Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w VAT?

Obowiązek podatkowy w transakcjach krajowych

Zasada podstawowa  
Podstawowa zasada mówi, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi (art. 19a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług).
Co istotne, w odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług usługę uznaje się również za wykonaną w wypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę (art. 19a ust. 2 ustawy o VAT). Natomiast:

• usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi;
• usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi (art. 19a ust. 3 ustawy o VAT).
   

Pamiętaj!
Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do dostawy towarów z wyjątkiem dostaw towarów, o których mowa w:

• art. 7 ust. 1 pkt 2 (wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione);
• art. 7a ust. 1 i 2, dokonywanych na rzecz podatnika ułatwiającego dostawy towarów oraz przez tego podatnika (interfejs elektroniczny).

Powołany art. 19a ust. 1 ustawy o VAT wskazuje jednak, że zasada ta obowiązuje z zastrzeżeniem ust. 1a, 1b, 5 i 7–11, art. 14 ust. 6, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 138f. Wskazane przepisy określają szczególne momenty powstania obowiązku podatkowego w VAT.

Bon jednego przeznaczenia  
W wypadku transferu bonu jednego przeznaczenia dokonanego przez podatnika działającego we własnym imieniu lub jeśli transferu bonu jednego przeznaczenia dokonuje podatnik działający w imieniu innego podatnika – obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania transferu bonu jednego przeznaczenia (art. 19a ust. 1a).
W tych wypadkach dostawę towarów uznaje się za dokonaną, a usługę za wykonaną z chwilą dokonania transferu bonu jednego przeznaczenia (art. 19a ust. 4a).

Interfejs elektroniczny  
W wypadku gdy podatnik ułatwia, poprzez użycie interfejsu elektronicznego, takiego jak platforma, platforma handlowa, portal lub podobne środki, zwanego dalej „interfejsem elektronicznym”, sprzedaż na odległość towarów importowanych w przesyłkach o wartości rzeczywistej nieprzekraczającej wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 150 euro – obowiązek podatkowy powstaje w momencie zaakceptowania płatności w rozumieniu art. 41a rozporządzenia 282/2011.

Pamiętaj!
Moment zaakceptowania płatności oznacza moment, w którym dostawca sprzedający towary poprzez interfejs elektroniczny lub osoba działająca na jego rzecz otrzymują potwierdzenie płatności, wiadomość o autoryzacji płatności lub zobowiązanie nabywcy do dokonania płatności, w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi najwcześniej, bez względu na to, kiedy dojdzie do faktycznej zapłaty kwoty pieniężnej.

Obowiązek podatkowy powstaje w momencie zaakceptowania płatności w rozumieniu art. 41a rozporządzenia 282/2011, a także w wypadku gdy podatnik ułatwia, poprzez użycie interfejsu elektronicznego, dokonanie na terytorium Unii Europejskiej przez podatnika nieposiadającego siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Unii Europejskiej:

• wewnątrzwspólnotowej sprzedaży towarów na odległość lub
• dostawy towarów na rzecz podmiotu niebędącego podatnikiem.

Zaliczka  
Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty, z wyjątkiem:

• dostaw towarów, w stosunku do których obowiązek podatkowy powstaje w sposób, o którym mowa w ust. 1b (interfejs elektroniczny);
• dostaw towarów i świadczenia usług, w stosunku do których obowiązek podatkowy powstaje w sposób, o którym mowa w ust. 5 pkt 4 (wystawienia faktury z tytułu: dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego, świadczenia usług: telekomunikacyjnych, wymienionych w poz. 24–37, 50 i 51 załącznika nr 3 do ustawy, najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, stałej obsługi prawnej i biurowej, dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego).

Przykład
Firma A otrzymała w październiku zaliczkę 5000 zł na poczet przyszłej dostawy w grudniu. Firma A rozlicza VAT miesięcznie. Zatem powinna wystawić fakturę za zaliczkę 5000 zł w październiku i odrębnie na pozo-
stałą kwotę transakcji w grudniu. Faktura zaliczkowa będzie wykazana w JPK_V7 za październik. Natomiast z chwilą dokonania dostawy towarów w grudniu firma A ma obowiązek wystawić i wykazać fakturę w JPK_V7 za grudzień.

Szczególny moment powstania obowiązku podatkowego  
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu (art. 19a ust. 5 pkt 1):

1. wydania towarów przez komitenta komisantowi na podstawie umowy komisu;
2. przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa, w zamian za odszkodowanie, prawa własności towarów;
3. dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów, o której mowa w art. 18;
4. świadczenia, na podstawie odrębnych przepisów, na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym, z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług;
5. świadczenia usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37–41.

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, o których mowa w art. 29a ust. 1 (art. 19a ust. 5 pkt 2).

W przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 1 i 2, obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty.
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury w przypadkach, o których mowa w art. 106b ust. 1, z tytułu (art. 19a ust. 5 pkt 3):

1. świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych;
2. dostawy książek drukowanych (CN ex 4901 10 00, 4901 91 00, ex 4901 99 00 i 4903 00 00) – z wyłączeniem map i ulotek – oraz gazet, czasopism i magazynów, drukowanych (CN 4902), z wyjątkiem dostaw towarów, o których mowa w art. 7a ust. 1 i 2, dokonywanych na rzecz podatnika ułatwiającego dostawy towarów oraz przez tego podatnika;
3. czynności polegających na drukowaniu książek (CN ex 4901 10 00, 4901 91 00, ex 4901 99 00 i 4903 00 00) – z wyłączeniem map i ulotek – oraz gazet, czasopism i magazynów (CN 4902), z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług.

Pamiętaj!
Bez względu na to, czy podatnik wystawił fakturę, czy nie, i czy wystawił ją we właściwym terminie, to i tak VAT od sprzedaży powinien zostać rozliczony we właściwym okresie rozliczeniowym. Dlatego podatnik powinien pamiętać, że fakturę wystawia się nie później niż:

• 30. dnia od dnia wykonania usług – w wypadku, o którym mowa w art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a,
• 60. dnia od dnia wydania towarów – w wypadku, o którym mowa w art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. b, z zastrzeżeniem ust. 4,
• 90. dnia od dnia wykonania czynności – w wypadku, o którym mowa w art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. c.

Przykład
Firma B świadczy usługi budowlane. W lipcu firma B wykonała usługę dla Pana Jana. Wystawiła fakturę za tę usługę we wrześniu i za ten miesiąc wykazała fakturę w JPK. Termin na wystawienie faktury z tytułu świadczenia usług budowlanych to maksymalnie 30 dni od dnia wykonania usługi. Zatem firma B powinna wystawić fakturę w sierpniu.

Obowiązek podatkowy w VAT powstał w sierpniu, co oznacza, że transakcja powinna być wykazana w JPK_V7 za sierpień. W tej sytuacji firma B musi jak najszybciej złożyć korektę JKP_V7 za sierpień.

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury z tytułu (art. 19a ust. 5 pkt 4):

• dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego;
• świadczenia usług:
  • telekomunikacyjnych,
  • wymienionych w poz. 24–37, 50 i 51 załącznika nr 3 do ustawy,
  • najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze,
  • ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia,
  • stałej obsługi prawnej i biurowej,
  • dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,

– z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług.

Ważne!
Bez względu na to, czy podatnik wystawił fakturę, czy nie, i czy wystawił ją we właściwym terminie, to i tak VAT od sprzedaży powinien zostać rozliczony we właściwym okresie rozliczeniowym. Dlatego podatnik powinien pamiętać, że fakturę wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności – w wypadku, o którym mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4.

Pamiętaj!
W wypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 3 i 4, gdy podatnik nie wystawił faktury lub wystawił ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów wystawienia faktury określonych w art. 106i ust. 3 i 4, a w wypadku gdy nie określono takiego terminu – z chwilą upływu terminu płatności (art. 19a ust. 7).

Obowiązek podatkowy w transakcjach z kontrahentami zagranicznymi

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów  
W wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika, nie później jednak niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano tej dostawy, z zastrzeżeniem ust. 4 (art. 20 ust. 1).
Przepis ten zobowiązuje podatnika rozliczającego podatek z tytułu wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów do rozpoznania obowiązku podatkowego 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru, chyba że przed tym dniem podatnik, będący dostawcą towarów, wystawił fakturę. Wówczas bowiem obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury.
Natomiast w wypadku, gdy do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy, faktura nie jest wystawiona, obowiązek podatkowy powstaje niezależnie od daty wystawienia faktury w 15. dniu miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy.
W wypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów wykonywanej w sposób ciągły przez okres dłuższy niż miesiąc uważa się ją za dokonaną z upływem każdego miesiąca do czasu zakończenia dostawy tych towarów (art. 20 ust. 1a).
W wypadku, o którym mowa w art. 13 ust. 5 (czyli gdy ustaną okoliczności, które pozwalają na nieuznanie transakcji za WDT i przemieszczenie towarów uznaje się za wewnątrzwspó...