ODPOWIEDŹ
W zakresie opodatkowania VAT czynności udzielania pożyczek pomiędzy firmami istnieją rozbieżne stanowiska ć zarówno organów podatkowych jak i sądów. W poglądzie NSA I TSUE, jeżeli nawet czynny podatnik VAT udzieli pożyczki, a nie jest to jedno z jego stałych źródeł przychodów z działalności gospodarczej, to transakcja pożyczki w ogóle nie podlega VAT, a zatem biorący pożyczkę zobligowany będzie do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.
UZASADNIENIE
Zagadnienie udzielania pożyczek pieniężnych (odpłatnych) pomiędzy firmami stanowi dla nich duży problem, który można ująć w następującym pytaniu: czy udzielanie pożyczek pieniężnych w firmie, w której czynność ta nie stanowi przedmiotu jej działalności będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i jednocześnie korzystało ze zwolnienia na podstawie art.43 ust.1 pkt 38 ustawy o podatku od towarów i usług (u.p.t.u.), czy też nie będzie w ogóle podlegało opodatkowaniu VAT, a zatem biorący pożyczkę będzie zobligowany do zapłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Pierwsze stanowisko, czyli uznanie że udzielenie pożyczki przez firmę innej firmie powoduje opodatkowanie VAT (z jednoczesnym zwolnieniem) reprezentują organy podatkowe, natomiast pogląd przeciwny reprezentowany jest przez TSUE oraz NSA.
Na wstępie omawiania tego zagadnienia należy wskazać, że w art. 5 ust.1 pkt 1 u.p.t.u. wskazuje się, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z kolei art.8 ust.1 u.p.t.u. stanowi, że przez świadczenie usług, o którym mowa w art.5 ust.1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art.7. Spór w określeniu czy czynność udzielenia pożyczki podlega VAT (i korzysta ze zwolnienia) opiera się o stwierdzenie, czy każda czynność jaka jest wykonywana z majątku firmowego będzie rozumiana jako czynność wykonywana w znaczeniu działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT.
Stanowisko optujące przedstawione zostało przykładowo w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach (z dnia 14.03.2013 r., sygn. IBPP2/443-1241/12/KO): „Udzielanie bowiem pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet gdy te czynności nie znajdują się w jej zakresie przedmiotowym. Można zatem stwierdzić, iż pogląd wyrażany przez organy podatkowe wskazuje, że jeżeli czynność będzie dokonywana z majątku firmowego, a podatnik nie wykonuje zawodowo czynności udzielania pożyczek, to i tak transakcje tego typu podlegają VAT z jednoczesnym zwolnieniem, na podstawie art.43 ust.1 pkt 38 u.p.t.u., zgodnie z którym, zwolnione są od podatku usługi udzielania kredytów i pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także usługi zarządzania kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę. Warto tu podkreślić, że przepis ten jest zgodny z art. 135 ust.1 lit.b Dyrektywy 112/2006/WE.
Całkowicie odmienny pogląd prezentuje TSUE, który w wyroku z 14 listopada 2000 roku, sygn. C-142/99 wskazuje, że udzielanie pożyczek następuje w wykonaniu działalności gospodarczej podlegającej VAT, tylko i wyłącznie, jeżeli stanowi przedmiot działalności gospodarczej podatnika albo stanowi bezpośrednie, stałe i konieczne rozszerzenie działalności gospodarczej. Zatem w interpretacji TSUE czynność udzielania pożyczek w wykonaniu działalności gospodarczej w rozumieniu VAT (oraz Dyrektywy 112/2006/WE) będzie występować, gdy:
przedsiębiorca (spółka) zajmuje się zawodowo udzielaniem pożyczek (może także prowadzić inne rodzaje działalności gospodarczej w ramach tego samego podmiotu),
incydentalne udzielenie pożyczki w celu innym niż zarobek wynikający z utworzenia z udzielania pożyczek stałego źródła dochodu z działalności gospodarczej nie może podlegać VAT.
Taki sam pogląd reprezentowany jest przez NSA. Przykładowo NSA w wyroku z dnia 22.01.2015, sygn. II FSK 3090/12: „(…) warunkiem uznania, że dany podmiot w odniesieniu do konkretnej czynności działa w charakterze podatnika podatki VAT, jest ustalenie, iż prowadzi on zawodowo działalność gospodarczą w danym zakresie. Należy zatem każdorazowo badać, czy w okolicznościach konkretnego przypadku została ona wykonana w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej w danym zakresie, tj. o konkretnym profilu. Podatnika definiuje się bowiem w związku z pojęciem działalności gospodarczej. Czynność opodatkowana (…) ma miejsce zatem wówczas, gdy w odniesieniu do tej właśnie czynności dany podmiot występuje w charakterze podatnika (…), a więc prowadzi w tymże określonym zakresie działalność gospodarczą”. I dalej w odniesieniu do charakteru udzielania pożyczek: „(…) brak okoliczności świadczących o zawodowym udzielaniu pożyczek (…), takich jak np. brak wykazania, że środki pieniężne pochodziły z części wyodrębnionej właśnie z przeznaczeniem na ten cel - udzielania pożyczek i czerpania z tego zysku jako dodatkowego źródła przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej (…)” wyklucza podleganie VAT.
Przykład 1
Spółka prowadzoną działalność gospodarczą podzieliła na dwa obszary. W pierwszym zajmować się będzie produkcją odzieży, drugi obszar związany będzie z udzielaniem odpłatnych pożyczek pieniężnych. Są to zatem dwa źródła przychodu z działalności gospodarczej. W takim przypadku wedle NSA i TSUE udzielanie pożyczek będzie podlegać VAT przy czym wystąpi zwolnienie na podstawie art.43 ust.1 pkt 38 u.p.t.u. Spółka biorąca pożyczkę nie będzie musiała zapłacić podatku od czynności cywilnoprawnych.
Przykład 2
Spółka prowadząca działalność gospodarczą w zakresie produkcji odzieży udzieliła innej spółce pożyczki odpłatnej. Nie jest to jednak jej działalność, z której czerpie zyski jako dodatkowe źródło przychodu. Zatem udzielenie takiej pożyczki nie będzie w ogóle podlegać VAT a biorący pożyczkę będzie zobligowany do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.
Trzeba tu bowiem w kontekście podatku od czynności cywilnoprawnych wskazać na treść art.2 pkt 4 lit.b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych w którym wskazuje się, że nie podlegają PCC czynności cywilnoprawne (a taką czynnością jest udzielenie pożyczki), jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z podatku VAT.
Ewidencja w deklaracjach: udzielenie pożyczki nie podlega VAT, zatem nie jest wykazywane w deklaracji VAT-7.
Mariusz Nowak
Podstawa prawna: art.5 ust.1 pkt 1, art.8 ust.1 oraz art.15 ust.1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług, art.2 pkt 4 lit.b ustawy z dnia 9 września 2000r. o podatku od czynności cywilnoprawnych
