Ustawa z 9 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw - wchodzi w życie 1 listopada 2019 roku

Podstawowym celem zmian wprowadzonych tą nowelą jest zastąpienie obowiązującego obecnie szczególnego rozwiązania rozliczania podatku VAT, czyli odwrotnego obciążenia stosowanym obligatoryjnie mechanizmem podzielonej płatności (MPP). Wprowadza się również zmiany w zakresie zasad stosowania odpowiedzialności podatkowej.

Nowelizacja ta wprowadza zmiany m.in. w stawkach VAT i w systemie ryczałtowym dla rolników, wprowadza nową instytucję - wiążąca informacja stawkowa (WIS),  obecne kody PKWiU przekłada na odpowiednie kody CN (dla towarów) lub symbole PKWiU 2015 (dla usług).

3.1. MPP

Od 1 listopada 2019 roku obowiązkowy MPP będzie dotyczyć branż, które są obecnie objęte reżimem odwrotnego obciążenia oraz zakresem odpowiedzialności podatkowej tj. branża stalowa, paliwowa, usług budowlanych i przenoszenia uprawnień do CO2. Z uwagi na występujące w niektórych branżach nieprawidłowości, mechanizmem tym objęte będą także transakcje, których przedmiotem są m.in.:

• węgiel i produkty węglowe,
• maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria,
• odbiorniki telewizyjne, nawet zawierające odbiorniki radiowe lub aparaturę do zapisu lub odtwarzania dźwięku lub obrazu,
• konsole do gier wideo (w rodzaju stosowanych z odbiornikiem telewizyjnym lub      samodzielnym ekranem) i pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych z elektronicznym wyświetlaczem - z wyłączeniem części i akcesoriów,
• aparaty fotograficzne cyfrowe i kamery cyfrowe,
• części i akcesoria do pojazdów silnikowych (z wyłączeniem motocykli),
• części i akcesoria do motocykli i przyczep motocyklowych bocznych,
• biżuteria i jej części oraz pozostałe wyroby jubilerskie i ich części, ze złota i srebra lub platerowane metalem szlachetnym - wyłącznie części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich ze złota, srebra i platyny, tj. niewykończone lub niekompletne wyroby jubilerskie i wyraźne części biżuterii, w tym pokrywane lub platerowane metalem szlachetnym.

Szczegółowy wykaz towarów i usług objętych obligatoryjnym mechanizmem podzielonej płatności zawarty będzie w załączniku nr 15 do ustawy o podatku od towarów i usług. Załącznik ten zawiera 150 pozycji.

W art. 108a wprowadza się zmiany w zakresie mechanizmu podzielonej płatności który będzie obowiązywał przy regulowaniu należności z faktury, w której wartość sprzedaży brutto przekracza 15.000 zł lub równowartość tej kwoty i faktura ta obejmuje swym zakresem towary lub usługi wskazane w załączniku nr 15 do ustawy. Faktura taka powinna być oznaczona przez wystawcę informacją „mechanizm podzielonej płatności”. Wprowadzany obowiązek zapłaty takiej faktury
w mechanizmie podzielonej płatności nie jest uzależniony od tego, czy na fakturze zawarto takie oznaczenie. Zatem nawet jeżeli sprzedawca nie dopełnił obowiązku
i nie oznaczył takiej faktury, nabywca ma obowiązek zapłaty kwoty należności za towary lub usługi z załącznika nr 15 w mechanizmie podzielonej płatności. Nabywca bowiem musi być zorientowany, co jest przedmiotem transakcji, to nabywca bowiem inicjuje płatność i odpowiada za wybór formy płatności. Nabywca nie może polegać więc wyłącznie na informacjach od sprzedawcy, który może chcieć uniknąć zapłacenia mu w podzielonej płatności, tylko musi samodzielnie analizować, jakie towary lub usługi nabył i czy wiążą się z tym dla niego określone obowiązki.

Wprowadza się również w art. 108a ust. 1b przepis nakazujący podatnikowi, który jest obowiązany do wystawiania faktur oznaczonych „mechanizm podzielonej płatności”, przyjęcie płatności wynikających z takiej faktury w mechanizmie podzielonej płatności. Zapis taki ma na celu wyeliminowanie przypadków omijania wprowadzanych rozwiązań przykładowo poprzez stosowanie przez wystawcę ww. faktur rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych do rozliczeń transakcji objętych obowiązkiem stosowania mechanizmu podzielonej płatności.

Wyłączeni z obowiązku zamieszczenia informacji „mechanizm podzielonej płatności” będą podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego, ponieważ zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 3 grudnia 2013 roku w sprawie wystawiania faktur (Dz. U. poz. 1485) podatnicy ci na wystawianych fakturach zamieszczają wyłącznie datę wystawienia, numer kolejny, imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy, nazwę (rodzaj) towaru lub usługi, miarę i ilość (liczbę) dostarczanych towarów lub zakres wykonanych usług, cenę jednostkową towaru lub usługi oraz kwotę należności ogółem (§ 3 pkt 3). Nie mają zatem obowiązku zamieszczania na wystawianych fakturach informacji dodawanej przedmiotowym projektem. Należy również podkreślić, że na wystawianych przez tych podatników fakturach nie wykazuje się kwot podatku, zatem nie ma możliwości uregulowania takiej faktury w podzielonej płatności.

Przepisy nie będą zmuszały do dokonywania płatności przelewami, za towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, jeżeli cała należność z faktury, obejmującej te towary lub usługi, zostanie uregulowana w drodze kompensaty. Należy jednakże pamiętać, że gdyby po dokonaniu wzajemnego potrącenia pozostała jeszcze kwota do zapłaty, różnicę tę należy uregulować w mechanizmie podzielonej płatności, jeżeli faktura zawierała pozycje z towarami lub usługami, wymienionymi w załączniku nr 15 do ustawy.

Wprowadza się także rozwiązania umożliwiające stosowanie mechanizmu podzielonej płatności do wnoszonych przed wystawieniem faktury zaliczek. Jeżeli podatnik będzie dokonywał wpłaty takiej zaliczki, wówczas w komunikacie przelewu w miejsce numeru faktury będzie wpisywał „zaliczka”. Rozwiązanie to dotyczyć będzie zarówno obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności, jak i dobrowolnych płatności w tym mechanizmie. Należy jednak podkreślić, że w przypadku zapłaty zaliczki w podzielonej płatności, podatnik powinien być w stanie udowodnić, że płacona przez niego zaliczka dotyczy konkretnej faktury, którą otrzymał po zapłacie zaliczki.

3.2. Odpowiedzialność podatkowa nabywcy

Odpowiedzialnością objęte będą transakcje, których przedmiotem są wszystkie towary wymienione w dodawanym do ustawy załączniku nr 15, a które to transakcje nie podlegają obowiązkowi rozliczenia przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności. Oznacza to, że odpowiedzialnością solidarną objęte zostaną również towary, które do tej pory rozliczane były w mechanizmie odwrotnego obciążenia oraz pozostałe towary, dla których wprowadzono obowiązkową podzieloną płatność (węgiel, części samochodowe, część elektroniki).

Odpowiedzialność podatkowa nie będzie natomiast stosowana w zakresie transakcji, których przedmiotem są usługi wymienione w dodawanym załączniku nr 15.

Zrezygnowano z możliwości wnoszenia kaucji gwarancyjnej, gdyż jak pokazała praktyka, instytucja ta była wykorzystywana przez podmioty działające nielegalnie
i była traktowana jako swego rodzaju uwiarygodnienie. Zatem przestała pełnić swoją funkcję.

Podobnie jak obecnie odpowiedzialność za zaległości podatkowe sprzedawcy będzie dotyczyć tylko i wyłącznie części proporcjonalnie przypadającej na dostawę tych towarów dokonaną na rzecz danego podatnika. Określono również przesłanki, których spełnienie wyłącza zastosowanie odpowiedzialności solidarnej. W celu uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej wystarczy spełnić jedną z przesłanek wskazanych w proponowanym przepisie, w szczególności skorzystać z dobrowolnego mechanizmu podzielonej płatności.

3.3. Sankcje

Ustawa zmieniająca wprowadza nowe sankcje:

1. W przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił fakturę bez zapisu „mechanizm podzielonej płatności”, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy, wykazanej na tej fakturze (nowy ust. 12 i 13 w art. 106e ustawy o VAT).
   Sankcja ta nie będzie stosowana:

• w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe lub
• jeżeli zapłata kwoty odpowiadającej kwocie podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy, wykazanej na fakturze, została dokonana z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności;

2. W przypadku stwierdzenia, że podatnik obowiązany do zastosowania mechanizmu podzielonej płatności nie dokonał w takiej formie płatności, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, wykazane na fakturze, której dotyczy płatność (nowy ust. 7 i 8 w art. 108a ustawy o VAT).
   Sankcja ta nie będzie obowiązywała w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, jeżeli dostawca lub usługodawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającą z faktury.

3.4. Zapłata za kilka faktur

Wprowadzona zostaje możliwość dokonywania jednym komunikatem przelewu zapłaty za więcej niż jedną fakturę. W takim przypadku komunikat przelewu musi obejmować wszystkie faktury wystawione dla podatnika w danym okresie od jednego dostawcy i zawierać całą kwotę podatku VAT wykazanego na tych fakturach. Okres ten nie może być krótszy niż jeden dzień i dłuższy niż jeden miesiąc. Przez miesiąc w tym przypadku należy rozumieć miesiąc kalendarzowy, tak jak to jest rozumiane konsekwentnie w całej ustawie. W takiej sytuacji podatnik w komunikacie przelewu nie będzie wskazywał numeru konkretnej faktury płaconej w mechanizmie podzielonej płatności, będzie natomiast wskazywał okres za który dokonuje płatności.

3.5. Zażalenie

Podatnicy otrzymują możliwość złożenia zażalenia na postanowienie zawierające zgodę naczelnika urzędu skarbowego na przekazanie środków z rachunku VAT na powiązany z nim rachunek rozliczeniowy podatnika.

Z uwagi na dopuszczenie możliwości regulowania środkami znajdującymi się na rachunku VAT również innych podatków, tj. podatku dochodowego od osób prawnych, podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku akcyzowego, należności celnych oraz składek na ubezpieczenie społeczne, uzależniono udzielenie zgody na uwolnienie środków od braku zaległości podatkowych w podatkach i należnościach, które mogą być regulowane środkami zgromadzonymi na rachunku VAT. Ponadto, analogicznie do obecnie obowiązującej zasady przy wydawaniu zgody na uwolnienie środków z rachunku VAT do swobodnej dyspozycji podatnika badane będzie, czy nie zachodzi uzasadniona obawa nie wykonania zobowiązania podatkowego lub wystąpienia zaległości podatkowych.

3.6. Obowiązek posiadania rachunku

Wprowadza się obowiązek posiadania rachunku rozliczeniowego lub imiennego rachunku w SKOK otwartego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą przez podatników, którzy dokonują dostaw towarów lub świadczą usługi oraz podatników nabywających towary lub usługi wymienione w zał. 15 (dodanie
art. 108e). Posiadanie i wykorzystywanie rachunku rozliczeniowego (lub imiennego w SKOK) jest w tym przypadku warunkiem koniecznym do stosowania mechanizmu podzielonej płatności. Bowiem tylko do tego typu rachunków otwierany jest rachunek VAT, czyli element, na którym opiera się cały mechanizm. Przepis ten wyeliminuje zatem przypadki uchylania się od obowiązku rozliczania przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności poprzez wykorzystywanie do rozliczeń przykładowo rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

3.7. Nowa matryca stawek VAT

Nowa matryca stawek VAT przewiduje rozwiązania polegające na wprowadzeniu nowego systemu stawek VAT wykorzystującego do identyfikowania dla potrzeb VAT Nomenklaturę scaloną (CN) w odniesieniu do towarów oraz aktualnej PKWiU 2015 w odniesieniu do usług.

Zmiana ta wejdzie w życie 1 kwietnia 2020 roku.

3.8. Zwolnienie z opłaty

Ustawa wprowadza zmiany w ustawie z dnia 16 listopada 2006 roku o opłacie skarbowej polegające na zwolnieniu z opłaty skarbowej w wysokości 30 zł wniosków składanych przez podatników o wyrażenie zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy podatnika (czynność wynikająca z art. 108b ust. 1 ustawy o VAT).

 3.9. Wiążąca informacja stawkowa

 Nowela wprowadza nową instytucję (nowy art. 42a-42i ustawy o VAT) - wiążącą informację stawkową (WIS), która będzie służyła do określania m.in. prawidłowej stawki VAT dla danego towaru/usługi oraz zapewniała ochronę dla podatnika, który ją prawidłowo zastosuje. WIS będzie zawierała m.in.:

• opis towaru albo usługi,
• klasyfikację towaru według działu, pozycji, podpozycji lub kodu Nomenklatury scalonej (CN) albo według sekcji, działu, grupy lub klasy Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych albo usługi według działu, grupy, klasy, kategorii, podkategorii lub pozycji Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług niezbędną do określenia stawki podatku właściwej dla towaru albo usługi,
• stawkę podatku właściwą dla towaru albo usługi.

Wniosek o WIS może dotyczyć kilku towarów lub usług, które w ocenie wnioskodawcy razem składają się na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu. Wniosek o wydanie WIS podlega opłacie w wysokości 40 zł.

Przepisy określające zasady dot. WIS wejdą w życie od 1 listopada 2019 roku i od tego dnia będzie można składać wnioski o WIS. Natomiast od 1 kwietnia 2020 roku będą formalnie wiązały organy podatkowe pierwsze wiążące informacje stawkowe, które dotyczyć mogą wyłącznie obowiązującej od tej daty nowej matrycy stawek VAT. WIS będzie wydawana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Wydane przez Dyrektora KIS informacje będą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej tego organu.