Prewspółczynnik a odliczanie VAT przez gminę

Odpowiedź
Istotny jest tu  związek sesji Rady Gminy z prowadzoną przez jednostkę działalnością gospodarczą. Gmina może, co do zasady, odliczyć podatek VAT naliczony w oparciu o prewspółczynnik i współczynnik pod warunkiem jednak, że zostaną spełnione przesłanki z art. 86 ust. 2a ustawy o VAT, to jest zakup musi mieć związek z działalnością gospodarczą prowadzoną przez gminę, jak również służyć jej działalności statutowej. Przedmiotowy związek musi jednak określić sama gmina i powinien on być odpowiednio uzasadniony. W przeciwnym razie - w razie sporu z organami podatkowymi - gmina narazi się na powstanie zaległości w VAT z tytułu odliczenia zbyt wysokiej kwoty VAT naliczonego. Z kolei rezygnacja z prawa do odliczenia podatku VAT wiąże się z ryzykiem postawienia gminie zarzutu niegospodarności.    

Uzasadnienie 
Zgodnie z ogólna zasadą z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnik ma prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego w sytuacji, gdy wydatek jest związany z działalnością opodatkowaną. W praktyce gospodarczej występują sytuacje, gdy w ramach prowadzonej działalności gmina m.in. nabywa towary i usługi, które nie podlegają opodatkowaniu VAT (tzw. zadania własne gminy), bądź są wykorzystywane do świadczenia usług zwolnionych z VAT (art. 43 ustawy o VAT). W takim przypadku gmina ma ograniczone prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego i wówczas znajdują zastosowanie przepisy o proporcjonalnym odliczeniu VAT - na podstawie prewspółczynnika określającego proporcje VAT, które może odliczyć gmina. 
W praktyce wątpliwości dotyczą wskaźnika odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu towarów i usług wykorzystywanych jednocześnie do czynności opodatkowanych i tych niepodlegających VAT. Jak wskazuje bogate orzecznictwo w omawianej materii, problemy dotyczą wielu rodzajów usług, w tym m.in. wydatków inwestycyjnych (zob. wyrok WSA w Olsztynie z 11 lutego 2021 r.; sygn. akt I SA/Ol 10/21) oraz usług wodno-kanalizacyjnych (zob. wyrok NSA z 29 kwietnia 2021 r.; sygn. akt I FSK 269/20), aczkolwiek w tym ostatnim przypadku można już mówić o wyłonionej linii orzeczniczej. 
Zadaniem prewspółczynnika jest określenie, jaka część podatku VAT z faktury zakupowej jest podatkiem naliczonym w rozumieniu  art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, czyli dotyczącym działalności gospodarczej jednostek samorządu terytorialnego (do której zaliczamy zarówno obrót opodatkowany podatkiem VAT, to jest czynności opodatkowane według określonej stawki podatku, jak i czynności zwolnione z VAT), a jaka część podatku dotyczy celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
Wskazać należy, że w przypadku jednostek samorządu terytorialnego sposób kalkulacji prewspółczynnika określa rozporządzenie z 17 grudnia 2015 roku. Jednak z uwagi na specyfikę prowadzonej działalności, gmina może - na mocy art. 86 ust.2a ustawy o VAT - przyjąć inny sposób kalkulacji prewspółczynnika, ustawodawca bowiem, co do zasady, pozostawia ustalenie sposobu kalkulacji prewspółczynnika podatnikowi. Jedynym warunkiem jest, aby sposób ustalony przez podatnika jak najbardziej odpowiadał specyfice wykonywanej działalności i dokonywanych przez podatnika nabyć.
Stanowisko to potwierdza NSA w wyroku z 29 kwietnia 2021 r. (sygn. akt I FSK 391/21): „W sytuacji gdy jednostka organizacyjna gminy, działającej na podstawie art. 86 ust. 2h [ustawy o VAT], prowadzi różne formy aktywności (sektory) działalności gospodarczej i niepodlegającej opodatkowaniu, działając w ramach art.86 ust. 2a-2c [ustawy o VAT], dla każdej z nich w zakresie podatku naliczonego 
z tytułu nabycia towarów i usług służących obydwu tym sferom działalności, może ustalić stosowny podatek naliczony podlegający odliczeniu w oparciu o ustalony współczynnik (wzór) szczególny dla tej działalności, najbardziej odpowiadający jej specyfice i dokonywanym zakupom, po czym dokonać zsumowania podlegających odliczeniu podatków z tytułu poszczególnych jej aktywności, osiągając...