VAT od opłat egzekucyjnych pobieranych przez komornika sądowego

Odpowiedź

Zgodnie z obowiązującymi od 1 stycznia 2019 roku  przepisami Komornik sądowy od opłat egzekucyjnych nie nalicza podatku od towarów i usług, ponieważ jego działalność nie podlega ustawie o podatku od towarów i usług.
Komornik sądowy jest jedynie płatnikiem VAT od sprzedaży egzekucyjnej mienia stanowiącego własność dłużnika. W imieniu dłużnika Komornik jest obowiązany do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.
Orzeczenie TSUE dotyczy przepisów obowiązujących przed 1 stycznia 2019 roku.

Uzasadnienie

Na wstępie trzeba podkreślić, że wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 10 kwietnia 2019 r. sygn akt. C-214/18 dotyczy polskich przepisów obowiązujących przed 1 stycznia 2019 roku. Niemniej, wyrok ten potwierdził zdanie organów podatkowych i przyjął, że VAT od usług świadczonych przez komornika sądowego w ramach postępowania egzekucyjnego, zawarty jest w pobieranych przez niego opłatach egzekucyjnych, co jest zgodne z dyrektywą Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, zmienionej dyrektywą Rady 2013/43/UE z dnia 22 lipca 2013 r., oraz zasadą neutralności podatku od wartości dodanej i zasadą proporcjonalności.

Obecnie obowiązują nowe ustawy regulujące czynności komornicze i pobierane przez nich opłaty - ustawa z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych oraz ustawa z 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych. W ustawach tych znajdują się przepisy dotyczące podatku od towarów i usług.

Zgodnie z obowiązującymi od dnia 1 stycznia 2019 roku w/w ustawami, opłata egzekucyjna należna jest za przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego, wykonanie zabezpieczenia roszczenia lub europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym. Opłata egzekucyjna wchodzi w skład opłaty komorniczej.

Opłaty komornicze dzielą się na opłaty stałe oraz stosunkowe. Opłaty stosunkowe dotyczą egzekucji świadczeń pieniężnych i określone są procentowo w stosunku do wysokości egzekwowanego roszczenia. Opłaty stałe dotyczą głównie egzekucji niepieniężnej.

Kwota opłaty egzekucyjnej nie może być wyższa od kwoty ustalonej na podstawie przepisów ustawy o kosztach komorniczych. Należy zauważyć, że opłaty egzekucyjne stanowią niepodatkową należność budżetową o charakterze publicznoprawnym, a co za tym idzie, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Opłatę egzekucyjną za egzekucję świadczeń pieniężnych komornik ściąga wraz z egzekwowanym świadczeniem, proporcjonalnie do wartości wyegzekwowanego świadczenia.

Natomiast, wysokość opłaty stosunkowej pozostaje ściśle związana z wartością wyegzekwowanego świadczenia. Do wartości tego świadczenia wlicza się należność główną wraz z odsetkami, kosztami i innymi należnościami ubocznymi, z wyłączeniem kosztów zastępstwa prawnego i kosztów komorniczych należnych w postępowaniu egzekucyjnym.

Opłaty stosunkowe w sprawie nie mogą być niższe niż 150 złotych i wyższe niż 50 000 złotych. W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych ustalona jest jednolita stawka opłaty, która wynosi 10 proc. wyegzekwowanego roszczenia. Jeżeli dłużnik na poczet egzekwowanego świadczenia wpłaca kwotę bezpośrednio do rąk komornikowi lub na jego rachunek bankowy, w terminie miesiąca od daty doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, komornik ściąga od dłużnika opłatę w wysokości 3 proc. wartości wyegzekwowanego świadczenia.

Wysokość opłat ściągniętych i należnych komornik ustala postanowieniem. Zatem pobierane przez komorników opłaty egzekucyjne są daniną publiczną, która stanowi dochód budżetu państwa. Komornik otrzymuje wynagrodzenie prowizyjne, stanowiące część pobranych opłat. Procentowa wysokość wynagrodzenia będzie malała wraz z wysokością ściągniętych przez komornika opłat (od 99 do 60 proc.).

Dodatkowo trzeba zaznaczyć, że komornik nie jest przedsiębiorcą lecz funkcjonariuszem publicznym. Opłata egzekucyjna pobierana przez Komornika stanowi niepodatkową należność budżetową o charakterze publicznoprawnym pobieraną za czynności związane z egzekwowanymi roszczeniami wierzycieli. Uzyskane opłaty egzekucyjne, dopiero po potrąceniu wynagrodzenia prowizyjnego komornika, stanowią dochód budżetu państwa i podlegają przekazaniu na rachunek urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii, w terminie do 5 dnia miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym zostały uzyskane.

Mając na uwadze powyższe ustalenia w zasadach prowadzenia działalności przez komorników sądowych, należy uznać, że komornicy sądowi nie wykonują samodzielnie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, a co za tym idzie nie są podatnikami podatku od towarów i usług.

Należy zaznaczyć, że Minister Finansów w interpretacji ogólnej z dnia 15 kwietnia 2019 roku zajął stanowisko w sprawie statusu komorników sądowych wykonujących czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym jako podatników podatku od towarów i usług w świetle przepisów art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 15 ust. 1-3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług po wejściu w życie ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych oraz ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych.

Minister Finansów stwierdził m.in. przepisy ustawy o komornikach sądowych wprowadziły również istotne zmiany w zasadach wynagradzania komorników sądowych. Obecnie komornicy otrzymują wynagrodzenie prowizyjne. Wysokość wynagrodzenia komorników stanowić ma pochodną sumy opłat uzyskanych w danym roku kalendarzowym, obliczaną według degresywnych stawek. Dodatkowo zgodnie z art. 36 ust. 2 u.k.s. Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności solidarnie z komornikiem. Tym samym komornik sądowy nie ponosi wyłącznie samodzielnie odpowiedzialności z tytułu prowadzonej działalności.

Wskazane powyżej daleko idące zmiany w zasadach prowadzenia działalności przez komorników sądowych, oceniane całościowo, powodują, że należy uznać, że komornicy sądowi nie wykonują samodzielnie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, a co za tym idzie nie są podatnikami podatku od towarów i usług.

Na powyższą kwalifikację nie ma wpływu okoliczność, że w świetle art. 33 ust. 3 u.k.s. do komorników stosuje się przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

Dla celów opodatkowania podatkiem VAT stosuje się bowiem regulacje krajowe oraz unijne, które mają charakter autonomiczny względem zasad opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Pamiętać jednak trzeba, że zgodnie z art. 18 ustawy o VAT organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.

Należy zauważyć, że dnia 21.02.2013 r. NSA (I FSK 221/12) zadał TSUE pytanie prejudycjalne o to, czy polskie przepisy ustanawiające komornika płatnikiem podatku od towarów i usług są zgodne z przepisami unijnymi. W wyroku z 26.03.2015 r. (C-499/13, Marian Macikowski v. Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku) TSUE stwierdził m.in., że przepisy unijne nie sprzeciwiają się przepisom krajowym, które w ramach sprzedaży nieruchomości w trybie egzekucji nakładają na płatnika, czyli komornika sądowego, który dokonał tej sprzedaży, obowiązek obliczenia, pobrania i zapłaty podatku od wartości dodanej od kwoty uzyskanej z owej transakcji
w wymaganym terminie. Trybunał nie dopatrzył się zatem sprzeczności z przepisami unijnymi w uregulowaniach krajowych, które uczyniły z komornika płatnika VAT w określonych sytuacjach.

Na podstawie art. 8 ustawy Ordynacja podatkowa płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Faktury dokumentujące dostawę towarów, o której mowa w art. 18, z tytułu której na dłużniku ciąży obowiązek podatkowy, wystawiają w imieniu i na rzecz dłużnika:

1. organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
2. komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

Wobec powyższego w ramach sprzedaży przez komornika mienia w trybie egzekucji, przepisy nakładają na płatnika, czyli komornika sądowego, który dokonał tej sprzedaży, obowiązek obliczenia, pobrania i zapłaty podatku od wartości dodanej od kwoty uzyskanej z owej transakcji w wymaganym terminie.

 

Podstawa prawna: art. 15 ust.6, art. 18, art. 106c ustawy o VAT, rozdział 3 ustawy z dnia 28 lutego 2018 roku o kosztach komorniczych, rozdział 8 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, interpretacja ogólna Ministra Finansów z dnia 15 kwietnia 2019 roku ( Dziennik Urzędowy z 2019  roku poz. 46).