Jak status związku małżeńskiego wpływa na zasady opodatkowania podatkiem VAT

ODPOWIEDŹ

Chociaż majątek dorobkowy objęty jest wspólnością majątkową małżeńską, to w sytuacji w której następuje przeniesienie majątku (objętego wspólnością małżeńską) pomiędzy działalnościami gospodarczymi prowadzonymi odrębnie przez małżonków, transakcja będzie podlegać podatkowi od towarów i usług.

Natomiast w sytuacji wynajmu lokali użytkowych, które także objęte są dorobkiem małżeńskim, ale działalność gospodarczą prowadzi tylko jeden z małżonków, nie będzie konieczności rejestrowania się drugiego małżonka jako czynnego podatnika VAT - sam podpis współmałżonka na umowie najmu wynika z przepisów prawa, tj. Kodeksu rodzinnego opiekuńczego.

UZASADNIENIE

Na wstępie należy wskazać, że zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego opiekuńczego (k.r.o) w chwili zawarcia związku małżeńskiego, co do zasady, powstaje wspólność majątkowa małżeńska. Oznacza to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej, czyli bezudziałowej – każdy ma takie samo prawo do 100% majątku. Ponadto wspólność majątkowa obejmuje składniki majątkowe nabyte w czasie trwania tej wspólności przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Nie jest zatem ważne, że przykładowo jeden z małżonków osiągnął dochód i dokonał zakupu składnika majątku – niejako z mocy prawa nabyta rzecz staje się także własnością drugiego małżonka.

Pierwszym zagadnieniem, na które należy zwrócić uwagę, jest nadanie odrębnych statusów czynnych podatników VAT małżonkom pozostającym we wspólności majątkowej, ale przy założeniu że odrębnie od siebie prowadzą działalność gospodarczą. Zauważyć należy, że ta odrębność występuje na gruncie podatku VAT, natomiast w świetle Kodeksu rodzinnego opiekuńczego majątek wykorzystywany w obu działalnościach gospodarczych stanowi dorobek małżeński (wspólność ustawowa małżeńska). Ponadto w interpretacji z dnia 11.03.2016 r. Dyrektor IS w Warszawie, sygn. IPPP3/4512-49/16-2/KP: „Dopuszczalne jest dokonywanie czynności cywilno prawnych pomiędzy małżonkami pozostającymi w małżeńskiej wspólności majątkowej, w sytuacji kiedy czynności te dotyczyć będą sfery objętej zakresem ich działalności gospodarczej. Przekazywany przez podatnika podatku od towarów i usług majątek na rzecz małżonka, który w analizowanym przypadku stanowi całe przedsiębiorstwo, w świetle Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi (przy istnieniu wspólności majątkowej) niewątpliwie majątek wspólny małżonków, jednakże w świetle ustawy o podatku VAT są to składniki, które podatnik (małżonek) nabył, wykorzystuje i zbywa w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą”.

Zatem, w sytuacji w której następuje przeniesienie majątku (objętego wspólnością małżeńską) pomiędzy działalnościami gospodarczymi prowadzonymi odrębnie przez małżonków, transakcja będzie podlegać podatkowi od towarów i usług.

Drugim ważnym zagadnieniem jest określenie czy w sytuacji, w której dokonywana jest czynność podlegająca podatkowi VAT lub też decyzja o rejestracji wynika z rachunku ekonomicznego, a przedmiotem transakcji jest składnik majątku dorobkowego (objęty wspólnością majątkową łączną małżonków), następuje z mocy prawa nadanie statusu czynnego podatnika VAT drugiemu z małżonków.

Jak wskazał NSA w wyroku z dnia 25.04.2002 r., sygn. SA/Sz 1685/00 (zachowujący aktualność na gruncie obecnych przepisów: „ … nic nie uprawnia do wniosku, że wykonywanie czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług przez jednego z małżonków /sprzedaż towarów, odpłatne świadczenie usług, import itp./ podatnikiem tego podatku czyni też drugiego z małżonków w sytuacji, gdy czynności te dotyczą składników ich majątku wspólnego, a przychód uzyskany z wykonywania tych czynności stanowi ich majątek dorobkowy. Skoro bowiem każdy z małżonków jest uprawniony do samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym, to może on też samodzielnie, we własnym imieniu i na własny rachunek dokonywać czynności prawnych będących wykonywaniem tego zarządu …”.

Jednakże, jeżeli małżonkowie wyrażą taką chęć, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby oboje zarejestrowali się jako czynni podatnicy VAT i rozliczali naliczany podatek należny od np. czynności wynajmu lokali użytkowych. Bardziej praktycznym jest jednakże, gdy drugi małżonek nie jest związany z działalnością gospodarczą, aby rejestracji dokonał tylko jeden z małżonków.

Przykład

Pani X i pan Y są małżeństwem. W jego trakcie (nie zawierali nigdy umowy o rozdzielności majątkowej) zakupili 15 mieszkań, które są przedmiotem wynajmu. Działalność gospodarcza w zakresie wynajmu została założona przez panią X – jej mąż z kolei w ogóle nie zajmuje się zagadnieniami związanymi z wynajmem. Na umowach wynajmu widnieje natomiast podpis pana Y, gdyż jak wskazuje treść art.37 §1 pkt 1 i 2 k.r.o. dla dokonania czynności prawnej, między innymi w zakresie oddania nieruchomości do używania i pobierania z niej pożytków, niezbędny jest podpis drugiego właściciela (potwierdzenie). Sam jednakże podpis nie oznacza, że po stronie pana Y występuje konieczność rejestracji jako czynny podatnik VAT. Dlatego też osobą zobowiązaną do zafakturowania i rozliczenia transakcji będzie pani X jako strona umowy.

Podejście takie potwierdza Dyrektora IS w Warszawie w interpretacji z dnia 11.01.2013 r., sygn. IPPP3/443-1074/12-2/LK, który jednocześnie wskazuje, że: Powyższe stwarza dla małżonków prowadzących działalność gospodarczą szczególną sytuację prawną. Należy zauważyć, że żaden z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług nie zabrania małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej jako odrębnym podatnikom VAT. Nie ma przy tym przeszkód, aby pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębne działalności istniała ustawowa wspólność majątkowa.

Mariusz Nowak

Podstawa prawna: art.15 ust.1 i 2 ustawy o podatku od towarów i usług oraz art.37 §1 pkt 1 i 2 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy.