt 4 ustawy, (czyli usługi telekomunikacyjne i radiokomunikacyjne, niektóre usług gospodarki komunalnej, usługi najmu, dzierżawy, leasingu lub usługi o podobnym charakterze, usługi ochrony osób i usługi ochrony, dozoru i przechowywania mienia, stałej obsługi prawnej i biurowej, dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego). W przypadku tych usług płatność przekazana przed ich wykonaniem nie wpłynie na powstanie obowiązku podatkowego, tym samym nie będzie obowiązku wystawienia faktury zaliczkowej, nie będzie również prawa do odliczenia podatku u nabywającego usługę.

WAŻNE: Od 1 stycznia 2014 roku generalną zasadą będzie, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Istotny będzie zatem moment przekazania przez właściciela na rzecz nabywcy prawa do rozporządzania towarem jak właściciel lub moment wykonania usługi, a nie data wystawienia faktury.

3. Zmiany dotyczące odliczenia podatku

Od nowego roku z przepisu art.86 ust.10 ustawy o podatku VAT będzie wynikała zasada, że prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. Natomiast art.86 ust.10b pkt.1 ustawy stanowić będzie, że prawo do odliczenia podatku naliczonego, powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny.

Przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów prawo do odliczenia podatku naliczonego będzie przysługiwało wyłącznie wtedy, gdy podatnik w deklaracji podatkowej, w której jest obowiązany naliczyć podatek z tytułu WNT, uwzględni kwotę podatku należnego z tytułu takiej transakcji. Prawo to uzależnione będzie również od posiadania faktury dokumentującej dostawę towarów od podatnika podatku od wartości dodanej. Obowiązek posiadania tej faktury wystąpi nie w okresie odliczenia podatku naliczonego z tytułu transakcji wewnątrzwspólnotowej, ale w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy. W przypadku braku faktury w terminie 3 miesięcy, podatnik będzie obowiązany do odpowiedniego pomniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym upłynął ten termin 3 miesięcy. Otrzymanie faktury w terminie późniejszym upoważni podatnika do odpowiedniego powiększenia podatku naliczonego w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym podatnik otrzyma tę fakturę.

U małego podatnika stosującego metodę kasową odliczenie możliwe będzie nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik ten dokona zapłaty za towary lub usługi. Zatem, zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, częściowa zapłata nie upoważni małego podatnika do pełnego lub częściowego odliczenia VAT.

Znowelizowane przepisy, tak jak obecne, dają podatnikom, w sytuacji niedokonania odliczenia VAT w okresie, w którym są do tego uprawnieni, prawo do odliczenia podatku w jednym z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych. Jeżeli podatnik nie dokona tej czynności, tak jak dotychczas będzie miał prawo do dokonania korekty deklaracji za okres, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, nie później niż w ciągu 5 lat licząc od początku roku, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

WAŻNE: W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów również można przesuwać termin odliczenia na jeden z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych. Możliwa jest też korekta deklaracji, przez okres 5 lat, licząc jednak od końca roku, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego (a nie od początku roku, jak w przypadku innych nabyć).

W przypadku uiszczonych zaliczek odliczenie będzie przysługiwało w takiej części, w jakiej zapłacono zaliczkę – ale wyłącznie w przypadku, gdy z jej tytułu powstał obowiązek podatkowy, wystawiono fakturę i ta faktura dotarła do nabywcy towaru lub usługi.

 Z tytułu usług, dla których świadczący nie ma obowiązku wystawić faktur zaliczkowych (czyli na przykład usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych, usług wymienionych w poz 140-153, 174 i 175 załącznika nr 3 do ustawy o VAT, najmu, dzierżawy leasingu i podobnych umów, ochrony osób oraz ochrony, dozoru i przechowania mienia, a także stałej obsługi prawnej i biurowej), prawo odliczenia przysługiwać będzie dopiero w chwili otrzymania faktury ostatecznej.

WAŻNE: Od 1 stycznia 2014 roku w celu odliczenia podatku naliczonego podatnik musi zwracać uwagę na dwa terminy: kiedy w stosunku do danej dostawy towaru lub usługi powstał obowiązek podatkowy i kiedy otrzymał fakturę.

4. Zmiany dotyczące wystawiania faktur

Od nowego roku podatników VAT czekają zasadnicze zmiany zasad wystawiania faktur. Przede wszystkim, ustawodawca zdecydował się przenieść większość przepisów dotyczących zasad wystawiania faktur z rozporządzenia do ustawy.

Istotną zmianą jest to, że od 1 stycznia 2014 roku wszyscy podatnicy w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, (czyli wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy) będą wystawiać faktury. Dotyczyć to będzie również podatników zwolnionych podmiotowo od podatku na mocy art.113 ust.1 i 9 ustawy o VAT, również tych, którzy nie są zarejestrowanymi podatnikami.

Podobnie jak obecnie nie zawsze trzeba będzie wystawiać fakturę. Podatnicy nie będą mieli obowiązku wystawiania faktur w przypadku sprzedaży na rzecz nabywców innych niż podatnicy, a także, gdy faktura będzie dokumentować sprzedaż zwolnioną od podatku, niezależnie od tego, jaki jest status nabywcy towaru lub usługi. Wystawianie faktur w tych przypadkach będzie konieczne, jeżeli nabywca towaru lub usługi tego zażąda. W myśl nowych przepisów, jeżeli nabywca zażąda wystawienia faktury najpóźniej z upływem miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano zaliczkę generującą powstanie obowiązku podatkowego – wówczas fakturę należało będzie wystawić nie później niż 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dostarczono towar, wykonano usługę lub otrzymano zaliczkę. Jeżeli natomiast żądanie wystawienia faktury nastąpi po upływie miesiąca, w którym dostarczono towar, wykonano usługę bądź otrzymano zaliczkę – podatnik będzie zobowiązany do wystawienia faktury w terminie 15 dni od dnia zgłoszenia żądania (art.106i ust.6 ustawy o VAT).

WAŻNE: Sprzedawca nie będzie miał obowiązku wystawienia faktury, jeśli żądanie jej wystawienia zostanie zgłoszone po upływie 3 miesięcy licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano zaliczkę.

Nowelizacja ustawy zmieni całkowicie obecną zasadę dotyczącą terminu wystawiania faktur. Od początku przyszłego roku podstawową zasadą będzie, że faktura musi być wystawiona:

• nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru, wykonano usługę lub otrzymano zaliczkę (art.106i ust.1 ustawy o VAT) i

• nie wcześniej niż 30. dnia przed dokonaniem dostawy, wykonaniem usługi lub otrzymaniem zaliczki, z pewnymi wyjątkami (art.106i ust.7 ustawy).

Nowością będzie to, że niektóre zaliczki nie będą dokumentowane fakturami.

Nowelizacja ustawy przewiduje kilka wyjątków od podstawowego terminu wystawiania faktur. W przypadku:

• świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych – fakturę wystawia się nie później niż 30 dnia od dnia wykonania usług,

• dostawy książek drukowanych (PKWiU ex 58.11.1) – z wyłączeniem map i ulotek – oraz gazet, czasopism i magazynów, drukowanych (PKWiU ex 58.13.1 i PKWiU ex 58.14.1) – fakturę wystawia się nie później niż 60 dnia od wydania towaru (a gdy umowa przewiduje rozliczenie zwrotów wydawnictw, fakturę wystawia się nie później niż 120 dnia od pierwszego dnia wydania towarów),

• czynności polegających na drukowaniu książek (PKWiU ex 58.11.1) – z wyłączeniem map i ulotek – oraz gazet, czasopism i magazynów (PKWiU ex 58.13.1 i PKWiU ex 58.14.1) – fakturę wystawia się nie później niż 90 dnia od dnia wykonania czynności,

• niezwrócenia przez nabywcę opakowania zwrotnego objętego kaucją - fakturę wystawia się nie później niż 7 dnia od określonego w umowie dnia zwrotu opakowania, a jeżeli w umowie nie określono terminu zwrotu opakowania - fakturę wystawia się nie później niż 60 dnia wydania opakowania,

• dostawy energii elektrycznej, cieplnej, chłodniczej, gazu przewodowego, a także świadczenia usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych, niektórych usług gospodarki komunalnej wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy o VAT, usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, ochrony osób i usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, stałej obsługi prawnej i biurowej, dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego, z wyjątkiem usług stanowiących import usług - fakturę wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności.

WAŻNE: Od 1 stycznia 2014 roku faktury będzie należało wystawiać, co do zasady, nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę i nie wcześniej niż 30 dni przed wykonaniem tych czynności.

Nie zmienią się przepisy dotyczące treści, jaką powinny zawierać faktury, jednak w nowym roku ustawa nie przewiduje możliwości wystawiania faktur wewnętrznych. Należy także nadmienić, że od nowego roku obowiązkowym elementem faktury korygującej będzie podanie przyczyn korekty.

5. Zmiany dotyczące drobnych przedsiębiorców

W znowelizowanym przepisie art.113 ust.1 ustawy o VAT, dotyczącym zwolnienia podmiotowego od podatku, zapis „zwalnia się od podatku podatników” został zastąpiony sformułowaniem „zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników”. Zmiana tego zapisu będzie miała konsekwencje w całej ustawie, gdzie używano tego sformułowania. Dla drobnych przedsiębiorców istotną zmianą od nowego roku jest likwidacja obowiązku dokonania i przedłożenia spisu z natury zapasów towarów oraz konieczności uzyskania zgody naczelnika urzędu skarbowego w celu skorzystania z prawa do odliczenia VAT od zakupów dokonanych przed dniem utraty zwolnienia.

6. Zmiana dotycząca dostawy towarów używanych

Od 1 stycznia zmianie ulegnie zakres zwolnienia dla dostawy towarów używanych. Zgodnie z nowymi przepisami ze zwolnienia będzie mogła korzystać dostawa towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Zatem od nowego roku bez znaczenia będzie jak długo podatnik wykorzystywał zbywane towary, istotne będzie jedynie czy wykorzystywał je wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku.

7. Zmiany dotyczące odliczenia podatku związanego z samochodami

Od 1 stycznia 2014 roku mają wejść w życie przepisy art.86a ustawy o VAT, przewidujące między innymi pełne odliczenie podatku naliczonego przy nabyciu tzw. samochodów z "kratką". Jednakże Minister Finansów złożył do Komisji Europejskiej wniosek o derogację, czyli wyłączenie wobec Polski obowiązku wypełnienia części przepisów Unii Europejskiej. Rząd polski chce czasowego ograniczenia prawa do pełnego odliczenia VAT przy nabyciu samochodów na kolejne cztery lata.

WAŻNE: Od 1 stycznia 2014 roku do dnia uzyskania decyzji derogacyjnej obowiązywać będą zasady zawarte w art. 86a i art. 88a ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług, przywracające zasady odliczenia VAT przy nabyciu samochodów wynikające z przepisów obowiązujących bezpośrednio przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, czyli z ustawy o VAT z 1993 roku, a także z tzw. wzoru Lisaka.

Iwona Porez