Najnowsze rozstrzygnięcia polskich sądów administracyjnych i wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE

Wyrok TSUE z 30 marca 2023 r. w sprawie C‑616/21

Teza wyroku: „artykuł 2 ust. 1, art. 9 ust. 1 i art. 13 ust. 1 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że: okoliczność zlecania przez gminę przedsiębiorstwu czynności usuwania azbestu i odbierania wyrobów i odpadów zawierających azbest na rzecz jej mieszkańców będących właścicielami nieruchomości, którzy wyrazili taką wolę, nie stanowi świadczenia usług podlegającego opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej, jeżeli taka działalność nie ma na celu osiągania stałego dochodu i nie prowadzi do żadnej płatności ze strony tych mieszkańców, zaś czynności te są finansowane ze środków publicznych”.

Sprawa dotyczy następującej kwestii:
„W ramach programu usuwania azbestu w Polsce, opracowanego na podstawie uchwały Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 lipca 2009 r. w sprawie ustanowienia Programu wieloletniego oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009–2032, rada miasta gminy L. powierzyła prezydentowi tej gminy uchwałą 227/VI/2019 z dnia 26 kwietnia 2019 r., zatytułowaną Aktualizacja Programu usuwania azbestu dla Miasta [L.] na lata 2018–2032, zadanie realizacji działań w tym zakresie”. Zgodnie z załącznikiem do tej uchwały działania te polegają na usuwaniu wyrobów i odpadów zawierających azbest z budynków mieszkalnych i handlowych, z wyjątkiem nieruchomości, na których prowadzona jest działalność gospodarcza. We wspomnianym załączniku przewidziano również, że zainteresowani mieszkańcy nie poniosą żadnych kosztów w związku z usuwaniem azbestu, ponieważ za finansowanie odpowiedzialna jest gmina L., z pomocą Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (zwanego dalej funduszem ochrony środowiska). Zarządzeniem 62/9/2019 z dnia 23 września 2019 r. w sprawie ustalenia szczegółowych zasad realizacji tej uchwały i powołania Komisji do spraw rozpatrywania wniosków o usunięcie wyrobów oraz odpadów zawierających azbest prezydent gminy L. przedstawił praktyczne aspekty działań związanych z usuwaniem azbestu. Po pierwsze, gmina ta planowała przeprowadzić przetarg w celu wykonania tych robót, przy czym wybrany oferent miał wystawić faktury zawierające VAT. Po drugie, na podstawie zapłaconych przez nią faktur rzeczona gmina zamierzała następnie uzyskać od tego funduszu dotacje w wysokości od 40% do 100% poniesionych wydatków, w zależności od spełnienia wymogów określonych przez wspomniany fundusz.
W indywidualnej interpretacji podatkowej z dnia 13 marca 2020 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że gmina L. działa jako podatnik VAT i że w konsekwencji powinna być uprawniona do odliczenia VAT naliczonego.
Gmina ta zaskarżyła tę interpretację podatkową do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie, uzyskując jej uchylenie. Wyrokiem z dnia 21 lipca 2020 r. sąd ten uznał w istocie, że owa gmina działała jako organ władzy publicznej w ramach ustanowionych przez przepisy szczególne zadań, do których realizacji została wyznaczona, a nie jako podatnik VAT.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wniósł skargę kasacyjną od tego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Naczelny Sąd Administracyjny postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym.

Pamiętaj!
Zdaniem TSUE są wątpliwości, czy usuwanie azbestu przez gminę jest działalnością gospodarczą w sytuacji gminy realizującej program usuwania azbestu z nieruchomości jej mieszkańców. TSUE wskazał, że gmina nie zatrudnia pracowników do tej usługi i nie poszukuje klientów, usuwanie azbestu nie jest czynnością powtarzalną, a beneficjenci programu nie spełniają na rzecz gminy żadnego świadczenia wzajemnego. Oznacza to, że działalność gminy nie odpowiada działaniom, jakie podjęłoby przedsiębiorstwo dążące do osiągnięcia zysku. Podsumowując, zdaniem TSUE, jeśli usuwanie azbestu nie ma na celu osiągania stałego dochodu i nie powoduje żadnej płatności od mieszkańców, należy uznać, że ta czynność jest nieopodatkowana.

Wyrok TSUE z 30 marca 2023 r. w sprawie C‑612/21

Teza wyroku: „artykuł 2 ust. 1, art. 9 ust. 1 i art. 13 ust. 1 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że: dostawy towarów i świadczenia usług podlegających opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej nie stanowi dostarczenie i zainstalowanie przez gminę, za pośrednictwem przedsiębiorstwa, systemów odnawialnych źródeł energii na rzecz jej mieszkańców będących właścicielami nieruchomości, którzy wyrazili wolę wyposażenia tych nieruchomości w takie systemy, jeżeli taka działalność nie ma na celu osiągania stałego dochodu i skutkuje jedynie zapłatą przez tych mieszkańców kwot pokrywających najwyżej jedną czwartą poniesionych kosztów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych”.
Sprawa dotyczy następującej kwestii:
Gmina O., będąca podatnikiem VAT w Polsce, zawarła z jedną gminą miejską i dwiema innymi gminami, również położonymi w Polsce, umowę o partnerstwie na rzecz realizacji projektu dotyczącego instalacji systemów OZE na terytorium tych czterech jednostek samorządu terytorialnego. Projekt jest częścią regionalnego programu operacyjnego danego województwa na lata 2014–2020 i ma na celu przejście na gospodarkę niskoemisyjną. Gmina miejska, jako lider projektu, w imieniu wszystkich zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego zawarła umowę o dofinansowanie projektu z tym województwem. Zgodnie z tą umową lider projektu otrzymuje dofinansowanie z danego województwa, które pokrywa jedynie część kosztów objętych dofinansowaniem, po czym przekazuje partnerom przypadającą im część. Gmina O. korzysta z finansowania w wysokości 75% całkowitych kosztów objętych dofinansowaniem. Każda jednostka samorządu terytorialnego będąca stroną umowy rozlicza się odrębnie z przedsiębiorstwem wyłonionym w drodze przetargu, które w związku z tym wystawia własne faktury odnoszące się do zamówienia dotyczącego każdej z tych jednostek. Każda jednostka będąca stroną umowy ma swobodę decydowania o sposobie, w jakim zobowiązana jest sfinansować części, które musi pokryć samodzielnie. Gmina O. postanowiła uzyskać od właścicieli nieruchomości, którzy na swój wniosek skorzystają z systemów OZE, wkład w wysokości 25% kosztów objętych dofinansowaniem, przy czym nie mógł on jednak przekroczyć maksymalnej uzgodnionej w umowie wartości. Wszystkie systemy OZE będą stanowiły własność gminy przez okres trwałości projektu, tj. przez pięć lat od dnia otrzymania ostatniej płatności, którą to płatność gmina otrzyma z tytułu zwrotu przypadającej jej części subwencji wypłaconych przez dane województwo. Po tym okresie własność systemu OZE zostanie przeniesiona na właściciela danej nieruchomości.
W interpretacji indywidualnej z 7 sierpnia 2019 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że gmina O. powinna zostać uznana za podatnika VAT w ramach przedmiotowych transakcji.
Gmina O. wniosła skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Wyrokiem z 10 lipca 2020 r. sąd ten oddalił skargę. Gmina O. wniosła skargę kasacyjną od tego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi.

Pamiętaj!
Zdaniem TSUE, jeśli celem dostarczania oraz instalowania systemów odnawialnych źródeł energii nie jest osiąganie stałego dochodu (mieszkańcy płacą tylko 25% kosztów) i gmina nie zamierza świadczyć regularnie usług instalacji systemów OZE, nie zatrudnia ani nie zamierza zatrudniać pracowników w tym celu, to czynności te nie są opodatkowane. Trybunał podkreślił, że działania gminy nie odpowiadają podejściu przedsiębiorcy – instalatora systemów OZE, którego celem jest zysk. Zatem gmina O. nie wykonuje w niniejszym przypadku działalności o charakterze gospodarczym.
Wyrok TSUE z 29 września 2022 r. w sprawie C‑235/21
Teza wyroku: „artykuł 203 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że: umowę zbycia i leasingu zwrotnego, po zawarciu której strony nie wystawiły faktury, można uznać za fakturę w rozumieniu tego przepisu, w przypadku gdy umowa ta zawiera wszystkie informacje niezbędne do tego, by organ podatkowy państwa członkowskiego mógł ustalić, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej zostały w danym wypadku spełnione, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego”.
Sprawa dotyczy następującej kwestii:
Spółka zawarła z bankiem umowę zbycia nieruchomości i leasingu zwrotnego. Zgodnie z umową bank zobowiązał się nabyć nieruchomość za określoną cenę, a spółka do płacenia bankowi miesięcznych rat leasingowych, aż do pełnej spłaty wartości nieruchomości. W umowie wskazano kwotę VAT. Nie została wystawiona faktura VAT i nie został z tego tytułu rozliczony podatek. Słoweńska spółka odliczyła VAT, wskazując, iż zawarta umowa stanowiła w rzeczywistości fakturę VAT.
Stanowisko to zostało zakwestionowane przez organy podatkowe. Doprowadziło to do sporu przez sądem, a w konsekwencji do wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym do TSUE w zakresie ustalenia, czy umowa zawarta przez dwóch podatników VAT, której przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług, w świetle dyrektywy VAT może zostać uznana za fakturę.
TSUE orzekł, że aby dokument mógł zostać uznany za fakturę w rozumieniu art. 203 tej dyrektywy, po pierwsze, trzeba w nim wykazać VAT, a po drugie, musi on zawierać te z informacji, o których mowa w przepisach zatytułowanych Dane umieszczane na fakturach sekcji 4 w rozdziale 3 objętym tytułem XI wspomnianej dyrektywy, które są niezbędne do tego, by organ podatkowy mógł ustalić, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia VAT zostały spełnione.

Pamiętaj!
TSUE wskazał, że celem art. 203 dyrektywy 2006/112 jest eliminacja ryzyka uszczuplenia wpływów podatkowych, a ryzyka tego można uniknąć, w wypadku gdy organ podatkowy dysponuje informacjami niezbędnymi do ustalenia, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia VAT zostały spełnione, niezależnie od tego, czy VAT wskazano w dokumencie noszącym tytuł Faktura, czy w innym dokumencie, takim jak umowa zawarta przez strony. Zatem, jeśli wskazane przez TSUE warunki zostaną spełnione, sprzedawca jest zobowiązany do zapłaty VAT, nawet jeżeli dana transakcja nie została w sposób prawidłowy udokumentowana. Natomiast nabywca ma prawo do odliczenia VAT, pomimo niewłaściwego udokumentowania transakcji.

Wyrok WSA w Krakowie z 28 lutego 2023 r., sygn. akt: I SA/Kr 1272/22

WSA uznał, że: „świadczone przez Spółkę czynności na rzecz wspólnot mieszkaniowych stanowią usługę złożoną, składającą się z wielu czynności, w której świadczeniem głównym jest usługa zarządzania nieruchomościami mieszkalnymi, zaś usługi polegające na wykonywaniu bieżącej obsługi konserwatorskiej oraz pogotowia technicznego stanowią usługi pomocnicze, które nie są celem same w sobie, lecz przyczyniają się do pełnego wykorzystania i realizowania usługi zasadniczej. W konsekwencji, tak jak świadczenie główne, podlegają zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług”.
Sprawa dotyczy następującej kwestii:
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest polskim rezydentem podatkowym, zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT. Przedmiotem przeważającej działalności i faktycznie wykonywanej jest zarządzanie nieruchomościami wykonywane na zlecenie (PKD 68.32.Z). Spółka świadczy usługi na rzecz wspólnot mieszkaniowych. W zarządzanych przez spółkę nieruchomościach wyodrębnione są lokale mieszkalne, lokale usługowe, komórki lokatorskie, garaże. Spółka zobowiązana jest wykonywać zarząd nieruchomością w sposób określony umową oraz przepisami prawa i działać w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania nieruchomości, wykonując szereg różnych czynności, np. wykonywanie bieżącej konserwacji i bieżącej napraw, zapewnienie całodobowego pogotowania technicznego, utrzymywanie nieruchomości w należytym stanie, utrzymanie w należytym porządku i czystości pomieszczeń i urządzeń budynku. Każda umowa o zarządzanie nieruchomością jest dostosowana do oczekiwań danej wspólnoty mieszkaniowej, w związku z czym obejmuje większy lub mniejszy zakres czynności zarządczych, nie jest jednak możliwe nabycie pojedynczych czynności oddzielnie. Spółka wykonuje obowiązki samodzielnie lub poprzez osoby trzecie, które ma obowiązek kontrolować, i ponosi za ich działanie odpowiedzialność jak za własne. Otrzymuje okresowe (miesięczne), ryczałtowe wynagrodzenie za wszystkie wykonywane czynności. Nie dolicza VAT do kwoty wynagrodzenia, traktując wykonywane usługi jako korzystające ze zwolnienia z VAT na podstawie § 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia z 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień.
Zdaniem spółki usługi bieżącej konserwacji i usługi pogotowia technicznego są elementami usługi kompleksowej zarządzania nieruchomościami i stosuje się do nich, jako składowych usługi złożonej, ww. zwolnienie z VAT.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej 14 września 2022 r. wydał interpretację indywidualną, znak 0112-KDIL1-2.4012.360.2022.1.NF, w której uznał, że nie ma podstaw do uznania, że usługi bieżącej obsługi konserwatorskiej oraz pogotowia technicznego stanowią usługi pomocnicze wobec usługi głównej, tj. usługi zarządzania nieruchomościami, i dzielą los prawny świadczenia głównego. W konsekwencji organ uznał, że nie korzystają ze zwolnienia z VAT, bowiem nie są realizowane w ramach zarządzania nieruchomością mieszkalną.

Pamiętaj!
Zdaniem WSA: z istoty rzeczy zarządzanie nieruchomościami jako usługa nie polega na wykonywaniu pojedynczej czynności, lecz wielu zróżnicowanych czynności faktycznych i prawnych na rzecz zlecającego. Usługi polegające na wykonywaniu bieżącej obsługi konserwatorskiej oraz pogotowia technicznego stanowią usługi pomocnicze, które nie są celem same w sobie, lecz przyczyniają się do pełnego wykorzystania i realizowania usługi zasadniczej. Składają się na kompleksową usługę zarządzania nieruchomościami mieszkalnymi na zlecenie i dzielą los prawny świadczenia głównego.

Wyrok NSA z 11 stycznia 2023 r., sygn. akt: I FSK 1056/19

NSA uznał, że: „Sprzedaż niezakończonego obiektu budowlanego jest w istocie sprzedażą obiektu w określonym stopniu zaawansowania robót, przy czym rodzaj obiektu wynika z zatwierdzonego projektu budowlanego. Oznacza to, że sprzedaż niezakończonych »obiektów budownictwa mieszkaniowego« w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy o VAT, których budowa ma być dalej kontynuowana, stanowi sprzedaż tych obiektów w określonym stopniu zaawansowania robót budowlanych. To powoduje, że będzie podlegała opodatkowaniu stawką 8% VAT, w zakresie obiektów zaliczonych do art. 41 ust. 12 ustawy o VAT, niezależnie od tego, że na moment sprzedaży inwestycja ta nie będzie w pełni zakończona”.

Sprawa dotyczy następującej kwestii:
Spółka prowadzi działalność deweloperską i jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Ma w planach realizację inwestycji polegającej na budowie zespołu trzech budynków mieszkalnych wielorodzinnych z garażami podziemnymi i miejscami postojowymi naziemnymi. Teren, na którym będzie realizowana ta inwestycja, objęty jest miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego i zgodnie z nim przeznaczony jest pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną. Według Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) każdy z budynków wchodzących w skład inwestycji będzie klasyfikowany w Sekcji 1. Budynki, Dziale 11 Budynki mieszkalne, Grupie 112 Budynki o dwóch mieszkaniach i wielomieszkaniowe, Klasie 1122 Budynki o trzech i więcej mieszkaniach. Ponadto wszystkie z lokali mieszkalnych znajdujących się w budynkach będą miały powierzchnię użyt...