Umorzenie czynszu najmu a prawo do obniżenia podstawy opodatkowania

ODPOWIEDŹ

 Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu VAT podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Czynności te podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy kontrahent zapłacił za nie należność. W omawianym przypadku wykonali Państwo usługę i są Państwo zobowiązani do jej opodatkowania.

Natomiast z treści art.29 ust.1 ustawy o VAT wynika, że podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Jednocześnie art.29 ust.4 ustawy stanowi, że podstawę opodatkowania zmniejsza się o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (bonifikat, opustów, uznanych reklamacji i skont).

W przedstawionej sytuacji prawidłowo zostały wystawione faktury i odprowadzony podatek VAT. Jednak kontrahent nie uregulował należności. Państwa celem jest umorzenie zaległości i odzyskanie podatku VAT, jednak musi się to odbyć zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług. Możecie Państwo rozważyć umorzenie czynszu i uznanie, że jest to rabat w rozumieniu art. 29 ust. 4 ustawy o VAT oraz zmniejszenie podstawy opodatkowania poprzez wystawienie faktur korygujących. Prawidłowość takiego rozwiązania potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie, który w wyroku o sygnaturze I SA/Rz 4/07 z 3 kwietnia 2007 roku wskazał, że “jedną z kardynalnych i immanentnych cech podatku od towarów i usług jest zasada neutralności oraz zasada, że w ostatecznym rozrachunku ciężar podatku od towarów i usług ponosi konsument”. Sąd uznał, iż jeśli wolą nie tylko dłużnika, ale i wierzyciela jest akceptacja dla redukcji wierzytelności, to w konsekwencji prowadzi to do szeroko rozumianego upustu czy też rabatu.

Chcielibyśmy jednak zwrócić uwagę na fakt, że organa podatkowe nie w pełni popierają powyższe stanowisko Sądu Administracyjnego. W interpretacji nr IBPP2/443-938/08/BM z 18 grudnia 2008 roku Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach stanął na stanowisku, że umorzenie długu nie jest rabatem w rozumieniu art. 29 ust.4 ustawy o podatku od towarów i usług. Nie jest też opustem, bonifikatą lub skontem, o których mowa w tym przepisie. Organ podatkowy uznał także, iż każda kwota należna z tytułu wykonanej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jest obrotem, niezależnie od tego, czy została faktycznie otrzymana, w tym także na skutek umownego umorzenia.

Warto również wziąć pod uwagę ryzyko tego, że w razie całkowitego umorzenia czynszu i wystawienia faktur korygujących na minus na całą wartość najmu może wystąpić obowiązek opodatkowania nieodpłatnego świadczenia usług. Wprawdzie obowiązek opodatkowania nieodpłatnego świadczenia usług powstaje w przypadku świadczenia usług do celów innych niż działalność gospodarcza (art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT), ale uznanie czy wyświadczone usługi są związane z Państwa działalnością, czy też wyświadczone do innych celów może stać się przedmiotem sporu z organem podatkowym.

Zamiast umorzenia należności za czynsz możecie Państwo rozważyć również obniżenie kontrahentowi ceny za czynsz za luty i marzec. Jeśli podpisali Państwo umowę na wynajem, można sporządzić aneks do umowy obniżający cenę. Wówczas podstawa opodatkowania ulegnie zmniejszeniu, przez co kwota podatku VAT będzie niższa. W tej sytuacji zasadne będzie wystawienie korekt do faktur dotyczących czynszu za luty i marzec.

Powyższy przypadek omawia art. 29 ust. 4a ustawy o VAT, w którym wskazano, że gdy podstawa opodatkowania ulega zmniejszeniu w stosunku do podstawy określonej w wystawionej fakturze, obniżenia podstawy opodatkowania podatnik dokonuje pod warunkiem posiadania, przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy, w którym nabywca towaru lub usługi otrzymał korektę faktury, potwierdzenia otrzymania korekty faktury przez nabywcę towaru lub usługi, dla którego wystawiono fakturę. Uzyskanie potwierdzenia otrzymania przez nabywcę towaru lub usługi korekty faktury po terminie złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy uprawnia podatnika do uwzględnienia korekty faktury za okres rozliczeniowy, w którym potwierdzenie to uzyskano.

W sytuacji zmniejszenia ceny prosimy także pamiętać o art.32 ustawy o VAT, z którego wynika, że gdy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy, a także, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów, organ podatkowy określa wysokość obrotu na podstawie wartości rynkowej pomniejszonej o kwotę podatku, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług.

Mogą Państwo także rozważyć skorzystanie z tzw. ulgi na złe długi, jeśli zostaną spełnione warunki do jej zastosowania. Możliwość taką potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, który w interpretacji nr IBPP2/443-605/10/WN z 13 października 2010 roku uznał, iż „umorzenie 40% wierzytelności nie pozbawia Wnioskodawcę możliwości korekty podatku należnego VAT w odniesieniu do tych wierzytelności, bowiem jak wynika z treści wniosku, w momencie dokonywania korekty istnieje wierzytelność nieściągalna stanowiąca 100% należności. (…) mimo iż umorzona została część zobowiązania, prawo skorzystania z tzw. ulgi na złe długi oraz uprawnienie do skorygowania podatku należnego z tytułu dostawy towarów i świadczenia usług na podstawie art. 89a ustawy o podatku od towarów i usług, przysługuje Wnioskodawcy od całej niespłaconej kwoty należności, o ile faktycznie zostały spełnione wszystkie warunki enumeratywnie wymienione w art. 89a ust. 1a i ust. 2 do 7 powołanej ustawy.”

Chcielibyśmy jednak zaznaczyć, że prawo do zastosowania ulgi na złe długi w przypadku umorzenia należności również budzi kontrowersje wśród organów podatkowych i sądów administracyjnych.

Reasumując

W omawianym przypadku możecie Państwo rozważyć dwa sposoby zmniejszenia podstawy opodatkowania: umorzenie czynszu i wystawienie faktur korygujących oraz obniżenie czynszu w drodze opustu i wystawienie faktur korygujących. Jeżeli nie zdecydujecie się Państwo na żadną z powyższych opcji, możecie Państwo również rozważyć skorzystanie z ulgi na złe długi w stosunku do umorzonych należności. Każde z omawianych rozwiązań jest kontrowersyjne i wymagałoby urzędowego potwierdzenia. Nie rekomendujemy również całkowitego obniżenia ceny bez urzędowego potwierdzenia prawidłowości takiego postępowania.

Agnieszka Falkowska

Komisarz Skarbowy