Wykreślenie podatnika z rejestru VAT na podstawie art. 96 ust. 9 ustawy o VAT

Naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru, jako podatnika VAT bez konieczności zawiadamiania o tym podatnika, jeżeli:

• Podatnik nie istnieje

Zgodnie z orzecznictwem sądów organ podatkowy rozstrzyga na podstawie czynności sprawdzających czy dany podmiot jest podatnikiem VAT czynnym w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT, czy określony podmiot, zarejestrowany jako czynny podatnik VAT istnieje w obrocie gospodarczym, a więc przede wszystkim czy ma udokumentowany status przedsiębiorcy, dysponuje rachunkiem bankowym dla rozliczeń w obrocie gospodarczym, dysponuje siedzibą i odpowiednim zapleczem majątkowym. Jeśli takich cech danemu podmiotowi nie da się przypisać, to oznacza, że w obrocie gospodarczym nie istnieje on jako podatnik VAT czynny i nie może figurować w stosownym rejestrze takich podatników, bowiem taki zapis w rejestrze wprowadza w błąd potencjalnych kontrahentów. Celem zatem regulacji zawartej w art. 96 ust. 9 ustawy o VAT jest uporządkowanie rejestru podatników VAT przez wyeliminowanie z niego podmiotów nieistniejących lub takich, które w rzeczywistości nie wykonują czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z wyrokiem NSA sygn. akt I FSK 1466/14 z dnia 5 kwietnia 2016 roku należy zwrócić uwagę na problemy interpretacyjne, jakie wiążą się z użytym w przepisie art. 96 pojęciem „nie istnienia” podmiotu, jako przesłanki do jego wykreślenia z wykazu podatników VAT czynnych. Pojęcie to nie zostało zdefiniowane  w  ustawie o podatku od towarów  i  usług, a co ważne nie posługuje się nim także Kodeks spółek handlowych  i  ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Pojęcie to nie ma także powszechnie ustalonego znaczenia w orzecznictwie i nauce prawa. W języku powszechnym słowo „istnieć” znaczy tyle, co „mieć miejsce w rzeczywistości”.

W  tym ujęciu, podmioty, które istnieją jedynie formalnie (są na przykład wpisanie do Krajowego Rejestru Sądowego lub do CEIDG) nie spełniają tego warunku. Należy bowiem odróżnić podmioty, które stwarzają formalne pozory istnienia, od tych podmiotów, które rzeczywiście uczestniczą  w  obrocie prawnym, prowadząc działalność gospodarczą. Ustawodawca zatem wprost przewidział, jako odrębną przesłankę, formalny aspekt funkcjonowania przedsiębiorcy, jako podatnika podatku od towarów  i  usług.

Bardzo częstą przesłanką do wykreślenia podatnika z rejestru VAT jest umiejscowienie jego siedziby w tzw. wirtualnym biurze. Posiadanie wyłącznie umowy na posługiwanie się adresem wirtualnego biura dla potrzeb rejestracji może być przesłanką do wykreślenia, ale tylko wtedy, gdy branża firmy nie pozwala na jej funkcjonowanie pod tym adresem, a przedsiębiorca nie posiada innych miejsc prowadzenia działalności.

Jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność, która nie wymaga od niego posiadania stałego punktu, a np. usługi wykonywane są w siedzibie kontrahenta, wystarczy podpisać dodatkowo umowę z firmą świadczącą usługi wirtualnego biura na świadczenia usług sekretarskich i odbioru korespondencji, a jako miejsce prowadzenia działalności wskazać obszar całego kraju i przesłanka do wykreślenia z powodu nieistnienia podatnika przestaje obowiązywać.

• Mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem

Brak możliwości skontaktowania się z podatnikiem musi mieć charakter trwały, a podjęte przez organ udokumentowane próby kontaktu z nim nie dają rezultatu.

Jedną z przesłanek wykreślenia z urzędu podatnika z rejestru, jako podatnika VAT jest brak możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem mimo podjętych udokumentowanych prób. Jak zaznaczył Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku o sygn. I SA/Wr 1218/15 z 16 lutego 2016r. organa podatkowe zasadnie dokonują wykreślenia podmiotów z rejestru, jako podatnika VAT z uwagi na brak możliwości skontaktowania się z podatnikiem. Odbiór przez podatnika przesłanych przez organ podatkowy wezwań stanowi jedynie o podejmowaniu przez organ udokumentowanych prób skontaktowania się z nim, a nie o rzeczywistym kontakcie podatnika z organem podatkowym. Samo odbieranie bowiem wezwań, w ślad, za którym nie idą konkretne działania podatnika prowadzące do wypełnienia przez niego ustawowych obowiązków, nie jest kontaktem faktycznym.  W  wezwaniach organy podatkowe informują podatnika o skutkach prawnych braku możliwości skontaktowania się z nim, tj. o wykreśleniu z urzędu podatnika z rejestru podatników VAT bez konieczności zawiadamiania o tym podatnika. Podatnik, który w ślad za otrzymanymi wezwaniami nie kontaktuje się z organem podatkowym  w  celu wypełnienia swoich obowiązków, wyjaśnienia swojego statusu jako podatnika VAT czynnego, naraża się na konsekwencje w postaci wykreślenia z rejestru VAT.

• Dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okażą się niezgodne z prawdą

Najczęściej niezgodne z prawdą dane dotyczą adresu siedziby działalności gospodarczej podanej w zgłoszeniu rejestracyjnym podatnika. Zgodnie z art. 5 ustawy z 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników zgłoszenie identyfikacyjne podatników niebędących osobami fizycznymi powinno zawierać m.in. adres siedziby.

Pojęcie siedziby oraz miejsca prowadzenia działalności zdefiniowane są w rozporządzeniu wykonawczym Rady (UE) Nr 282/2011 z 15 marca 2011 roku ustanawiającym środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L z 2011 r. nr 77/1). Wg ww rozporządzenia „miejscem siedziby działalności gospodarczej podatnika” jest miejsce, w którym wykonywane są funkcje naczelnego zarządu przedsiębiorstwa.

W celu ustalenia miejsca, o którym mowa wyżej, uwzględnia się miejsce, w którym zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem, adres zarejestrowanej siedziby przedsiębiorstwa, i miejsce posiedzeń zarządu przedsiębiorstwa. W przypadku, gdy te kryteria nie pozwalają z całkowitą pewnością określić miejsca siedziby działalności gospodarczej podatnika, decydującym kryterium jest miejsce, w którym zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem. Sam adres pocztowy nie może być uznany za miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika.

„Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej” oznacza dowolne miejsce - inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Zawiązanie umowy z firmą świadczącą usługi wirtualnego biura na posługiwanie się adresem dla potrzeb rejestracji siedziby firmy nie spełnia przesłanek siedziby wynikających z powyższego rozporządzenia. Sama struktura umów, jakie oferują właściciele wirtualnych biur, wyklucza możliwość swobodnego korzystania z lokalu przez najemcę, a niejednokrotnie metraż najmu określony w umowie świadczy tylko o fikcyjności świadczonej usługi.

Organy podatkowe w ramach czynności sprawdzających analizują treść zawartych umów najmu oraz weryfikują w rzeczywistości czy pod wskazanym w zgłoszeniu identyfikacyjnym adresie faktycznie znajduje się firma. Brak znamion siedziby czy też miejsca prowadzenia działalności pod wskazanym adresem jest przesłanką do wykreślenia podmiotu z rejestru VAT, gdyż dane podane w zgłoszeniu są niezgodne ze stanem faktycznym.

• Podatnik albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania Naczelnika urzędu skarbowego, Naczelnika urzędu celno-skarbowego, Dyrektora izby administracji skarbowej lub Szefa Krajowej Administracji Skarbowej

Naczelnik urzędu skarbowego wykreśli podmiot z rejestru podatników, gdy podmiot ten lub jego pełnomocnik nie stawiają się na wezwanie organu podatkowego. Prawo do wezwania każdego podatnika czy też osób funkcyjnych w danej osobie prawnej uregulowane jest w art. 155 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa.

Zgodnie z w/w art. 155 Ordynacji organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań, przedłożenia dokumentów lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, w tym także w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny, organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo dokonać czynności w miejscu pobytu tej osoby.

Obowiązek stawienia się na wezwanie organu wynika z art. 156 §1 Ordynacji, w myśl którego, wezwany jest obowiązany do osobistego stawienia się tylko na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa. Jeżeli właściwym miejscowo do rozpatrzenia sprawy jest organ podatkowy mający siedzibę na obszarze województwa innego niż określone w § 1, osoba obowiązana do osobistego stawienia się może zastrzec, że chce stawić się przed organem właściwym do rozpatrzenia sprawy.

W sprawach uzasadnionych ważnym interesem adresata lub gdy stan sprawy tego wymaga, wezwania można dokonać telegraficznie lub telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności, z podaniem danych wymienionych w  art.  159 § 1 i 1a (elementów wezwania do stawiennictwa). Wezwanie takie powoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie.

Zatem zignorowanie wezwania organu podatkowego, usankcjonowanego przepisami prawa, jest przesłanką do wykreślenia z rejestru VAT.

Jan Keler

Podstawa prawna: art. 96 ust. 9 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług.