Najnowsze rozstrzygnięcia polskich sądów i wyroki trybunału UE

1. Wyrok TSUE z 8 maja 2019 roku w sprawie C-566/17 - Związek Gmin Zagłębia Miedziowego w Polkowicach przeciwko Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej

W dniu 8 maja 2019 roku Trybunał Sprawiedliwości udzielił odpowiedzi na pytanie prejudycjalne przedstawione przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu.

Trybunał stwierdził, że: „Artykuł 168 lit.a) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on praktyce krajowej zezwalającej podatnikowi na pełne odliczenie podatku od wartości dodanej (VAT) naliczonego w związku z nabyciem przez niego towarów i usług w celu prowadzenia zarówno działalności gospodarczej, opodatkowanej VAT, jak i działalności niemającej charakteru gospodarczego, która nie wchodzi w zakres stosowania VAT, ze względu na brak we właściwych przepisach podatkowych szczególnych uregulowań dotyczących kryteriów i metod podziału, które umożliwiłyby podatnikowi określenie części tego VAT naliczonego, którą należy uważać za związaną, odpowiednio, z jego działalnością gospodarczą i z działalnością niemającą charakteru gospodarczego.”

Stanowisko zaprezentowane w wyroku jest zgodne z opinią Rzecznika Generalnego przedstawioną dnia 6 grudnia 2018 roku. 

Jest to bardzo ważny wyrok dla JST, bowiem TSUE potwierdził stanowisko organu podatkowego i podkreślił, że brak stosowania dodatkowej proporcji mógłby skutkować odliczeniem pełnej kwoty podatku VAT naliczonego, w sytuacji, gdy wydatki byłyby związane zarówno z działalnością podlegającą opodatkowaniu jak i działalnością pozostającą poza zakresem ustawy o podatku VAT. Tym samym pozwolenie podatnikowi dokonującemu zarówno czynności nieopodatkowanych jak i opodatkowanych na pełne odliczenie podatku VAT naliczonego doprowadziłoby do sytuacji, że podatek VAT nie byłby neutralny, lecz pozytywny, korzystny dla podatnika, co w konsekwencji zakłócałoby konkurencję na rynku i naruszało zasadę neutralności podatku VAT. 
 

2. Wyrok NSA (I FSK 119/17) z 2 lipca 2019 roku – brak w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2016 roku uregulowań dotyczących ustalania zakresu prawa do odliczenia VAT od zakupów wykorzystywanych zarówno w działalności gospodarczej jak i w innej działalności, nie daje podatnikom prawa do odliczenia VAT w pełni

W dniu 2 lipca 2019 roku Naczelny Sąd Administracyjny ogłosił pierwsze orzeczenie (sygn. I FSK 119/17) po wyroku TSUE i uchylił wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. (I SA/Go 237/16). Wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. dotyczy prawa do odliczenia VAT od wydatków ogólnych sprzed 1 stycznia 2016 roku związanych jednocześnie z działalnością opodatkowaną VAT i niepodlegającą opodatkowaniu tym podatkiem. W wyroku tym Sąd orzekł, że gmina „nie ma obowiązku rozdziału wydatków związanych z czynnościami opodatkowanymi i niepodlegającymi VAT. Brak możliwości dokonania takiego rozdziału, wobec braku odpowiednich instrumentów prawnych, nie może z kolei prowadzić do pozbawiania jej, jako podatnika VAT, prawa do odliczenia tej części podatku naliczonego, która pozostaje w związku z czynnościami opodatkowanymi”. 

NSA w uzasadnieniu ustnym orzekł, że pomimo braku w stanie prawnym obowiązującym przed 1 stycznia 2016 roku uregulowań dotyczących ustalania zakresu prawa do odliczenia VAT  od zakupów wykorzystywanych zarówno w działalności gospodarczej jak i w innej działalności, podatnicy nie mają prawa do odliczenia VAT w pełni. Jednocześnie NSA wskazał, że z uwagi na wynikające z Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawnego oraz zasadę pewności prawa, a także z uwagi na zasadę zaufania podatnika do organów podatkowych, podatnicy, którzy odliczyli VAT od wydatków ogólnych w okresach rozliczeniowych przed 1 stycznia 2016 roku w oparciu o wydaną przez NSA uchwałę o sygn. I FPS 9/10, nie powinni ponosić obecnie negatywnych konsekwencji.

3. Wyrok WSA w Opolu z 19 czerwca 2019 roku I SA/Op 91/19 

Sąd wskazał, że opodatkowanie VAT świadczeń z zakresu szeroko rozumianej pomocy społecznej, dokonywanych przez gminy i powiaty na rzecz potrzebujących takiego wsparcia de facto prowadziłoby do obciążenia daniną należną państwu obligatoryjnej działalności dobroczynnej podejmowanej przez samorząd terytorialny. W konsekwencji, gmina, czy powiat musiałby bowiem płacić państwu podatek obrotowy (podatek od towarów i usług) od pomocy na rzecz potrzebujących. Trudno o akceptację dla takiego wniosku.

W wyroku tym Sąd uznał stanowisko gminy, że:

• gmina, realizując za pośrednictwem szkół sprzedaż posiłków w stołówkach szkolnych na rzecz uczniów i personelu pedagogicznego szkół i wydawanie duplikatów legitymacji i świadectw szkolnych, powinna traktować je jako niepodlegające opodatkowaniu VAT, tj. gmina, wykonując przedmiotowe świadczenia (za pośrednictwem szkół), nie działa w charakterze podatnika VAT,
• gmina, realizując za pośrednictwem przedszkoli świadczenia: pobyt dzieci w przedszkolach ponad ustalony limit godzin oraz wyżywienie dzieci w przedszkolach, powinna traktować je jako niepodlegające opodatkowaniu VAT, tj. gmina, wykonując przedmiotowe świadczenia, nie działa w charakterze podatnika VAT,
• gmina, pobierając za pośrednictwem OPS odpłatności z tytułu usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych świadczonych w miejscu zamieszkania podopiecznych oraz pobytu mieszkańca w Domu Pomocy Społecznej, nie działa w charakterze podatnika VAT.

4. Wyrok WSA w Łodzi I SA/Łd 254/18 z 3 grudnia 2018 roku

Sąd uznał stanowisko organu podatkowego i orzekł, że udostępnienie przez miasto dróg publicznych, dróg rowerowych, parkingów i stojaków rowerowych oraz chodników ogółowi użytkowników, nie stanowi prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Tym samym miasto nie działa 
w powyższym zakresie jako podatnik, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o VAT. 

Spór dotyczył nastepującej kwestii: Miasto, w związku z wykonaniem przebudowy istniejącego torowiska tramwajowego wraz z przystankami oraz towarzyszącą infrastrukturą techniczną poniesie wydatki mi.in na przebudowę układu drogowego, wydzielenie dróg rowerowych, stworzenie parkingów i stojaków rowerowych oraz ewentualne przesunięcie chodników (konieczność podjęcia tych czynności pośrednio jest wynikiem działań w zakresie przebudowy torowiska). Zdaniem gminy istnieje pośrednie powiązanie między wskazanymi wydatkami, a działalnością stricte gospodarczą strony skarżącej. Powiązanie to istnieje zdaniem podatnika, tak na etapie realizacji samej inwestycji (w uproszczeniu: modernizacja torowiska wymaga przebudowy drogi publicznej), jak i na etapie użytkowania powstałej infrastruktury (transport publiczny wymaga korzystania z dróg i chodników). Organ podatkowy nie zgodził się ze stanowiskiem miasta i uznał, że po dokonaniu wydatków na wskazane cele, miasto nie będzie powstałego majątku wykorzystywać do działalności gospodarczej i tym samym nie będzie w powyższym zakresie działać jako podatnik. W konsekwencji, powyższe czynności, jako wyłączone z systemu podatku VAT, będą stanowić czynności niepodlegające opodatkowaniu tym podatkiem. 

W ocenie sądu fakt, że przy okazji modernizacji infrastruktury tramwajowej, kanalizacji deszczowej oraz infrastruktury służącej komunikacji autobusowej, dochodzi do przebudowy także drogi publicznej, nie sprawia, że droga publiczna staje się majątkiem w jakiejś mierze podporządkowanym potrzebom komunikacji zbiorowej. Nie można zapominać, że infrastruktura (drogi, parkingi, chodniki), może funkcjonować i zazwyczaj funkcjonuje samodzielnie. To, że transport publiczny korzysta z drogi publicznej, a jego pasażerowie z chodników przy tej drodze, nie oznacza, że droga i chodniki stają się majątkiem wykorzystywanym do prowadzenia działalności gospodarczej (transportowej). Z tego, że przy okazji inwestycji w majątku służącym działalności gospodarczej, dochodzi do inwestycji w majątku nie wykorzystywanym w tej działalności, nie wynika, że cały powstały w ten sposób majątek służy działalności gospodarczej. Rozumowanie prezentowane przez stronę skarżącą, pozwalałoby na doszukiwanie się związków między kosztami modernizacji i utrzymania dróg publicznych, a dzierżawą terenów komunalnych położonych przy tych drogach na rzecz firm transportowych, które też przecież z tych dróg korzystają. Co więcej rozpatrywany wniosek o interpretację nie zawiera żadnego argumentu na istnienie związku między funkcjonowaniem komunikacji zbiorowej, a budową dróg i parkingów rowerowych, czyli w istocie alternatywy dla tej komunikacji.

5. Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 25 kwietnia 2019 (sygn. I SA/Go 150/19)

Udostępnianie przystanków za opłatą wynikającą z przepisu art. 16 ust. 4 ustawy z 2010 roku o publicznym transporcie zbiorowym stanowi działanie towarzyszące opodatkowanej działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług w zakresie transportu zbiorowego i związane z tą działalnością, nie zaś odrębną sferę działalności gminy.

Spór dotyczył rozstrzygnięcia, czy korzystanie przez przewoźników zewnętrznych z przystanków w zamian za opłaty na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o publicznym transporcie zbiorowym uniemożliwia pełne odliczenie podatku naliczonego i czy w takiej sytuacji konieczne jest stosowanie przez Gminę prewspółczynnika. Organ podatkowy uznał, że w zakresie udostępniania przewoźnikom zewnętrznym przystanków komunikacyjnych gmina działa jako organ władzy publicznej i tym samym ww. czynności nie podlegają opodatkowaniu VAT, co w konsekwencji powoduje, że gmina powinna dokonać odliczenia podatku wynikającego z faktur dokumentujących zakup towarów i usług związanych z budową przystanków wraz z infrastrukturą towarzyszącą, przy zastosowaniu prewskaźnika.

Sąd przychylił się do stanowiska gminy i uznał, że gmina będzie miała prawo do pełnego odliczenia podatku w odniesieniu do zakupów, które można bezpośrednio przyporządkować do budowy przystanków autobusowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Sąd powołał orzeczenie NSA w sprawie I FSK 832/18 oraz WSA 
w Krakowie w sprawie I SA/Kr 181/18 i wskazał, że należy odwołać się do orzeczeń NSA dotyczących odliczenia podatku od towarów i usług od nakładów na targowiska, w sytuacji pobierania przez gminy opłaty targowej (zob. np. wyroki z dnia 12 kwietnia 2016 r., I FSK 1783/14; z 9 lutego 2016 r., I FSK 835/15 z 23 lipca 2015 r., I FSK 696/14). W orzeczeniach tych przyjmowano, że w przypadku gdy przy okazji wykonywanej przez gminę działalności gospodarczej, pobiera ona należności o charakterze publicznoprawnym, nie jest zobowiązana do stosowania tzw. prewspółczynnika. NSA w tych sprawach odrzucił stanowisko wedle którego fakt poboru opłaty targowej wyłącza możliwość uznania, że targowisko w całości wykorzystywane jest do prowadzenia działalności gospodarczej. 

Sąd uznał, że analogiczna sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie. Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku wynika, że budowane przez Gminę przystanki mają być w całości wykorzystywane przez nią do prowadzenia działalności gospodarczej. Nie są budowane w celu uzyskiwania udostępniania ich w zamian za opłaty wnoszone przez przewoźników zewnętrznych, lecz służyć mają świadczeniu usług transportu zbiorowego, czyli wykonywaniu czynności opodatkowanych. Pobór opłat nie następuje więc w związku ze świadczeniem usług przez Gminę, gdyż obowiązek zapłaty opłaty przez przewoźników nie jest zależny od świadczenia wzajemnego strony skarżącej.

6. Wyrok NSA z 31 stycznia 2019 roku, sygn. I FSK 1588/16

Ze względu na pozycję gminy jako podmiotu wpływającego znacznie na rynek nieruchomości i spełniającego w tym zakresie warunki postrzegania jako podatnika, dokonywanie przez gminę obrotu nieruchomościami nabytymi w drodze tzw. komunalizacji mienia państwowego, należy kwalifikować jako działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust.1 i 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, nawet jeżeli gmina, w zakresie obrotu tymi nieruchomościami, nie podejmuje aktywności podobnej do podmiotu handlującego nieruchomościami. 

Sprawa dotyczyła miasta na prawach powiatu, które jest też czynnym podatnikiem VAT. Zdarza się, że staje się ono właścicielem nieruchomości, które dostaje w drodze tzw. komunalizacji mienia państwowego. Miasto nabywa nieruchomości z mocy prawa i nieodpłatnie, a następnie odpłatnie przenosi ich własność na inne podmioty, najczęściej na podstawie umów sprzedaży, decyzji o wywłaszczeniu za odszkodowaniem lub poprzez wniesienie ich do spółki prawa handlowego w drodze aportu. Spór dotyczył rozstrzygnięcia, czy takie zbycie jest opodatkowane VAT. 

Gmina wskazała, że zbywając nieruchomości nie działa jako podatnik VAT. 

W odniesieniu do tych nieruchomości Gmina pełni bowiem wyłącznie funkcje właścicielskie, których wykonywanie nie stanowi stałego źródła dochodu. Zbycie nieruchomości, które nie były przez Gminę nigdy wykorzystywane na potrzeby działalności gospodarczej mieści się w zakresie zwykłego zarządu mieniem znajdującym się w jej zasobach komunalnych.

Natomiast Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach oraz WSA w Gliwicach uważały, że w takich przypadkach, pomimo, iż Gmina nabyła działki z mocy prawa (w drodze tzw. komunalizacji mienia państwowego), to dokonując sprzedaży działek działa w charakterze podatnika VAT, gdyż zbycie nieruchomości w sposób opisany we wniosku należy traktować w kategorii działalności gospodarczej. Odmienne rozstrzygnięcie niniejszej kwestii prowadziłoby do nierównego traktowania podmiotów dokonujących sprzedaży nieruchomości, co stałoby nie tylko w sprzeczności z powszechnym obowiązkiem przepisów prawa, ale również z zasadą konkurencyjności.  Sposób, w jaki jednostka samorządu terytorialnego weszła w posiadanie nieruchomości, nie wyłącza możliwości zakwalifikowania późniejszej dostawy tej nieruchomości jako działalności gospodarczej. 

NSA uznał, że działania gminy w zakresie nieruchomości wpływają na cały rynek nieruchomości w jej regionie. W związku z tym, miasto działa jako podatnik VAT, a więc również transakcja zbycia jest objęta VAT. Kluczowe w tym zakresie – zdaniem NSA – jest to, że Gmina będzie osiągała stałe dochody oraz to, że wpływa na rynek mieszkaniowy w swoim regionie. Zatem, sprzedaż przez Miasto na prawach powiatu nieruchomości otrzymanych w spadku jest działalnością gospodarczą opodatkowaną VAT.

NSA nie podzielił stanowiska organu podatkowego, że Gmina podejmuje aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażuje środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców. Jednak NSA wskazał, że przyjęcie w rozpatrywanej sprawie, że Gmina nie podejmuje aktywności podobnej do podmiotu handlującego nieruchomościami nie stanowi przeszkody do uznania jej za podatnika VAT z tytułu opisanych we wniosku o interpretację transakcji. 

7. Wyrok NSA z dnia 17 maja 2019 roku, syg. I FSK 117/17 - prawo do korekty podatku naliczonego przez gminę w związku ze zmianą przeznaczenia inwestycji

Gdy przy nabyciu dobra inwestycyjnego stanowiącego nieruchomość, które ze względu na swój charakter może być wykorzystywane zarówno do celów działalności opodatkowanej, jak też do celów działalności nieopodatkowanej, podmiot prawa publicznego posiadający już status podatnika nie zadeklarował wyraźnie, że zamierza przeznaczyć je do celów działalności opodatkowanej, ale też nie wykluczył, że dobro to będzie wykorzystywane w takim celu, który początkowo wykorzystywał te dobro do celów działalności nieopodatkowanej, ale następnie zmienił wykorzystanie tego dobra, przeznaczając jego część do działalności opodatkowanej, ma prawo dokonania korekty i odliczenia podatku naliczonego.

Zdaniem organu podatkowego, w momencie nabycia towarów i usług Gmina nie miała charakteru podatnika VAT, gdyż nie nabywała tych towarów i usług do działalności gospodarczej i w związku z tym stwierdził, że Gmina w ogóle nie nabyła prawa do odliczenia i w związku z tym nigdy nie będzie jej takie prawo przysługiwać, nawet jeśli rozpocznie wykorzystywanie inwestycji do działalności opodatkowanej.

Rozpatrując sprawę, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że kluczowe dla rozstrzygnięcia sporu jest to, czy Gmina, będąca w istocie podmiotem prawa publicznego, w chwili nabycia dóbr inwestycyjnych działała w charakterze podatnika. Oceny tej należy przy tym dokonać z uwzględnieniem wskazówek zawartych 
w powołanym wyroku Trybunału w sprawie C-140/17, tj. mając na uwadze przede wszystkim charakter dóbr oraz okres, który upłynął pomiędzy ich nabyciem i wykorzystaniem do celów działalności gospodarczej. Trybunał stwierdził, że nie ma w istocie znaczenia, że dane dobro nie zostało bezpośrednio wykorzystane do celów czynności opodatkowanych, ponieważ wykorzystanie dobra wyznacza jedynie zakres wstępnego odliczenia lub ewentualnej późniejszej korekty, jednak nie ma ono wpływu na powstanie prawa do odliczenia. 

Zdaniem NSA, w omawianej sprawie istotne było, czy charakter „terenu rekreacyjno-wypoczynkowo-sportowego” pozwala na jego wykorzystywanie do działalności opodatkowanej, bowiem to charakter dobra, wykluczający prawo do odliczenia podatku naliczonego mógłby wykluczyć w założeniu prawo do odliczenia. Charakter dobra, w ocenie Trybunału stanowi element podlegający uwzględnieniu na potrzeby ustalenia, czy w chwili dostawy nieruchomości podatnik działał w takim charakterze, może wskazywać, że Gmina zamierzała działać jako podatnik.

Natomiast  odnośnie okresu, który upłynął pomiędzy ich nabyciem i wykorzystaniem do celów działalności gospodarczej to również ta przesłanka przemawia za uznaniem, że w chwili nabycia dobra Gmina działała w charakterze podatnika VAT. Inwestycja została oddana do użytkowania 16 grudnia 2013 roku. W 2014 roku Gmina podjęła decyzję o zmianie dotychczasowej praktyki nieodpłatnego udostępniania inwestycji na odpłatną dzierżawę na rzecz gminnej instytucji kultury - Centrum Kultury i Sportu. Umowa dzierżawy została zawarta dnia 30 grudnia 2014 r., z mocą obowiązującą od 1 grudnia 2014 roku. Także okoliczność, że we wniosku o interpretację gmina podała, że w momencie nabycia dobra była już zarejestrowana jako podatnik VAT, stanowi wskazówkę przemawiającą za takim wnioskiem (pkt 50 wyroku TS). NSA uznał zatem, że brak wyraźnie zadeklarowanego zamiaru wykorzystywania dobra dla celów opodatkowanych nie wyklucza, że taki zamiar może przejawiać się w sposób dorozumiany.

8. Wyrok TSUE w sprawie kart paliwowych z 15 maja 2019 roku, sygn. C-235/18, w sprawie Vega International

Artykuł 135 ust. 1 lit. b) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że w okolicznościach takich jak te rozpatrywane w postępowaniu głównym udostępnienie kart paliwowych przez spółkę dominującą swoim spółkom zależnym, umożliwiające tym ostatnim zaopatrzenie w paliwo pojazdów, których transport zapewniają, może zostać uznane za usługę udzielenia kredytu zwolnioną z podatku od wartości dodanej w rozumieniu tego przepisu.

Orzeczenie dotyczy transakcji polegającej na udostępnianiu przez spółkę austriacką jej polskiej spółce zależnej kart paliwowych, w szczególności w celu zaopatrzenia pojazdów polskiej spółki zależnej w paliwo. Orzeczenie zapadło w związku z pytaniem prawnym z jakim do TSUE zwrócił się polski Naczelny Sąd Administracyjny. NSA spytał Trybunał o to, czy w pojęciu, o którym mowa w art. 135 ust. 1 lit. b Dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej mieszczą się czynności polegające na udostępnianiu i rozliczaniu kart paliwowych służących do zakupu paliwa, czy też takie czynności złożone mogą być uznane za transakcje łańcuchowe, których podstawowym celem jest dostawa paliwa.

Odpowiadając na pytanie polskiego sądu, Trybunał uznał, że udostępnianie przez austriacką spółkę kart paliwowych jej polskiej spółce zależnej stanowi rzeczywistą transakcję finansową, która jest zbliżona, dokładniej rzecz ujmując, do przyznania kredytu. Wynika z tego, że usługa taka może korzystać ze zwolnienia 
z podatku VAT. Oznacza to, że ani firma wydająca kartę, ani firma z niej korzystająca nie mają prawa odliczać VAT od zakupu paliwa przy ich użyciu.

Wyrok ten dotyczy sytuacji, gdy użytkownik karty bezgotówkowo tankuje paliwo na stacjach należących do koncernów paliwowych. Następnie koncerny paliwowe na wydane paliwo wystawiają faktury firmie udostępniającej karty paliwowe – w tym przypadku spółce dominującej, a spółka dominująca wystawia fakturę firmie korzystającej z kart – w tym przypadku spółce zależnej.

TSUE uznał, że zgodnie z art. 24 ust. 1 dyrektywy 2006/112 każdą transakcję, która nie stanowi dostawy towarów, należy uważać za „świadczenie usług”. Jest więc bezsporne, że transakcja realizowana przez spółkę austriacką wobec jej polskiej spółki zależnej, polegająca na udostępnieniu kart paliwowych do celów 
w szczególności zaopatrzenia w paliwo pojazdów, których transport zapewnia ta ostatnia, nie stanowi „dostawy towarów” w rozumieniu art. 14 ust. 1 dyrektywy 2006/112. W konsekwencji stanowi ona „świadczenie usług” w rozumieniu art. 24 ust. 1 tejże dyrektywy. Spółka austriacka stosując opłatę wynoszącą 2% otrzymuje wynagrodzenie za świadczoną usługę finansową, a zatem działa w tym zakresie tak jak zwykła instytucja finansowa lub kredytowa.

Wyrok ten ma istotne znaczenie, bowiem w przypadku zakwalifikowania takich transakcji jako usług finansowania, transakcje te są zwolnione z VAT. Co w konsekwencji powoduje, że firma udostępniająca karty nie ma prawa do odliczenia podatku VAT w całości. W takiej sytuacji, prawo odliczenia podatku VAT nie przysługuje także firmie korzystającej z kart.

9. Wyrok NSA z 28 lutego 2019 roku, sygn. akt I FSK 1843/15 

Spółka w interpretacji wniosła o rozstrzygnięcie, czy produkowane przez nią wyroby, sklasyfikowane według PKWiU z 2008 r. do grupowania 10.72.19 „pozostałe piekarskie i ciastkarskie wyroby suche lub konserwowane”, których sprzedaż spółka opodatkowuje - na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, stawką podstawową 23%, nie powinny być jednak opodatkowane stawką preferencyjną w wysokości 8%. Zdaniem Spółki, ma prawo stosować stawkę obniżoną bezpośrednio na podstawie art. 98 ust. 2 oraz załącznika nr III poz. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

Naczelny Sąd Administracyjny, podobnie jak organ podatkowy i WSA w Lublinie, nie podzielił argumentów Spółki. Sąd powołał wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 9 listopada 2017 r. w sprawie C-499/16. W orzeczeniu tym wskazano, że zasada neutralności sprzeciwia się temu, aby towary lub usługi podobne, które są konkurencyjne wobec siebie, były traktowane odmiennie z punktu widzenia VAT (wyrok z 11 września 2014 r., sygn. akt C-219/13). Sąd wskazał ponadto, że jeśli chodzi o ocenę podobieństwa danych towarów lub usług, to z orzecznictwa TSUE wynika, iż zasadniczo należy uwzględniać punkt widzenia przeciętnego konsumenta. W opinii NSA, towary lub usługi są podobne, gdy wykazują analogiczne właściwości i zaspokajają te same potrzeby konsumenta, według kryterium porównywalności w użytkowaniu, i gdy istniejące różnice nie wpływają w znaczący sposób na decyzję przeciętnego konsumenta o skorzystaniu z jednego lub drugiego towaru bądź usługi.

10. Wyrok NSA z dnia 30 maja 2019 roku, syg. I FSK 793/17

Co do zasady fakt zapłaty w gotówce za nabyte towary i usługi sam w sobie nie świadczy o niedbalstwie przedsiębiorcy, jednakże nie można oceniać tego faktu w oderwaniu od okoliczności faktycznych sprawy. Mając natomiast na uwadze, że należności wynikające ze spornych faktur opiewały jednorazowo na znaczne kwoty, zapłata następowała bez pokwitowania i brak jest jakichkolwiek dowodów (poza zapisem „zapłacono” na fakturach), że należności te zostały w rzeczywistości uiszczone, należy podzielić ocenę, że taki sposób rozliczania spornych nabyć świadczy o braku należytej staranności przy dokonywaniu transakcji.

Z ustaleń organów podatkowych wynika także, że Podatnik nie posiadał żadnych dowodów na to, iż zamówień przedmiotowych towarów oraz usług dokonał w konkretnych spółkach. Brak jest także dokumentów potwierdzających zapłatę za dostarczone towary i wykonane usługi (Podatnik konsekwentnie twierdzi, że płacił gotówką). Brak jest jednak jakichkolwiek dowodów, że Podatnik dokonał zapłaty za zakupione materiały i usługi ww. podmiotom (nie posiadał dokumentów potwierdzających przekazanie gotówki wystawcom spornych faktur).

W omawianej sprawie organ podatkowy - przy pełnej akceptacji WSA w Gdańsku - swoje stanowisko w zakresie świadomości Skarżącego co do oszukańczego charakteru transakcji oparł na następujących okolicznościach faktycznych: Podatnik nie posiadał żadnej wiedzy o spółkach, u których rzekomo zakupił towary 
i którym zlecił wykonanie usług; nie był w stanie wskazać, jaki podmiot wykonywał transport towarów rzekomo zamówionych przez niego w spółce I. i S. do jego firmy oraz wykonywał zafakturowane usługi (czy byli to pracownicy ww. podmiotów, czy też ich podwykonawcy) a mimo tego - jak twierdzi - przekazywał im tytułem zapłaty za dostarczony towar znaczne kwoty w gotówce; Podatnik nie sporządzał protokołów odbioru napraw i przeglądów kserokopiarek; nie prowadził żadnej dokumentacji technicznej kserokopiarek, obrazującej historię przeglądów i napraw urządzeń; nie podjął żadnych czynności mających na celu weryfikację kontrahentów, uznając za wystarczającą wieloletnią znajomość z I. S.; Podatnik powinien był znać przedmiot działalności obu spółek, które świadczyły usługi budowlane, a nie usługi związane z poligrafią; Podatnik nie interesował się i nie miał wiedzy dlaczego oferowane przez jego kontrahentów towary miały ceny nawet do 20% niższe od cen rynkowych.

NSA uznał, że mając natomiast na uwadze, iż należności wynikające ze spornych faktur opiewały jednorazowo na znaczne kwoty, zapłata następowała bez pokwitowania i brak jest jakichkolwiek dowodów (poza zapisem „zapłacono” na fakturach), że należności te zostały w rzeczywistości uiszczone, należy podzielić ocenę organów podatkowych, że taki sposób rozliczania spornych nabyć świadczy o braku należytej staranności przy dokonywaniu transakcji.

11. Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 22 maja 2019 roku I SA/Go 195/19

Ustalenie, że w danej sprawie miało miejsce wystawianie tzw. pustych faktur, oznacza, że dobra wiara ze swej istoty nie może być uwzględniona.

W odniesieniu do należytej staranności (tzw. dobrej wiary), jako przesłanki prawa podatnika do odliczenia podatku, wskazać należy na orzecznictwo TSUE, z którego  wynika, iż organy podatkowe są uprawnione odmówić podatnikowi prawa do odliczenia VAT wtedy, gdy obiektywne przesłanki wskazują, że wiedział on lub powinien był wiedzieć, iż transakcja mająca stanowić podstawę prawa do odliczenia wiązała się z przestępstwem lub nadużyciem w zakresie podatku od wartości dodanej (por. np. wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 21 czerwca 2012 r., w sprawach połączonych C-80/11 i C-142/11 Mahageben kft i Peter David, czy też z 31 stycznia 2013 r., w sprawie C-643/11, ŁWK - 56 EOOD). Z orzeczeń tych m.in. wynika, że dla skorzystania z prawa do odliczenia podatku niezbędnym jest aby spełnione zostały warunki: materialny, czyli dostawa towaru lub wykonanie usługi oraz formalny, czyli dysponowanie fakturą spełniającą warunki formalne do odliczenia VAT, a przy ich spełnieniu, pozbawienie podatnika prawa do odliczenia może mieć miejsce, gdy na podstawie obiektywnych okoliczności zostanie ustalone, że dostawa (usługa) została zrealizowana na rzecz podatnika, który wiedział lub powinien był wiedzieć, że nabywając towar (usługę), uczestniczył w transakcji wykorzystanej do popełnienia oszustwa w podatku od wartości dodanej. 

W omawianej sprawie organy podatkowe ustaliły, że Podatnik nie korzystał z usług podwykonawców, a usługi udokumentowane zakwestionowanymi fakturami nie zostały w ogóle wykonane. Dlatego NSA uznał, że nie można w ogóle rozważać działania Podatnika w usprawiedliwionej okolicznościami nieświadomości nierzetelności wystawionych dla niego faktur. Ustalenie, że w danej sprawie miało miejsce wystawianie pustych faktur (tzn. samych dokumentów bez realnego obrotu mającego mieć z nimi bezpośredni związek) oznacza, że dobra wiara ze swej istoty nie może być uwzględniona. Nie sposób bowiem przyjąć, aby podatnik odliczający podatek z takiej faktury nie był świadomy swojego oszukańczego działania, skoro wystawieniu tego rodzaju faktury nie towarzyszy w ogóle żadna dostawa towaru lub świadczenie usług przez podmiot ją wystawiający, ani żaden inny (obrót istnieje tylko na fakturze), albo tego rodzaju transakcję nabywca faktycznie realizuje z jednym podmiotem, a dokumentuje u innego podmiotu. 

12. Wyrok NSA z dnia 10 kwietnia 2019 roku, sygn. I FSK 693/17

Z uwagi na treść art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a ustawy o VAT, bez znaczenia dla poprawności rozstrzygnięcia jest okoliczność, kto był rzeczywistym dostawcą towaru uwidocznionego na fakturach, skoro z punktu widzenia zastosowania tej normy prawnej istotnym jest jedynie czy faktura pod względem podmiotowym, przedmiotowym i ilościowym odzwierciedla opisaną na niej czynność.

NSA wskazał, że w stanie faktycznym sprawy ustalono, że sporne faktury były nierzetelne od strony podmiotowej. Ustalono bowiem, że kontrahent Podatnika nie dysponował towarem będącym przedmiotem obrotu, co oznacza, że nie on był sprzedającym. W ocenie Podatnika, koniecznym było ustalenie, kto był rzeczywistym dostawcą towaru. Zdaniem NSA w omawianej sprawie istotą jest, że zakres ustaleń niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy determinuje zawsze przepis prawa materialnego. Z uwagi zatem na treść art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a ustawy VAT bez znaczenia dla poprawności rozstrzygnięcia była okoliczność, kto był rzeczywistym dostawcą towaru uwidocznionego na fakturach, skoro z punktu widzenia zastosowania tej normy prawnej istotnym jest jedynie czy faktura pod względem podmiotowym, przedmiotowym i ilościowym odzwierciedla opisaną na niej czynność. NSA uznał, że w zgodzie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego sąd przywołał za organem okoliczności świadczące o tym, że skarżący powinien przy zachowaniu zasad należytej staranności wiedzieć, że kupiony towar nie pochodzi od uwidocznionego na fakturach kontrahenta. Nie sprawdzał bowiem w żaden sposób swojego dostawcy wyjaśniając, że znał go wcześniej i odpowiadały mu zaproponowane ceny. Jak to podkreślił organ, niezgodne z logiką jest kupowanie materiałów w miejscu znacznie oddalonym od prowadzonej działalności w sytuacji gdy umówione ceny nie odbiegały od cen rynkowych, natomiast musiały dojść koszty transportu. Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej okoliczność, że umówione ceny nie były korzystniejsze niż obowiązujące w tej branży wynikała z wypowiedzi samego pełnomocnika zawartej w piśmie procesowym z 14 października 2015 r. Fakty przyznane nie wymagają dowodu, w związku z czym zarzut braku prowadzenia postępowania dowodowego w tym kierunku nie mógł wywołać skutku prawnego. NSA wskazał także, iż przedsiębiorca dbający należycie o swoje interesy zabezpiecza się umowami, gromadzi dokumenty, preferuje zapłatę za pośrednictwem rachunku bankowego, a kontrahenta sprawdza za pośrednictwem łatwo dostępnych rejestrów, sprawdzając równocześnie czy dostawca posiada zamówiony towar. 

13. Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 17 kwietnia 2019 roku, sygn. I SA/Gd 183/19

Jeśli kwota długu celnego została określona ostateczną decyzją organu celnego, to decyzja ta wiązała organ podatkowy w sprawie określenia zobowiązania w podatku od towarów i usług z tytułu importu. Decyzja ta wiążąco wyznacza elementy kalkulacyjne podstawy opodatkowania w sprawie, a pozostając w obrocie prawnym korzysta z domniemania zgodności z prawem.

Sąd wskazał, iż z uregulowań zawartych w ustawie o VAT (w brzmieniu obowiązującym na dzień powstania długu celnego) wynika, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega import towarów (art. 5 ust. 1 pkt 3) zdefiniowany jako przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium Unii Europejskiej (art. 2 pkt 7). Podatnikami są m.in. osoby fizyczne, na których ciąży obowiązek uiszczenia cła (art. 17 ust. 1 pkt 1). Obowiązek podatkowy w imporcie towarów powstaje z chwilą powstania długu celnego (art. 19 ust. 7), zaś podstawą opodatkowania w takim przypadku jest wartość celna powiększona o należne cło (art. 29 ust.13). W konsekwencji, rozstrzygnięcie zwiększające wartość celną towaru wywiera decydujący wpływ na wysokość podstawy opodatkowania, a tym samym także na wysokość zobowiązania w podatku od towarów i usług z tytułu importu towarów.

Wyrok ten wskazuje, że wykluczona jest w postępowaniu podatkowym - odrębnym od celnego - ponowna weryfikacja zgłoszenia celnego oraz ustalanie na nowo wartości celnej i w konsekwencji wysokości należnego cła.