Zajęcie udziałów w spółce w postępowaniu egzekucyjnym w administracji

 

Chcesz lepiej poznać ten temat? Sprawdź nasz artykuł: Zajęcia wynagrodzenia w przypadku umowy o pracę i umowy zlecenia

ODPOWIEDŹ

Organ egzekucyjny (w tym przypadku naczelnik urzędu skarbowego) może wykorzystać takie środki egzekucyjne, jakie będą prowadzić do skutecznego odzyskania wierzytelności Skarbu Państwa. Zajęcie udziału jest jednym ze środków egzekucyjnych, którego wykorzystanie może zakończyć się na etapie przejęcia wierzytelności z takiego udziału, a jeżeli ta kwota nie będzie wystarczająca, może dojść do sprzedaży udziału – ale tylko za zgodą sądu rejestrowego. Istotne jest zachowanie spółki, która chce zachować kontrolę nad strukturą właścicielską. Spółka musi wystąpić zarówno do sądu o wycenę udziału oraz wskazać osobę która nabędzie udział. Brak tych działań spowoduje, że wyceny udziału nie będzie i zostanie on sprzedany wedle przepisów egzekucyjnych.

UZASADNIENIE

Naczelnik urzędu skarbowego jako organ egzekucyjny, uprawniony na podstawie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (u.p.e.a.) - jako jedyny - do zastosowania wszelkich przewidzianych w ustawie środków egzekucyjnych (w tym z nieruchomości), może także dokonać zajęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Należy podkreślić, że nie ma żadnej kolejności co do środków egzekucyjnych, jakie powinny być stosowane w trakcie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych. Oznacza to, że jeżeli będzie to z korzyścią dla postępowania egzekucyjnego, organ egzekucyjny (naczelnik urzędu skarbowego) może wybrać taki środek egzekucyjny, który pozwoli odzyskać należności dla Skarbu Państwa.

Jak wskazuje art.96j §1 u.p.e.a. organ egzekucyjny dokonuje jednocześnie zajęcia udziału w spółce z o.o. jak i wierzytelności z tego udziału. Oznacza to, że zajęcie dotyczy prawa własności (udział w spółce) jak i np. możliwych do wypłacenia za dany rok obrotowy dywidend (wierzytelność z udziału). Zajęcie polega na przesłaniu do spółki, w której osoba zobowiązanego posiada udział, zawiadomienia o zajęciu udziału wraz z poinformowaniem spółki, aby żadnych należności przypadających zobowiązanemu do wysokości egzekwowanej należności wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi nie uiszczała zobowiązanemu, lecz należne kwoty przekazała organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności. Za moment zajęcia przyjmuje się datę doręczenia spółce zawiadomienia o zajęciu (art.96j §2 u.p.e.a.) .

Jednocześnie organ egzekucyjny dokonuje następujących czynności (art.96j §3 u.p.e.a):

a) przesyła do sądu rejestrowego (tego, który prowadzi KRS, w którym zarejestrowano właściwą spółkę z.o.o) wniosek o dokonanie wpisu o zajęciu udziału przez organ egzekucyjny,

b) doręcza zobowiązanemu zawiadomienie, iż zobowiązany nie ma prawa pobierać należności z tytułu posiadanego udziału (np. dywidend) oraz rozporządzać swoim udziałem (np. dokonać jego sprzedaży),

c) zobowiązanemu, oprócz powyżej wskazanego zawiadomienia, przesyła odpis wniosku jaki został skierowany do sądu rejestrowego o dokonanie wpisu o zajęciu udziału w postępowaniu egzekucyjnym,

d) doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego, o ile zobowiązany nie otrzymał go wcześniej (np. w momencie, gdy dochodziło zajęcia wynagrodzenia za pracę).

Można powiedzieć, że powyżej opisana procedura dotyczy pierwszego etapu, gdzie dochodzi do zajęcia udziału, przy jednoczesnej blokadzie możliwości jego zbycia i bazuje na zaspokojeniu Skarbu Państwa na podstawie np. kwot wypłaconej dywidendy. Może jednakże wystąpić sytuacja, ze spółka w trakcie roku nie wypracowała zysku do podziału lub też zgromadzenie udziałowców podjęło decyzję o przekazaniu całości zysku netto na kapitał zapasowy. W takim przypadku, na podstawie art.96k §1 u.p.e.a. organ egzekucyjny występuje do sądu rejestrowego z wnioskiem o zarządzenie sprzedaży zajętego w postępowaniu egzekucyjnym udziału. Wniosek naczelnika urzędu skarbowego może wywołać dwojakie skutki (art.96k §2 u.p.e.a.):

a) sąd rejestrowy może nie zarządzić sprzedaży zajętego udziału – wtedy wszystkie dokonane wcześniej czynności egzekucyjne pozostają w mocy, a organ będzie nadal próbował wyegzekwować zaległości z możliwych w przyszłości dywidend,

b) sąd zarządzi sprzedaż udziału.

W tym drugim przypadku należy wziąć pod uwagę zapisy umowy spółki, gdzie możliwe jest istnienie ograniczeń w zbywaniu udziałów. Ograniczenie to głównie dotyczyć może sprzedaży udziału dla osób fizycznych lub prawnych, które nie są aktualnymi udziałowcami w spółce lub nowych udziałowców, których spółka preferuje. Dlatego też w art. 96k §3 u.p.e.a. wskazuje się, iż jeżeli sąd zarządzi sprzedaż udziału, a umowa spółki:

a) nie zawiera ograniczeń zbycia udziałów albo

b) zawiera ograniczenia zbycia udziału, lecz spółka, w terminach i na zasadach określonych w Kodeksie Spółek Handlowych, nie wystąpi o dokonanie oszacowania wartości zajętego udziału albo wystąpi o takie oszacowanie, ale nie wskaże osoby, która nabędzie udział, albo osoba wskazana przez spółkę nie wpłaci organowi egzekucyjnemu ustalonej ceny

- organ egzekucyjny sprzedaje zajęty udział.

Właściwe przepisy z kodeksu spółek handlowych w sprawie egzekucyjnej sprzedaży udziałów zawiera art.185 ustawy Kodeks spółek handlowych. W tym przypadku mówi się, iż jeżeli w drodze egzekucji ma nastąpić sprzedaż udziału, którego zbycie umowa spółki uzależnia od zgody spółki lub w inny sposób ogranicza, spółka ma prawo przedstawić osobę, która nabędzie udział za cenę, jaką określi sąd rejestrowy po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego. Ponadto spółka powinna w terminie dwóch tygodni od dnia zawiadomienia jej przez sąd rejestrowy o zarządzeniu sprzedaży, zgłosić wniosek o przeprowadzenie w tym trybie wyceny udziału. Dodatkowo, jeżeli spółka w ciągu dwóch tygodni nie wystąpi z wnioskiem o wycenę udziału, albo jeżeli w terminie dwóch tygodni od dnia zawiadomienia spółki o ustaleniu ceny nabycia osoba wskazana przez spółkę nie wpłaci komornikowi sądowemu ustalonej ceny, udziały będą sprzedane w trybie przewidzianym w przepisach egzekucyjnych.

Przykład

Naczelnik urzędu skarbowego ze względu na niemożność pokrycia egzekwowanej zaległości podatkowej z praw do udziału (dywidendy) wystąpił z wnioskiem do sądu rejestrowego o sprzedaż zajętego udziału. Spółka posiada zapis (w umowie spółki) ograniczający dowolne przejście udziałów na inne podmioty niż aktualni udziałowcy lub podmioty wskazane przez spółkę. Spółka może zatem:

a) Wystąpić w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia zawiadomienia o zarządzeniu sprzedaży z wnioskiem do sądu o wycenę udziałów oraz wskazać osobę, która nabędzie udział. Następnie osoba wskazana do zakupu udziału musi w ciągu dwóch tygodni od daty zawiadomienia jej przez sąd o ustaleniu ceny nabycia udziału, wpłacić całość kwoty komornikowi sądowemu – to powoduje, że organ egzekucyjny otrzyma środki pieniężne a spółka nie będzie miała udziałowca, który mógłby nabyć udział w trakcie sprzedaży przez urząd skarbowy.

b) Nie występować z wnioskiem o dokonanie wyceny udziału – wtedy po upływie dwóch tygodni od dnia doręczenia zarządzenia sprzedaży udziałów przez sąd, nastąpi ich sprzedaż w trybie przewidzianym przez ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Mariusz Nowak

Podstawa prawna: art.96j i art.96k ustawy z dnia 17.06.1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz art.185 ustawy z dnia 15.09.2000r. Kodeks spółek handlowych.