Zaświadczenie o niezaleganiu a przedawnienie zobowiązania z tytułu podatku VAT

Odpowiedź

Zaświadczenie o niezaleganiu nie jest instytucją badającą przedawnienie zobowiązań, zatem w ramach tej instytucji nie można żądać stwierdzenia przedawnienia zaległości podatkowej. Niemniej, zaświadczenie o niezaleganiu na wniosek Czytelnika zostanie wydane jednak będą zawarte nieuiszczone zobowiązania podatkowe.

Procedurę dotyczącą zbadania czy VAT za 2001 rok uległ przedawnieniu organ podatkowy może wszcząć na żądanie Czytelnika złożone w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia obowiązku podatkowego w związku z przedawnieniem.

Uzasadnienie

Przepisy Działu VIIIa ustawy Ordynacja podatkowa normują instytucję zaświadczenia. Wydanie zaświadczenia jest czynnością materialno-techniczną, co do zasady odtwórczą, która ze swej istoty stanowić ma jedynie odzwierciedlenie danych będących w  dyspozycji organów, tj. informacji wynikających z  prowadzonych przez nie ewidencji, rejestrów lub innej dokumentacji.

Wedle stanowiska NSA (wyrok z 25 maja 2018 roku, I  FSK 599/18,) w świetle przepisów zawartych art.  306a  §3 oraz art.  306e  §  1 Ordynacji podatkowej, zaświadczenie jest aktem wiedzy organu o  określonych faktach lub stanie prawnym i stanowi urzędowe oświadczenie tego, co jest organowi wiadome, i sprowadza się do opisu sytuacji (faktycznej lub prawnej) wynikającej z  posiadanych przez organ rejestrów. Zaświadczenie, nie może w  żaden sposób kształtować, czy determinować istnienia lub zakresu uprawnień lub obowiązków Podatnika, wnioskującego o jego wydanie. Nie powinno tym samym rozstrzygać jakichkolwiek kwestii spornych.

Mimo więc, że ustawodawca w  ramach sprawy o  wydanie zaświadczenia dopuszcza możliwość prowadzenia przez organ postępowania wyjaśniającego, to nie powinno to wpłynąć na zmianę charakteru omawianej instytucji. Wniosek o wydanie zaświadczenia nie może przekształcić się w  postępowanie podatkowe, czy kontrolne. Inne są bowiem cele tych postępowań i  odmiennie kształtują się w  tych przypadkach obowiązki organu podatkowego.

Należy zauważyć, że kwestia przedawnienia zobowiązań podatkowych ujęta jest w art. 70  Ordynacji podatkowej. Zgodnie z §8 tego artykułu, ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednak po upływie terminu przedawnienia mogą być one egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu. Według organów podatkowych zobowiązania zabezpieczone hipoteką lub zastawem mogą być dochodzone do czasu, kiedy zaległość zostanie zaspokojona z przedmiotu hipoteki czy zastawu. 

Takie rozwiązanie zakwestionował to Trybunał Konstytucyjny (wyrok z 8 października 2013 r., sygn. akt SK 40/12). Jednakże, TK zajął się tylko przepisem obowiązującym w latach 1998–2002. Wówczas był to art. 70 § 6 Ordynacji i w uzasadnieniu wyroku trybunał stwierdził, że w brzmieniu obowiązującym w w/w okresie   przepis  ten jest niekonstytucyjny.

Niemniej, należy zauważyć, że w procedurze wydawania zaświadczenia o niezaleganiu  lub zaświadczenia stwierdzającego stan zaległości z tytułu zobowiązań podatkowych, nie jest dopuszczalne badanie skutków ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego  dla przedawnienia zobowiązania podatkowego (zabezpieczonego hipoteką). NSA w  wyroku I FSK 2276/18 z dnia 30.01.2019 roku stwierdził: „Nie można bowiem przyjąć, by w  granicach uproszczonego postępowania wyjaśniającego, zmierzającego do wydania w  krótkim terminie (najpóźniej siedmiu dni) zaświadczenia, mieściła się analiza przypadków tzw. oczywistej niekonstytucyjności, polegającej na odniesieniu konsekwencji negatywnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego do przepisu prawa o  tożsamym bądź zbliżonym brzmieniu, co przepis uznany za niekonstytucyjny i  określanie na tej podstawie sytuacji prawnej podmiotu wnioskującego. Nie jest rolą organu wyrażanie ocen prawnych, w tym kwestionowanie konsekwencji ustanowienia hipoteki przymusowej w  sytuacji, gdy ma on jedynie zaświadczyć, jakie informacje wynikają z  posiadanej przez niego dokumentacji.”

Mając na uwadze przedmiot sprawy Organ podatkowy przedawnienie zobowiązania podatkowego może stwierdzić badając wygaśniecie danego zobowiązania podatkowego z urzędu lub na wniosek Podatnika. Zgodnie z art. 59 §1 Ordynacji zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek:

1. zapłaty;
2. pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta;
3. potrącenia;
4. zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku;
5. zaniechania poboru;
6. przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych;
7. przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym;
8. umorzenia zaległości;
9. przedawnienia;
10. zwolnienia z obowiązku zapłaty na podstawie art. 14m;
11. nabycia spadku w całości przez Skarb Państwa albo jednostkę samorządu terytorialnego stwierdzonego przez prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku - ze skutkiem na dzień otwarcia spadku.

Powyższy katalog sposobów wygaśnięcia zobowiązania ma charakter zamknięty. Zatem zobowiązanie podatkowe może wygasnąć tylko w jednej z tych form. Nie dotyczy to tzw. częściowego wygasania, polegającego na wygaśnięciu zobowiązania w ściśle określonej części.

W istocie podstawowe znaczenie ma sposób ostatecznego wygaśnięcia, którego rezultatem jest zakończenie stosunku prawnopodatkowego, który łączył podatnika z organem podatkowym. Wobec tego, zobowiązanie wygasa zawsze tylko raz. 

Ponadto, stwierdzenie przedawnienia zobowiązania podatkowego może nastąpić z urzędu, bądź na wniosek Czytelnika. Zatem zanim urząd wyda zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach dobrze byłoby się upewnić czy zobowiązanie z tytułu VAT za 2001 rok wygasło. Wobec czego wniosek Czytelnika o stwierdzenie wygaśnięcia zobowiązania wskutek przedawnienia byłby uzasadniony.

Niemniej należy zauważyć, że wyrok TK dotyczy zobowiązań podatkowych od 1998 do 2002 roku, czyli zaległości Czytelnika wyrok ten obejmuje. Zatem istnieje podstawa do stwierdzenia wygaśnięcia wskutek przedawnienia zobowiązań zabezpieczonych hipotecznie, a tym samym wykreślenia hipoteki przymusowej.

 

Podstawa prawna: art. 70 § 8, Dział VIIIa ustawy z dnia 29 sierpnia  1997 roku Ordynacja podatkowa