Odpłatne odstąpienie od umowy

Odpowiedź

Tak, kwotę wypłaconą kontrahentowi w zamian za odstąpienie (przedterminowe rozwiązanie umowy za zgodą obu stron) należy uznać za wynagrodzenie z tytułu świadczonej przez kontrahenta na rzecz firmy usługi opodatkowanej VAT. 

Uzasadnienie

Na wstępie wskazać należy, że wypłata kwoty pieniężnej w zamian za przedterminowe rozwiązanie umowy (za zgodą obu stron) nie jest odszkodowaniem.  Pojęcie odszkodowania należy rozumieć jako rekompensatę, zadośćuczynienie, istotą zaś odszkodowania nie jest odpłatność za pewne świadczenie, lecz rekompensata za pewną szkodę. Co istotne - o charakterze danego świadczenia nie decyduje  nadana mu przez strony danej czynności nazwa, ale jego cechy istotne z punktu widzenia prawa podatkowego (szerzej zob. uzasadnienie do wyroku NSA z 22 marca 2017 r., sygn. akt I FSK 1283/15). 
Przez odpłatne świadczenie usług rozumie się - na mocy art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług - każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, w tym również m.in. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.
Jak wynika z powyższego, pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). 
Jednak nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy o VAT. 
Z treści art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług podlegają, co do zasady, opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę, a odbiorcą, natomiast w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie (przepisy ustawowe nie określają jego postaci). 
W kwestii interpretacji użytego w przepisach o podatku VAT pojęcia odpłatne świadczenie usług wypowiadał się wielokrotnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wskazał kluczowe przesłanki przesądzające o wystąpieniu odpłatnego świadczenia usług podlegającego opodatkowaniu VAT. Są to: określona (możliwa do zdefiniowania) usługa (świadczenie); bezpośredni związek między świadczoną usługą i otrzymywanym wynagrodzeniem; konkretny beneficjent świadczenia; świadczenie wynikające ze stosunku prawnego łączącego strony oraz wzajemność świadczeń.
Dana usługa podlega więc opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych (szerzej zob. m.in. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 R. J. Tolsma przeciwko Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden). 
Płatność w zamian za odstąpienie stanowi ekwiwalent świadczenia kontrahenta, polegającego na udzieleniu zgody na przedterminowe rozwiązanie umowy (tolerowaniu nowej sytuacji). Płatność ta stanowi wynagrodzenie za usługę w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, świadczoną przez kontrahenta (szerzej zob. interpretacja Krajowej Informacji Skarbowej z 14 czerwca 2019 r., znak: 0115-KDIT1-1.4012.310.2019.1.MM). 
Reasumując,  w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy z inicjatywy firmy i za zgodą kontrahenta, dochodzi do świadczenia usługi w rozumieniu ustawy o VAT i tym samym pobrana w tym zakresie przez kontrahenta kwota powinna być opodatkowana VAT (na podstawie faktury wystawionej przez kontrahenta).

EWIDENCJA W DEKLARACJACH: VAT-7(19) sprzedaż ze stawką 23% należy wykazać w poz.19: podstawę opodatkowania i w poz.20 podatek należny.

Podstawa prawna: art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (tekst jednolity Dz.U. z 2018 r. poz. 2174 z późn.zm.)