Upadłość firmy a zarachowanie nadpłaty na zaległość podatkową

Odpowiedź

Zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa NSA, możliwe jest zarachowanie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych także w sytuacji, kiedy nadpłata powstała wcześniej niż zaległość podatkowa. W takim przypadku zaliczenia dokonuje się z mocy prawa z chwilą wymagalności zaległości podatkowej. Istotna jest zatem wymagalność (istnienie) wierzytelności podatkowej w dacie ogłoszenia upadłości (zob. m.in. wyroki NSA: z 23 marca 2020 r., sygn. akt I FSK 186/20; z 10 maja 2016 r., sygn. akt II FSK 1034/14; z 12 lipca 2012 r., sygn. akt  II FSK 2582/11 oraz z 16 marca 2005 r., sygn. akt FSK 2542/04). 

Uzasadnianie

Nadpłatą jest - zgodnie z art. 72 § 1 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa (o.p.) kwota nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku. Zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności, a także niezapłacona w terminie płatności zaliczka na podatek lub rata podatku (art. 51 § 1 i § 2 o.p.). 
Zgodnie z art. 76 § 1 o.p., nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.
Nie w każdym przypadku po ogłoszeniu upadłości organy podatkowe tracą uprawnienie do skorzystania z instytucji zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych, bowiem ważna jest kwestia wymagalności (istnienia) wierzytelności podatkowej w dacie ogłoszenia upadłości. Jednocześnie wskutek zaliczenia nadpłaty na poczet zobowiązań podatkowych zobowiązanie podatkowe wygasa do wysokości zaliczenia, a zaliczona w ten sposób nadpłata nie wchodzi do masy upadłości. W skład masy upadłości nie wchodzą bowiem wierzytelności (nadpłata), które zostały zaliczone na poczet zobowiązań (zaległości podatkowej) przed datą ogłoszenia upadłości. 
Jak stwierdził NSA, zgodnie z art. 76a § 2 pkt 1 o.p. zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych następuje z dniem powstania nadpłaty, a nie z dniem wydania postanowienia o jej zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych. Dzień wydania postanowienia nie jest dniem dokonania zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych. Zdaniem Sądu, „w razie gdy do zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych doszło z mocy prawa w dacie powstania zaległo...