Rezerwa na zobowiązania

Tworzenie rezerw związane jest z zasadą ostrożności (art. 7 uor), zgodnie z którą, w wyniku finansowym jednostki między innymi należy uwzględnić rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

Art. 3 ust. 1 pkt 21 uor definiuje rezerwy jako zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne. Art. 35d uor mówi, że rezerwy tworzy się na:

1) pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego;

2) przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia lub zawarto w tej sprawie wiążące umowy, a plany restrukturyzacji pozwalają w sposób wiarygodny oszacować wartość tych przyszłych zobowiązań.

Art. 3 ust. 2 Rezerwy, o których mowa w ust. 1, zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych, kosztów finansowych lub strat nadzwyczajnych, zależnie od okoliczności, z którymi przyszłe zobowiązania się wiążą.

Art. 3 ust. 3 Powstanie zobowiązania, na które uprzednio utworzono rezerwę, zmniejsza rezerwę.

Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe” określa jednolite zasady ujmowania w księgach rachunkowych rezerw, rozliczeń międzyokresowych biernych oraz zobowiązań warunkowych.

Zgodnie z KSR 6 rezerwę tworzy się wyłącznie wtedy, gdy:

a) na jednostce ciąży obecny obowiązek świadczenia (prawny lub zwyczajowy) wynikający ze zdarzeń przeszłych,

b) jest prawdopodobne, że wypełnienie obowiązku spowoduje wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki,

c) możliwe jest wiarygodne oszacowanie kwoty wykonania obowiązku.

Rezerwy związane ze skutkami toczącego się postępowania sądowego tworzy się wówczas, gdy przeciwko jednostce wniesiono pozew, a prawdopodobieństwo wyroku niekorzystnego dla jednostki jest większe niż prawdopodobieństwo wyroku korzystnego. Podstawą oceny tego prawdopodobieństwa może być przebieg postępowania sądowego lub opinie prawników. Ustalając kwotę rezerwy należy wziąć pod uwagę nie tylko kwotę roszczenia określoną w pozwie, ale również koszty postępowania sądowego. Jednostka dokonuje wyceny rezerw nie rzadziej niż na dzień bilansowy w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości (art. 28 ust. 1 pkt. 9 uor).

Reasumując

Jeśli z wiedzy posiadanej przez Zarząd jednostki oraz z opinii radców prawnych wynika, że Spółka z dużym prawdopodobieństwem przegra sprawę, wówczas powinna utworzyć rezerwę na zobowiązanie związane ze skutkami toczącego się postępowania sądowego. Nie ma tutaj znaczenia fakt, iż zabezpieczeniem jest wpis na hipotece nieruchomości. Jeśli zaś prawdopodobieństwo przegranej jest niewielkie, wówczas spółka nie ma potrzeby tworzenia rezerwy. Powinna natomiast zamieścić informację o toczącym się przeciwko niej postępowaniu w informacji dodatkowej.

W obu przypadkach w informacji dodatkowej w pozycji „Zobowiązania warunkowe i zabezpieczone na majątku” spółka powinna zamieścić informację o wpisie hipotecznym na majątku spółki.

Przykład

Założenia

Jednostka „A” w miesiącu lutym 2009 wystąpiła do jednostki „B” z żądaniem odszkodowania z tytułu strat produkcyjnych poniesionych z powodu przerw w dostawie prądu przez jednostkę „B” w miesiącu styczniu. Kwota odszkodowania o jaką ubiega się jednostka „A” wynosi 56.000 PLN. Zarząd jednostki „B” odrzucił żądanie twierdząc, że przerwy w dostawie prądu nie miały bezpośredniego wpływu na ograniczenie produkcji firmy „A”.

W związku z powyższym zarząd Firmy „A” złożył 1 września 2009 r. w sądzie pozew o odszkodowanie wraz z odsetkami ustawowymi. Na dzień 31 grudnia 2009 roku sprawa znajdowała się w toku postępowania sądowego.

Jednostka „B” zwróciła się o wykonanie ekspertyzy do rzeczoznawcy, a ta nie wykazała jednoznacznie, że za przerwy w dostawie prądu jednostka „B” nie jest odpowiedzialna. Zgodnie z opinią radcy prawnego jednostka „B” może przegrać sprawę. Stąd wypływ środków zawierających korzyści ekonomiczne jest prawdopodobny, oraz możliwy jest wiarygodny szacunek podstawowej kwoty roszczenia oraz kosztów sądowych. Dlatego jednostka „B” utworzyła rezerwę na 31 grudnia 2009 na:

a) podstawową kwotę roszczenia wynoszącą 56.000 PLN,

b) odsetki liczone od terminu płatności żądanej kwoty do dnia bilansowego, np. 2.433,32 PLN (56.000 x 13% x 122 dni/365 dni).

Obliczenie odsetek od terminu płatności do dnia bilansowego nastąpiło za pomocą stopy procentowej odsetek ustawowych, która dla rozpatrywanego okresu wynosiła 13% w stosunku rocznym.

c) koszty postępowania sądowego wynoszące 5% podstawowej kwoty roszczenia tj. 2.800 PLN.

Operacje gospodarcze w dniu bilansowym kończącym rok 2009:

1. Utworzenie rezerwy na kwotę podstawową roszczenia 56.000 PLN

- Wn Pozostałe koszty operacyjne

- Ma Rezerwy

2. Utworzenie rezerwy na odsetki liczone od terminu płatności do dnia bilansowego 2.433,32 PLN

- Wn Koszty finansowe

- Ma Rezerwy

3. Utworzenie rezerwy na koszty postępowania sądowego 2.800 PLN

- Wn Pozostałe koszty operacyjne

- Ma Rezerwy

Ujawnienie informacji

Sprawozdanie finansowe za rok 2009

• Bilans

Pasywa B.I.3. – Pozostałe rezerwy krótkoterminowe: 61.233,32 PLN

• Rachunek zysków i strat

- Inne koszty operacyjne: 58.800 PLN

- Koszty finansowe (inne) 2.433,32 PLN

• Informacja dodatkowa

- Cel utworzenia rezerwy: Rezerwa z tytułu skutków toczącego się postępowania sądowego w sporze z „Firmą A”

- Stan na początek roku: 0 PLN

- Zwiększenia: + 61.233,32 PLN

- Wykorzystanie: 0 PLN

- Rozwiązanie: 0 PLN

- Stan na koniec roku: 61.233,32 PLN

Według prawomocnego wyroku sądu z dnia 30 kwietnia 2010 roku firma „B” jest zobowiązana do:

- zapłaty spornej kwoty podstawowej opiewającej na 56.000 PLN,

- zwrotu zapłaconych przez „Firmę „A” kosztów sądowych w kwocie 2.800 PLN

- zapłaty odsetek zwłoki w zapłacie liczonych od dnia 1 września 2009 roku do dnia zapłaty.

Operacje księgowe w roku 2010:

1. Wykorzystanie rezerwy w związku z powstaniem zobowiązania określonego wyrokiem sądowym: 61.233,32 PLN

- Wn Rezerwy

- Ma Inne rozrachunki

2. Odsetki od dnia bilansowego do dnia uregulowania zobowiązania

- Wn Koszty finansowe

- Ma Inne rozrachunki

Należy pamiętać, iż koszty egzekucyjne oraz kwota wypłaconego odszkodowania nie stanowią kosztu uzyskania przychodu w jednostce „B” (art. 16 ust. 1 pkt. 17 i pkt. 22 updop).

Dorota Mróz

Biegły Rewident