ODPOWIEDŹ
Otwarcie jednego lub kilku oddziałów w Polsce przez spółkę mającą siedzibę działalności gospodarczej poza Polską nie powoduje konieczności ich rejestracji dla celów podatku VAT. Wystarczającym jest zarejestrowanie się tej spółki zagranicznej jako polskiego podatnika VAT. Należy mieć jednakże na uwadze, że jeżeli można byłoby wykazać odrębność kapitału podmiotu założonego w Polsce jak i prowadzenie działalności na własne ryzyko, to wtedy będziemy mieli do czynienia z odrębną np. osobą prawną i koniecznością odrębnej rejestracji dla celów VAT w Polsce.
UZASADNIENIE
Na wstępie należy wskazać, że podmioty zagraniczne mające siedzibę działalności w innym państwie unijnym, mogą zarejestrować się dla celów polskiego VAT, wykonując czynności opodatkowane. Nie jest ponadto istotnym czy podmioty te mają na terytorium kraju (Polski) stałe miejsce prowadzenia działalności. Może być to np. działalność, która polega na sprzedaży towarów na terytorium kraju poprzez wynajmowany magazyn.
Przykład 1
Niemiecka spółka kapitałowa wynajmuje w Polsce magazyn. Poprzez ten magazyn dokonuje sprzedaży na rzecz polskich podmiotów gospodarczych. Chcąc rozliczać polski podatek VAT, rejestruje się jako czynny podatnik stając się polskim podatnikiem VAT. Rozlicza wtedy jednocześnie z tytułu przemieszczenia własnych towarów z Niemiec do Polski wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, a z tytułu sprzedaży na terenie Polski (tych towarów) podatek należny (jako dostawę krajową).
Odnosząc się do powyższego przykładu należy podkreślić, że dla celów takiego rozliczenia (jako polski podatnik VAT) nie jest wymagane, aby niemiecka spółka kapitałowa miała w Polsce np. stałe miejsce działalności – wystarczy sama rejestracja. Jeżeli natomiast spółka niemiecka stwierdzi (po zarejestrowaniu się jako polski podatnik VAT), że ze względów organizacyjno-ekonomicznych korzystniej byłoby dla niej otworzyć w Polsce oddział lub zakład, to co do zasady nie będzie musiała dokonywać rejestracji dla tychże jednostek organizacyjnych. Jak wskazuje ustawodawca w art.15 ust.1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust.2, bez względu na cel i rezultat takiej działalności.
Funkcjonowanie oddziału podmiotu zagranicznego działającego w Polsce regulują przepisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (ustawa o sdg). Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.
Natomiast oddział zdefiniowany został w art. 5 pkt 4, jako wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywana przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. Przedsiębiorca zagraniczny tworzący oddział może wykonywać działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie przedmiotu działalności przedsiębiorcy zagranicznego (art. 86 ustawy o sdg). Jak wynika z powyższych przepisów podmiot zagraniczny, prowadzący działalność na terytorium Polski w formie oddziału, zarejestrowany dla potrzeb podatku od towarów i usług, traktowany jest jako jeden podmiot – przedsiębiorca zagraniczny. Rejestracja tego oddziału jest jednoznaczna z rejestracją przedsiębiorcy zagranicznego. Oddział posiada zatem jedynie samodzielność organizacyjną (jest wydzielony ze struktur firmy macierzystej), natomiast nie posiada on możliwości prowadzenia działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek, prowadzona natomiast działalność stanowi jedynie część działalności gospodarczej przedsiębiorcy zagranicznego.
Decydującym czynnikiem dla określenia konieczności rejestrowania się przez nowotworzony oddział (zakład) jest więc kryterium samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej, które to pojęcie zostało wyjaśnione w szczególności przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jak i NSA. Wskazać można w szczególności na następujące kwestie:
1. podmiot zagraniczny zarejestrowany jako podatnik VAT w innym kraju (tu: Polska) otwierając kolejne zależne w pełni od siebie oddziały lub zakłady powinien je traktować jako elementy organizacyjne swojej firmy.
WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 07.03.2008 r. sygn. I SA/Wr 1803/07 wskazał, że: „oddział nie może uzyskać statusu – odrębnego od spółki – podatnika VAT, zgodnie z art.15 ust.1 ustawy o VAT. Definicję podatnika spełnia bowiem tylko spółka […] z siedzibą poza terytorium Polski. Rozpoczęcie przez spółkę – poprzez utworzenie oddziału – aktywności gospodarczej na terytorium Polski (…) powoduje, iż spółka niejako „rozszerzyła” swoją podmiotowość w podatku VAT o terytorium Polski (…). Sytuacja ta nie powoduje natomiast powstania nowego podatnika VAT w postaci oddziału którego siedziba znajduje się w Polsce . (…)Ooddział (…) stanowiąc integralną część macierzystej spółki, nie prowadzi samodzielnie działalności gospodarczej w Polsce, będąc tylko organizacyjno-prawną formą prowadzenia tej działalności przez spółkę, reprezentantem spółki w Polsce”.
2. oddział zagranicznej firmy położony na terytorium innego kraju unijnego dokonując transakcji ze swoją centralą nie musi rejestrować się dla celów VAT, gdyż tego typu transakcje mają charakter obrotów wewnątrzzakładowych (w ramach jednej firmy).
Przykładowo ETS (TSUE) w kwestii statusu podatkowego oddziału (zakładu), który dokonuje z centralą rozliczeń stwierdził (wyrok z dnia 23.03.2006 roku, w sprawie C-210/04): „(…) stały zakład mający siedzibę w innym państwie członkowskim, niebędący pod względem prawnym podmiotem odrębnym od spółki, do której należy, na rzecz którego spółka świadczy usługi, nie może być uznany za podatnika ze względu na obciążenie go kosztami z tytułu świadczenia tych usług”.
3. oddział, który zostanie utworzony przez zagraniczny podmiot w innym kraju unijnym będzie musiał się zarejestrować dla celów VAT (samodzielnie) wyłącznie, jeżeli będzie można wykazać, że posiada wyodrębniony kapitał założycielski, ponosi samodzielnie (na swój rachunek) ryzyko gospodarcze podejmowanych działań, jeżeli natomiast wystąpi pełna zależność wobec swojej centrali zagranicznej będzie stanowił razem z tą centralą jednego podatnika VAT na terenie kraju (tu: Polski).
Przykład 2
Zagraniczna spółka kapitałowa utworzyła w Polsce spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i wniosła na kapitał założycielski kapitał pieniężny. Taka spółka w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r. nie jest już oddziałem lecz odrębnym podmiotem prawnym, którego co prawda kapitał pochodzi z firmy macierzystej (zagranicznej), ale jest wyodrębniony w sp.z.o.o jako osobie prawnej. Firma macierzysta, która ulokowała kapitał nie odpowiada za długi spółki w Polsce, a spółka ta działa na własny rachunek i ryzyko gospodarcze (w sensie prawnym).
Mariusz Nowak
Podstawa prawna: art.15 ust.1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, art. 4 ust. 1 i art.5 pkt 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej.
