Obowiązki podatnika związane z utratą zwolnienia podmiotowego VAT

Odpowiedź

Utrata zwolnienia podmiotowego z VAT powoduje następujące obowiązki: rejestracja jako czynny podatnik VAT, zmiana stawek podatku VAT na kasie fiskalnej, prowadzenie ewidencji VAT, składanie miesięcznej deklaracji VAT-7 lub kwartalnej VAT-7K oraz comiesięczne przesyłanie pliku JPK_VAT, opodatkowywanie sprzedaży zgodnie z obowiązującymi stawkami VAT oraz powoduje możliwość korekty podatku naliczonego. Nie ma obowiązku sporządzania remanentu w związku z utratą zwolnienia podmiotowego VAT. Jednak, aby dokonać rzetelnej korekty VAT spis z natury jest bardzo pomocnym dokumentem. Główną zasadą ustalania podatku naliczonego VAT są faktury zakupu i sprzedaży. 

Uzasadnienie

W myśl art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Jeżeli jednak wartość sprzedaży przekroczy kwotę 200 000 zł, zwolnienie traci moc począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę. 
W przypadku utraty zwolnienia, stosownie do art. 96 ust. 1 ustawy, podmioty prowadzące działalność gospodarczą, są obowiązane przed dniem wykonania pierwszej czynności  tj. 

1. odpłatnej dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
2. eksportu towarów;
3. importu towarów na terytorium kraju;
4. WNT za wynagrodzeniem na terytorium kraju;
5. WDT
   - złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne. 

Naczelnik US po weryfikacji danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym rejestruje podatnika jako „podatnika VAT czynnego” i na wniosek podatnika potwierdza to zarejestrowanie. Zgłoszenia należy dokonać, w terminie przed dniem, w którym podatnik traci prawo do zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9.
Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. Prawo to przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. 
Nie można natomiast obniżyć kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z usługami i towarami, które nie są wykorzystywane do czynności opodatkowanych. 
Zasady dotyczące sposobu i terminu dokonywania korekt podatku naliczonego oraz podmiotu zobowiązanego bądź uprawnionego do dokonania korekty zostały określone w art. 91 ustawy o VAT. Zatem, dokonanie korekty VAT naliczonego po utracie zwolnienia z podatku VAT jest możliwe na podstawie art. 91 ust. 7a-7d ustawy o VAT, który to pozwala na odliczenie podatku od zakupów dokonanych 
w okresie, w którym prawo do odliczenia nie przysługiwało, a następnie zmieniło się to prawo. Korekty dotyczą:

1. środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały zaliczone do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych nabywcy o wartości początkowej przekraczającej 15 000 zł 
2. środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały zaliczone do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych nabywcy o wartości początkowej nieprzekraczającej 15 000 zł - 
3. towarów handlowych, materiałów, surowców.

W związku z utratą prawa do zwolnienia sprzedaż towarów nabytych przed i nie sprzedanych do tego dnia będzie podlegała opodatkowaniu według właściwej stawki, a zatem nastąpi zmiana wykorzystywania nabytych wcześniej towarów i usług do czynności opodatkowanych. W związku z tym Czytelnik będzie miał prawo do korekty podatku naliczonego od pozostałych na dzień utraty prawa do zwolnienia towarów handlowych. Korekty dokonuje się w deklaracji VAT za okres w którym wystąpiła zmiana.
Utrata zwolnienia powoduje również konieczność naniesienia w kasie rejestrującej zmian w zakresie odpowiednich stawek VAT w myśl § 6 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Finansów z 29.04.2019 r. w sprawie kas rejestrujących. Utrata zwolnienia VAT powoduje także obowiązek składania deklaracji VAT tj. rozliczenia VAT za poszczególne okresy : deklaracja VAT-7 w przypadku wyboru rozliczenia miesięcznego, deklaracja – VAT-7K rozliczenia kwartalnego.
Z chwilą rejestracji jako czynny podatnik VAT powstaje również obowiązek przesyłania co miesiąc jednolitych plików kontrolnych.
W kwestii sporządzania spisu z natury, ustawa o VAT nie nakłada na podatników tego obowiązku. Przy utracie zwolnienia podmiotowego wartość korekty podatku do odliczenia dokonuje się na podstawie faktur zakupów, sprzedaży i stanów magazynowych. Stan magazynowy można ustalić np.: 
stan początkowy + przychody - rozchody = stan końcowy.
Należy podkreślić, ze kasy fiskalne mają raporty magazynowe, na podstawie których można ustalić podatek do odliczenia np. stan towarów na dzień utraty zwolnienia wraz z wartościami brutto. Po wprowadzeniu zmian stawek należałoby sporządzić raporty magazynowe na poszczególne stawki i wartości netto. 
U podatników, którzy prowadzą księgę przychodów i rozchodów zgodnie z §27 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów istnieje obowiązek sporządzania i wpisywania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów podstawowych i pomocniczych itd. na dzień 1 stycznia, na koniec roku podatkowego, na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, a także w razie zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności. Zaznaczyć trzeba, ze podatnik będąc na zwolnieniu VAT w księdze przychodów i rozchodów ewidencjonował wartości brutto. 
Zatem, mając na uwadze rzetelność rozliczeń podatkowych sporządzenie spisu z natury na dzień utraty zwolnienia byłoby stosownym dokumentem do odliczenia naliczonego VAT oraz ujęcia wartości odliczonego VAT w księdze przychodów i rozchodów po stronie przychodów.
Po ustaleniu VAT do odliczenia, podatnik w miesiącu, w którym nastąpiła zmiana przeznaczenia towarów i materiałów może dokonać korekty podatku naliczonego.
Należy podkreślić, że spis z natury powinien zawierać min. poniższe informacje:

• nazwę towaru bądź materiałów
• ilość
• cenę nabycia towarów lub towarów podobnych, materiałów lub koszt wytworzenia, gdy nie ma ceny nabycia
• stawkę podatku VAT obowiązującą dla danego towaru
• kwotę podatku.

Zatem na podstawie dokonanego spisu z natury Czytelnik może ustalić naliczony VAT do odliczenia. Ustaloną kwotę należy wykazać w deklaracji VAT-7 w poz. 48 -  korekta podatku naliczonego od pozostałych nabyć.

Ewidencja w deklaracjach: VAT-7(20) korekta podatku naliczonego od pozostałych nabyć poz. 48 – wartość podatku
 

Podstawa prawna: art. 5, art. 86 ust. 1, art. 86 ust. 2, art. 86 ust. 10 i 10b, art. 88 ust. 4, art. 91 ust.1-12 art. 96 ust. 1, ust. 4 i ust. 5 , art. 111, art. 113 ustawy o podatku od towarów i usług, - § 6 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Finansów z 29.04.2019 r. w sprawie kas rejestrujących, - § 27 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów