Zmiany w zakresie określania momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT od 1 stycznia 2014 roku - broszura Ministerstwa Finansów

Od 1 stycznia 2014 roku wchodzą w życie istotne zmiany dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT. Dotyczą zarówno zasad ogólnych, jak i modyfikują dotychczasowe szczególne momenty powstania obowiązku podatkowego.

Zasady ogólne

Od 1 stycznia 2014 r. wchodzą w życie istotne zmiany dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT. Dotyczą zarówno zasad ogólnych, jak i modyfikują dotychczasowe szczególne momenty powstania obowiązku podatkowego.

Zgodnie z zasadą ogólną obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Nowe podejście w zakresie obowiązku podatkowego oznacza rezygnację z dotychczasowego generalnego powiązania momentu powstania obowiązku podatkowego z datą wystawienia faktury.

Otrzymanie całości lub części zapłaty przed dokonaniem dostawy lub wykonaniem usługi w dalszym ciągu będzie rodziło powstanie obowiązku podatkowego. Obowiązek ten będzie powstawał - tak jak dotychczas - z chwilą otrzymania zapłaty (lub jej części) oraz w odniesieniu do jej wysokości. Zapłatą będzie w szczególności: przedpłata, zaliczka, zadatek, rata, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 1 i ust. 8 ustawy o VAT

Ważne! W konsekwencji postanowienia umów cywilnoprawnych o uznaniu dostawy towarów za dokonaną (np. zastrzeżenie prawa własności do czasu zaistnienia danego zdarzenia, w sytuacji gdy towar został już wydany) lub usługi za wykonaną (np. przyjęcie jej wykonania dopiero z chwilą podpisania protokołów zdawczo-odbiorczych) pozostają bez znaczenia dla ww. celów, mogą pełnić jedynie funkcję pomocniczą w przypadku zaistnienia wątpliwości.

Dokonanie dostawy towarów

Dokonanie dostawy towarów następuje z chwilą przeniesienia prawa do rozporządzania nimi jak właściciel przykładowo:

• towar jest wydawany bezpośrednio nabywcy łub osobie przez niego wskazanej - dokonanie dostawy towaru następuje z chwilą jego wydania;

• towar jest dostarczany transportem własnym dostawcy, lub najętym przez niego, do miejsca wskazanego zgodnie z umową przez nabywcę - dokonanie dostawy towaru następuje, co do zasady, z chwilą dostarczenia towaru do miejsca wskazanego przez nabywcę;

• towar jest pozostawiany w miejscu wskazanym przez nabywcę (np. nabywca prosi o pozostawienie - odpłatnie lub nieodpłatnie - towaru na określony czas w magazynie dostawcy) - dokonanie dostawy towarów następuje z chwilą pozostawienia tego towaru w uzgodniony sposób do dyspozycji nabywcy;

• towar jest wysyłany przez dostawcę nabywcy za pośrednictwem przewoźnika, kuriera, poczty itp. (ryzyko utraty towaru ponosi nabywca) - dokonanie dostawy towaru następuje z chwilą wydania towaru podmiotowi, który jest zobowiązany do jego dostarczenia, z tym bowiem momentem dostawca przenosi prawo do rozporządzania jak właściciel.

Generalnie moment „dokonania dostawy towarów" odpowiada dotychczasowemu momentowi „wydania towarów".

Dostawy „łańcuchowe”

W przypadku gdy kilka podmiotów dokonuje dostawy tego samego towaru w ten sposób, że pierwszy z nich wydaje ten towar bezpośrednio ostatniemu w kolejności nabywcy uznaje się, że dostawy towarów dokonał każdy z podmiotów. Obowiązek podatkowy u każdego dostawcy powstanie z chwilą dokonania dostawy na rzecz jego nabywcy, tj. z chwilą przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Co do zasady będzie to miało miejsce z chwilą fizycznego wydania towaru. Jeżeli jednak przed fizycznym wydaniem towaru dojdzie do przeniesienia na nabywcę prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, wówczas obowiązek podatkowy powstanie z tą chwilą.

Podstawa prawna: art. 7 ust. 8, art. 19a ust. 1 i 8 ustawy o VAT

Przykłady:

1. Dostawca sprzedaje towar w dniu 3 stycznia, który bezpośrednio w sklepie odbiera nabywca - obowiązek podatkowy powstaje 3 stycznia.

2. Dostawca sprzedaje towar w dniu 4 stycznia, który w tym samym dniu odbiera firma transportowa wynajęta przez nabywcę - obowiązek podatkowy powstaje 4 stycznia.

3. Dostawca sprzedaje towar w dniu 5 stycznia. Nabywca nie może odebrać tego towaru ze względów logistycznych. Prosi o pozostawienie go do połowy stycznia (bez dodatkowych opłat lub za dodatkową opłatą) na magazynie dostawcy, kiedy będzie już mógł go odebrać - obowiązek podatkowy powstaje 5 stycznia.

4. Dostawca sprzedaje towar w dniu 6 stycznia. Nabywca prosi o wydanie w tym samym dniu tego towaru swojemu kontrahentowi (któremu w tym samym dniu sprzedaje ten towar) - obowiązek podatkowy powstaje 6 stycznia. Dla nabywcy również w tym samym dniu powstanie obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży towaru na rzecz swojego kontrahenta, ponieważ pomimo tego, że fizycznie nie dysponował towarem przeniósł prawo do rozporządzania nim jak właściciel na swojego kontrahenta.

5. Dostawca sprzedaje towar w dniu 7 stycznia. Zgodnie jednak z umową ma on dostarczyć ten towar nabywcy (swoim lub wynajętym transportem) do jego magazynu w dniu 9 stycznia i ryzyko utraty towaru do tego dnia spoczywa na dostawcy - obowiązek podatkowy powstaje w dniu dostarczenia do magazynu nabywcy (jeśli dostarczył go zgodnie podaną w przykładzie umową, obowiązek powstaje 9 stycznia).

6. Podatnik wydaje w dniu 9 stycznia towar nabywcy, z zastrzeżeniem przeniesienia prawa jego własności dopiero z chwilą zapłaty. Nabywca uiszcza płatność dopiero z dniem 3 lutego - obowiązek podatkowy powstanie w dniu 9 stycznia (data przeniesienia prawa do rozporządzania tymi towarami jak właściciel), postanowienia cywilnoprawne pozostają bowiem bez wpływu na ten termin.

7. Podatnik w dniu 10 stycznia wykonał usługę transportową, korzystając z usług podwykonawcy. Zgodnie z umową zawartą z kontrahentem usługę uznaje się za wykonaną z chwilą otrzymania przez kontrahenta dokumentów potwierdzających dostarczenie towarów. Dokumenty te kontrahent otrzymał w dniu 5 lutego - obowiązek podatkowy powstanie w dniu 10 stycznia (faktyczne wykonanie usługi), postanowienia cywilnoprawne pozostają bowiem bez wpływu na ten termin.

Uwaga!W niektórych przypadkach ustawa wprowadza „umowne" zasady uznania dostawy towarów za dokonaną, co determinuje powstanie obowiązku podatkowego. Zostaną one omówione poniżej, w bloku „Wykonanie usługi”.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 4 ustawy o VAT

Wykonanie usługi

Dla celów rozpoznania obowiązku podatkowego z chwilą wykonania usługi oraz otrzymania przed tą datą zapłaty (zastosowanie zasad ogólnych) ustawa o VAT określa „umowne” zasady uznania danej usługi za wykonaną:

• Usługę przyjmowaną częściowo (określoną część podzielnej w sensie gospodarczym usługi) uważa się za wykonaną w odniesieniu do tej części usługi, dla której to określono zapłatę.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 2 ustawy o VAT

• Usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia lej usługi.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o VAT

• Usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Przez rok należy rozumieć 12 kolejnych następujących po sobie miesięcy.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 3 zdanie drugie ustawy o VAT

Ważne:Uznanie ww. usług o charakterze „ciągłym” za wykonane z upływem wskazanych w przepisach terminów, oznacza że są one uznane za wykonane w ostatnim dniu tych terminów, tj.:

- ostatniego dnia każdego okresu, do którego odnoszą się płatności lub rozliczenia (w przypadku art. 19a ust. 3 zdanie pierwsze),

- 31 grudnia każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia usługi (w przypadku art. 19a ust. 3 zdanie drugie).

• Zasady mające zastosowanie do usług świadczonych w sposób ciągły (art. 19a ust. 3 ustawy o VAT) znajdą również odpowiednie zastosowanie do dostawy towarów, za wyjątkiem dostawy, o której mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. tj. dostawy towarów w ramach której następuje wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione. Wyłączenie to dotyczy tylko tych umów, w wyniku których, zgodnie z przepisami o podatku dochodowym, odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający oraz umów leasingu w rozumieniu tych przepisów, których przedmiotami są grunty.

Podstawa prawna: art. 7 ust. 1 pkt 2, ust. 9 oraz art. 19a ust. 3 i 4 ustawy o VAT

Przykład:

1. Podatnik zobowiązał się w styczniu 2014 r. do przygotowania na zlecenie klienta raportu dotyczącego analizy wpływu wprowadzonych przez podatnika zmian w procesie produkcji i dystrybucji towarów na osiągniętą wielkość sprzedaży za 2013 r. Uzgodniono, że raport będzie składał się z dwóch części: pierwsza część będzie obejmować okres styczeń-czerwiec 2013 r. i druga część - okres lipiec-grudzień 2013 r. Uzgodniono, iż raport za pierwszą połowę 2013 r. zostanie przekazany klientowi do 30 kwietnia 2014 r., z kolei raport za drugą połowę 2013 r. - do 31 lipca 2014 r. Płatność za każdy z raportów zostanie dokonana odrębnie w terminie 21 dni po przekazaniu raportu. Obowiązek podatkowy powstanie zarówno w stosunku do raportu za I połowę 2013 r. jak i raportu za II połowę 2013 r., w momencie przekazania tych raportów klientowi (art. 19a ust. 2 ustawy o VAT).

2. Podatnik zawarł w styczniu 2014 r. półroczną umowę ze Spółką, na podstawie której Spółka będzie zajmowała się pozyskiwaniem nowych klientów dla podatnika. Strony będą rozliczały się miesięcznie. Płatność za każdy miesiąc będzie następować do 25. następnego miesiąca. Obowiązek podatkowy będzie powstawał ostatniego dnia każdego miesiąca do momentu zakończenia świadczenia usługi (art. 19a ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o VAT).

3. Podatnik zawarł na okres od stycznia 2014 r. do czerwca 2015 r. umowę ze Spółką Y na pośrednictwo w sprzedaży produkowanych przez niego towarów. Płatność za usługę nastąpi po zakończeniu umowy. Podatnik musi rozpoznać obowiązek podatkowy z upływem grudnia 2014 r., tj. 31 grudnia 2014 r., a następnie z chwilą zakończenia świadczenia tej usługi, tj. 30 czerwca 2015 r. (art. 19a ust. 3 zdanie drugie ustawy o VAT).

Uwaga! czy też z chwilą wystawienia faktury. Odrębne zasady będą również dotyczyć importu towarów oraz dostawy towarów i świadczenia usług dokonywanych przez małego podatnika, rozliczającego sie metodą kasową, jak również wewnątrzwspólnotowych dostaw i nabyć towarów.

• Konieczność rozpoznania obowiązku podatkowego w przypadku otrzymania całości lub części zapłaty przed dokonaniem dostawy lub wykonaniem usługi zostanie wyłączona tylko w odniesieniu do niektórych czynności o charakterze „ciągłym” i „masowym” (wskazanych w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT) oraz w odniesieniu do wewnątrzwspólnotowych dostaw i nabyć towarów.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 5-11, art. 20-21 ustawy o VAT

Ważne:Podatnik, celem ustalenia według jakich zasad w jego konkretnej sytuacji następuje rozpoznanie obowiązku podatkowego, w pierwszej kolejności powinien sprawdzić czy nie ma do niego zastosowania któryś z przepisów szczególnych. Jeśli przepisy szczególne nie znajdą zastosowania wówczas stosuje się zasady ogólne. Przy stosowaniu zasad ogólnych istotne jest również rozpoznanie czy nie znajdą zastosowania „umowne” zasady określające moment wykonania danej czynności.

„Refakturowanie”

W przypadku gdy podatnik działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług (przyjęcie fikcji prawnej, że podatnik ten sam otrzymał i wyświadczył te usługi) jest zobowiązany do rozpoznawania z tego tytułu obowiązku podatkowego na zasadach przewidzianych dla „refakturowanych” usług lub na zasadach ogólnych jeśli ustawa o VAT nie przewiduje szczególnych zasad.

Podstawa prawna: art. 8 ust. 2 a i art. 19a ustawy o VAT

Przykład:Podatnik zakupił usługę transportową, która została wykonana w dniu 15 stycznia bezpośrednio na rzecz wskazanego przez niego kontrahenta. Umowa zawarta z kontrahentem przewidywała uznanie tej usługi za wykonaną z chwilą otrzymania przez kontrahenta dokumentów potwierdzających dostarczenie towarów do wskazanego miejsca. Dokumenty te zostały dostarczone dopiero w dniu 10 lutego, a w dniu 3 marca podatnik wystawił fakturę dokumentującą wykonanie usługi. Obowiązek podatkowy dla podatnika powstanie w dniu 15 stycznia, postanowienia umowy cywilnoprawnej oraz data wystawienia faktury pozostają bez wpływu na ten termin.

Czynności dotychczas rozliczane według zasad szczególnych

Zgodnie z zasadami ogólnymi obowiązek podatkowy będzie powstawał odnośnie m.in. następujących czynności (w stosunku do których obowiązek podatkowy powstawał dotychczas zgodnie z zasadami szczególnymi):

• dostawa lokali i budynków;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą dokonania dostawy budynków i lokali. tj. z chwilą przeniesienia rozporządzania nimi jak właściciel. Zazwyczaj będzie to miało miejsce w chwili podpisania aktu notarialnego. Jeżeli jednak przed podpisaniem tego aktu będzie miało miejsce wydanie tych budynków lub lokali, obowiązek podatkowy powstanie z tym dniem. Jeśli przed dokonaniem dostawy zostanie uiszczona całość lub część należnej zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą i w części otrzymanej zapłaty.

Przykłady:

1. Podatnik sprzedaje (podpisanie aktu notarialnego) w dniu 5 stycznia lokal użytkowy. Zgodnie z zawartą umową notarialną wydanie lego lokalu nastąpi 20 lutego - obowiązek podatkowy powstaje w dniu 5 stycznia.

2. Podatnik podpisuje umowę przedwstępną sprzedaży lokalu w dniu 5 stycznia. W tym samym dniu wydaje przyszłemu nabywcy lokal do użytkowania. Akt notarialny zostaje zawarty 3 lutego - obowiązek podatkowy powstaje w dniu 5 stycznia.

3. Podatnik podpisuje umowę przedwstępną sprzedaży lokalu w dniu 5 stycznia. Przyszły nabywca uiszcza w tym dniu 50% ceny. Akt notarialny zostaje zawarty 3 lutego, a lokal zostaje wydany w dniu 4 kwietnia - obowiązek podatkowy powstaje w części uiszczonej zaliczki w dniu 5 stycznia, natomiast w pozostałym zakresie w dniu 3 lutego.

• usługi transportu osób i ładunków kolejami, taborem samochodowym, statkami pełnomorskimi, środkami transportu żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej, promami, samolotami i śmigłowcami;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą wykonania usługi. Jeśli przed wykonaniem usługi zostanie uiszczona całość lub część należnej z tytułu wykonania usługi zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą i w części otrzymanej zapłaty. Ponieważ ww. usługi mogą być:

- przyjmowane częściowo, dla której to części określono zapłatę, lub

- dla usług tych mogą być ustalane następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń,

dla celów ustalenia momentu ich wykonania stosowane będą „umowne” zasady przewidziane ustawą o VAT.

Przykład:Podatnik zawarł w styczniu półroczną umowę ze Spółką, na podstawie której Spółka będzie dowoziła codziennie jego pracowników na miejsca pracy. Strony będą rozliczały się miesięcznie. Płatność za każdy miesiąc będzie następować do 25. następnego miesiąca. Obowiązek podatkowy będzie powstawał ostatniego dnia każdego miesiąca do momentu zakończenia świadczenia usługi.

• usługi spedycyjne i przeładunkowe;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą wykonania usługi. Jeśli przed wykonaniem usługi zostanie uiszczona całość lub część należnej z tytułu wykonania usługi zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą i w części otrzymanej zapłaty. Ponieważ ww. usługi mogą być:

- przyjmowane częściowo, dla której to części określono zapłatę, lub

- dla usług tych mogą być ustalane następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń,

dla celów ustalenia momentu ich wykonania stosowane będą „umowne” zasady przewidziane ustawą o VAT.

• usługi w portach morskich i handlowych;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą wykonania usługi. Jeśli przed wykonaniem usługi zostanie uiszczona całość lub część należnej z tytułu wykonania usługi zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą i w części otrzymanej zapłaty. Ponieważ ww. usługi mogą być:

- przyjmowane częściowo, dla której to części określono zapłatę, lub

- dla usług tych mogą być ustalane następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń,

dla celów ustalenia momentu ich wykonania stosowane będą „umowne” zasady przewidziane ustawą o VAT.

• dostawa wysyłkowa dokonywana za zaliczeniem pocztowym;

W przypadku gdy towar jest wysyłany przesyłką pocztową przez dostawcę za zaliczeniem pocztowym (tj. w sytuacjach gdy zaplata następuje przy odbiorze towaru) obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą dokonania jego dostawy towarów, tj. z chwilą przeniesienia rozporządzania nim jak właściciel. W przypadku gdy ryzyko utraty towarów w ich wysyłkowej dostawie ponosi dostawca będzie to miało miejsce z chwilą wydania towaru jego nabywcy.

Przykład:Firma dokonuje dostaw towarów wyłącznie wysyłkowo. W tym celu korzysta z usług pocztowych oraz firm kurierskich. Nabywca wybiera sposób dostarczenia (pocztą lub kurierem) i dokonuje zapłaty w chwili odbioru towaru (ryzyko utraty towarów ponosi dostawca). W takich przypadkach obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą wydania towaru jego nabywcy.

• usługi komunikacji miejskiej;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą wykonania usługi. Jeśli przed wykonaniem usługi zostanie uiszczona całość lub część należnej z tytułu wykonania usługi zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą w odniesieniu do otrzymanej kwoty (z taką sytuacją mamy do czynienia np. gdy klient płaci za bilet na przejazd komunikacją miejską).

Ponieważ dla ww. usług mogą być również ustalane następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń (np. miasto w ten sposób rozlicza się z przewoźnikiem autobusowym za wszystkie usługi realizowane w danym miesiącu) zastosowanie mogą znaleźć zasady określające „umowne” wykonanie tych usług.

• sprzedaż praw lub udzielania licencji i sublicencji, przeniesienia lub cesji praw autorskich, patentów, praw do znaków fabrycznych, handlowych, oddania do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego, albo innych pokrewnych praw;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą wykonania usługi. Jeśli przed wykonaniem usługi zostanie uiszczona całość łub część należnej z tytułu wykonania usługi zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą i w części otrzymanej zapłaty. Ponieważ dla ww. usług mogą być ustalane następujące po sobie terminy płatności łub rozliczeń, lub też usługi te mogą być świadczone w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok i w związku z ich dokonywaniem w danym roku mogą nie upływać terminy płatności dla celów ustalenia momentu ich wykonania stosowane będą „umowne” zasady przewidziane ustawą o VAT.

• transakcje, których przedmiotem są spółdzielcze prawa do lokalu mieszkalnego, czy ustanowienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego łub lokalu o innym przeznaczeniu;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą ustanowienia lub zbycia ww. praw. Zazwyczaj będzie to miało miejsce w chwili podpisania aktu notarialnego. Jeżeli jednak przed podpisaniem tego aktu będzie miało miejsce wydanie lokalu, do którego prawa są ustanawiane lub zbywane, obowiązek podatkowy powstanie z tym dniem. Jeśli przed dokonaniem dostawy zostanie uiszczona całość lub część należnej zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą i w części otrzymanej zapłaty.

• dostawa towarów za pośrednictwem automatów;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą dokonania dostawy towarów, tj. wydania towarów z automatu. Ponieważ określenie dnia, w którym powstał obowiązek podatkowy, jest istotne dla ustalenia okresu rozliczeniowego, w którym dana czynność ma być rozliczona nadal, w przypadku automatów, które nie ewidencjonują dnia sprzedaży, będzie wystarczające jeśli pieniądze lub żetony będą wyjmowane z automatu w ostatnim dniu miesiąca i do tego dnia zostanie przyporządkowana cała sprzedaż z automatu, jaka miała miejsce w trakcie całego miesiąca.

• oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą dokonania dostawy towarów. Jeśli przed dokonaniem dostawy zostanie uiszczona całość lub część należnej zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą i w części otrzymanej zapłaty. Ponieważ specyfika ustanowienia wieczystego użytkowania gruntu polega na regulowaniu przez 99 lat w określonym terminie opłat rocznych zastosowanie znajdą „umowne” zasady przewidziane ustawą o VAT, z tym że jeżeli przed „umownym” dokonaniem dostawy towarów zostanie otrzymana zapłata, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania tej zapłaty w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Przykład:Za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się pierwszą opłatę i opłaty roczne. Pierwsza opłata za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste w drodze przetargu podlega zapłacie jednorazowo, nie później niż do dnia zawarcia umowy o oddanie tej nieruchomości w użytkowanie wieczyste.

Opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Opłaty rocznej nie pobiera się za rok, w którym zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego. Gmina na wniosek użytkownika wieczystego złożony nie później niż 14 dni przed upływem terminu płatności, może ustalić inny termin zapłaty, nieprzekraczający danego roku kalendarzowego.

W przedstawionej sytuacji obowiązek podatkowy w stosunku do pierwszej opłaty powstanie z chwilą jej otrzymania, gdyż pierwszą opłatę należy uregulować do dnia podpisania umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste (przed dokonaniem dostawy towaru). Natomiast obowiązek podatkowy w odniesieniu do opłat rocznych, powstanie z upływem każdego roku do którego odnoszą się poszczególne opłaty (tj. 31 grudnia każdego roku trwania użytkowania wieczystego). Jeżeli jednak przed dniem 31 grudnia danego roku Gmina otrzyma całość lub część opłaty rocznej (podatnicy wpłacą je zgodnie z terminem płatności do 31 marca), obowiązek podatkowy powstanie z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

• usługi turystyki, opodatkowane według szczególnej procedury;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą wykonania usługi. Jeśli przed wykonaniem usługi zostanie uiszczona całość łub część należnej z tytułu wykonania usługi zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą i w części otrzymanej zapłaty.

Przykłady:

1. Podatnik świadczy usługi turystki opodatkowane według szczególnej procedury. Oferuje wycieczki wraz z transportem z Polski do Hiszpanii w terminie od 25 czerwca do 1 lipca. Powrót do Polski następuje 1 lipca - obowiązek podatkowy powstanie z chwilą wykonania usługi, tj. 1 lipca.

2. Podatnik sprzedaje ww. usługę turystyki (wycieczkę) i 4 kwietnia otrzyma całość lub część zapłaty. Obowiązek podatkowy powstanie 4 kwietnia w odniesieniu do otrzymanej zapłaty (lub jej części). Jeśli wniesiono tylko część zapłaty w dniu 1 lipca powstanie obowiązek podatkowy w odniesieniu do pozostałej do zapłaty kwoty.

• eksport towarów;

Obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą dokonania dostawy towarów, tj. przeniesienia prawa do rozporządzania jak właściciel. O tym kiedy będzie miało to miejsce decydować często będą warunki dokonania dostawy. Jeśli przed dostawą towarów zostanie uiszczona całość lub część należnej zapłaty obowiązek powstanie z tą chwilą i w części otrzymanej zapłaty. Ponieważ przy dostawach ciągłych mogą być ustalane następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, lub też dostawy te mogą być świadczone w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok i w związku z ich dokonywaniem w danym roku mogą nie upływać terminy płatności dla celów ustalenia momentu ich wykonania stosowane będą „umowne” zasady przewidziane ustawą o VAT.

Zasady szczególne

Wydanie towarów przez komitenta komisantowi na podstawie umowy komisu

W przypadku wydania (w ramach umowy komisu) towarów przez komitenta na rzecz komisanta (art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT) obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą otrzymania przez komitenta z tego tytułu całości lub części zapłaty - w odniesieniu do otrzymanej kwoty - niezależnie od tego kiedy ta zapłata nastąpi: przed wydaniem towaru czy też po jego wydaniu.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. a, ust. 6 i 8 ustawy o VAT

W przypadku natomiast:

• wydania towaru (w ramach umowy komisu) komitentowi przez komisanta, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta (art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT) oraz

• wydania towarów przez komisanta osobie trzeciej (art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy7 o VAT)

obowiązek podatkowy będzie powstawał na ogólnych zasadach, tj. z chwilą dokonania dostawy (wydania) tych towarów lub -jeśli przed tym momentem otrzymano całość lub część zapłaty - z chwilą otrzymania zapłaty w odniesieniu do otrzymanej części.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 1 i 8 ustawy o VAT

Przykład:

1. Podatnik prowadzi komis samochodowy. W ramach prowadzonej działalności podatnik dokonał sprzedaży samochodu Spółki w dniu 1 lutego. W dniu 6 lutego Spółka otrzymała zapłatę za sprzedany w ramach umowy komisu samochód. Obowiązek podatkowy u Spółki powstanie w dniu 6 lutego.

2. Podatnik prowadzący komis samochodowy zobowiązał się do nabycia samochodu na rachunek Spółki. Do nabycia doszło w dniu 1 lutego. Do wydania samochodu Spółce doszło 6 lutego. W dniu 8 lutego Podatnik otrzymał od Spółki zapłatę. Obowiązek podatkowy u Podatnika powstanie w dniu 6 lutego.

3. Podatnik prowadzący komis samochodowy dokonał sprzedaży samochodu Spółki w dniu 1 lutego. W dniu 8 lutego wydano samochód nabywcy, który dokonał zapłaty w dniu 10 lutego. Obowiązek podatkowy u Podatnika powstanie w dniu 8 lutego.

Przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie

W przypadku przeniesienia prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą otrzymania przez podatnika całości lub części zapłaty z tego tytułu - w odniesieniu do otrzymanej kwoty - niezależnie od tego kiedy ta zapłata nastąpi: przed przeniesieniem własności towaru czy też po tym przeniesieniu.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b, ust. 6 i 8 ustawy o VAT

Przykłady:

1. Spółka w dniu 7 stycznia otrzymała odszkodowanie w formie pieniężnej (kwota wpłynęła na konto bankowe Spółki) za jedną z nieruchomości gruntowych (nieruchomość A), na której prowadziła działalność gospodarczą przejętą na rzecz Gminy w związku z realizacją inwestycji na cel publiczny. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania odszkodowania czyli w dniu 7 stycznia.

2. Spółka otrzymała odszkodowanie, w części w formie nieruchomości zamiennej (nieruchomość B), gdzie prawo własności nieruchomości B przeszło w dniu 28 stycznia na Spółkę oraz w części w formie pieniężnej, gdzie kwotę odszkodowania Spółka otrzymała w dniu 3 lutego, za jedną z nieruchomości gruntowych (nieruchomość A), na której ta Spółka prowadziła działalność gospodarcza przejętą przez Gminę w związku z realizacją inwestycji na cel publiczny. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania poszczególnych części odszkodowania, tj. w odniesieniu do wartości otrzymanej nieruchomości B (wynagrodzenie) w dniu 28 stycznia, a w odniesieniu do otrzymanej kwoty odszkodowania w dniu 3 lutego. Po stronie Gminy obowiązek podatkowy powstanie na zasadach ogólnych.

Dostawa towarów dokonywana w trybie egzekucji

W przypadku dostawy towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów dokonywanej w trybie egzekucji przez:

• organy egzekucyjne określone w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, lub

• komorników sądowych wykonujących czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego

obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tego tytułu - w odniesieniu do otrzymanej kwoty - niezależnie od tego kiedy ta zapłata nastąpi: przed przeniesieniem własności towaru czy też po tym przeniesieniu.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. c, ust. 6 i 8 ustawy o VAT

Uwaga! Przez pojęcie „otrzymanie zapłaty” należy rozumieć moment otrzymania środków pieniężnych przez komornika (wpływ na jego konto) w przypadku dostawy towarów dokonywanej w trybie egzekucji przez komornika sądowego lub moment otrzymania zapłaty przez inny organ egzekucyjny dokonujący dostawy towarów w trybie egzekucji.

Przykład:

Sprzedaż licytacyjna nieruchomości (opodatkowana VAT) przez komornika miała miejsce w dniu 18 marca. Kwota uzyskana z licytacji została wpłacona na rachunek sądu 25 marca, plan podziału kwoty uzyskanej z egzekucji uprawomocnił się w dniu 18 lipca. Komornik otrzymał z sądu kwotę konieczną do zapłaty VAT 12 sierpnia - obowiązek podatkowy powstaje w dniu 12 sierpnia.

Świadczenie usług w postępowaniu sądowym i przygotowawczym na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury

W przypadku świadczenia, na podstawie odrębnych przepisów, na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tego tytułu - w odniesieniu do otrzymanej kwoty - niezależnie od tego kiedy ta zapłata nastąpi: przed wykonaniem usługi czy też po jej wykonaniu.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. d, ust. 6 i 8 ustawy o VAT

Zasada ta będzie dotyczyła przykładowo:

• świadczenia z nakazu sądu przez radców prawnych, adwokatów, doradców prawnych usług pomocy prawnej, tzw. urzędówek;

• usług świadczonych przez biegłych (wydawanie opinii) w ramach postępowań sądowych lub przygotowawczych, np. usługi specjalistów bezpieczeństwa i higieny pracy, genetyki, grafologów, kryminalistyków, lotnictwa, kolejnictwa, tłumaczy przysięgłych, lekarzy (itp.);

• usług świadczonych przez mediatorów i kuratorów sądowych.

Ważne!  podatników nieposiadających w Polsce siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej,

• na rzecz „polskich” podatników posiadających w Polsce siedzibę działalności gospodarczej łub stale miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, dla których te usługi są świadczone,

oraz do rozliczenia podatku będzie zobowiązany „polski” podatnik, będący usługobiorcą.

W takim przypadku obowiązek podatkowy będzie powstawał na zasadach ogólnych, tj. z chwilą wykonania tych usług lub - jeśli przed tym momentem otrzymano całość lub część zapłaty - z chwilą otrzymania zapłaty w odniesieniu do otrzymanej części.

Ponieważ ww. usługi mogą być przyjmowane częściowo, dla której to części określono zapłatę, dla celów ustalenia momentu ich wykonania stosowane będą „umowne” zasady przewidziane ustawą o VAT (vide: zasady ogólne powstawania obowiązku podatkowego). 

Podstawa prawna: art. 2 pkt 9, art. 17 ust. 1 pkt 4 i ust. 1a, art. 19a ust. 1-2. ust. 5 pkt 1 lit. d i ust. 8 oraz art. 28b ustawy o VAT

Przykład: Sąd wystąpił do tłumacza przysięgłego o przetłumaczenie na język polski dokumentacji będącej przedmiotem postępowania sądowego. Tłumacz przedstawił tłumaczenie w dniu 1 marca, za które otrzymał zapłatę w dniu 30 marca - obowiązek podatkowy powstanie w dniu 30 marca.

Świadczenie usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust 1 pkt 37-41, tj.:

• • usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji;

  • usługi udzielania kredytów łub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami łub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę;

  • usługi w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę;

  • usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług;

  • usługi, w tym także usługi pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w:

    1. spółkach,

    2. innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają one osobowość prawną

- z wyłączeniem usług przechowywania tych udziałów i zarządzania nimi;

• usługi, których przedmiotem są instrumenty finansowe, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, z wyłączeniem przechowywania tych instrumentów i zarządzania nimi, oraz usługi pośrednictwa w tym zakresie.

W przypadku ww. usług obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tego tytułu - w odniesieniu do otrzymanej kwoty - niezależnie od tego kiedy ta zapłata nastąpi: przed wykonaniem usługi czy też po jej wykonaniu.

Rozpoznanie obowiązku podatkowego w opisanych przypadkach nie oznacza konieczności rozliczenia podatku VAT, z uwagi na fakt zwolnienia tych usług od tego podatku, jednakże moment rozpoznania obowiązku podatkowego ma decydujące znaczenie dla celów ustalenia wysokości proporcji uprawniającej do proporcjonalnego odliczenia podatku VAT w sytuacji wystąpienia u danego podatnika również sprzedaży opodatkowanej (art. 90 i 91 ustawy o VAT).

Podstawa prawna: art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e, ust. 6 i 8 ustawy o VAT

Przykłady:

1. Zakład ubezpieczeniowy zawarł z klientem w dniu 28 stycznia umowę ubezpieczenia nieruchomości, w której ustalono m.in. wysokość oraz termin płatności jednorazowej składki (w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy). Klient dokonał zapłaty składki przelewem bankowym w dniu 2 lutego. Rachunek bankowy zakładu ubezpieczeń został uznany 5 lutego - obowiązek podatkowy powstaje 5 lutego.

2. Bank zawarł ze Spółką 5-lelnią urnowe kredytową, na podstawie której ustalono m.in. wysokość oraz termin płatności miesięcznych rat odsetkowych i kapitałowych (do 5. dnia następnego miesiąca) - obowiązek podatkowy powstaje w dacie otrzymania przez bank należności odsetkowej. Termin płatności rat nie ma wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego.

3. Spółka A (podatnik) poręczyła wykonanie zobowiązań wynikających z zaciągniętej przez Spółkę B pożyczki. Umowa poręczenia została zawarta w dniu 15 stycznia. Termin zapłaty wynagrodzenia z tytułu umowy poręczenia - w ciągu 30 dni od dnia zawarcia umowy. Spółka A otrzymała wynagrodzenie z tytułu umowy poręczenia w dniu 25 lutego - obowiązek podatkowy z tego tytułu powstaje 25 lutego.

4. Bank w dniu 5 stycznia pobrał z rachunku klienta opłatę z tytułu prowadzenia rachunku -obowiązek podatkowy powstaje z chwilą pobrania opłaty (5 stycznia).

Dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze

W przypadku uzyskania przez podatnika dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze mających bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika (art. 29a ust. 1 ustawy o VAT) obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą otrzymania całości lub części tej dotacji, subwencji lub dopłaty - w odniesieniu do otrzymanej kwoty - niezależnie od tego kiedy wpływ tych środków nastąpi: przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi czy też po tych zdarzeniach.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 5 pkt 2, ust. 6 i 8 ustawy o VAT

Przykłady:

1. Spółka otrzymała dotację do realizowanej usługi mającą bezpośredni wpływ na cenę tejże usługi w dwóch transzach, tj. środki na ten cel wpłynęły na konto Spółki w wysokości 15% całkowitej kwoty dotacji w dniu 7 stycznia oraz w wysokości 85% w dniu 8 stycznia. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania przez Spółkę tego dofinansowania, tj. odpowiednio w dniu 7 i 8 stycznia.

2. Apteka w dniu 3 stycznia dokonała sprzedaży leku, który jest objęty tzw. refundacją ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Cena leku zapłacona przez realizującego receptę w aptece wyniosła 20 zł. W dniu 20 lutego apteka otrzymała refundację do tego leku z NFZ w wysokości 10 zł. Obowiązek podatkowy powstaje zatem w dniu 3 stycznia w części płatności dokonanej przez realizującego receptę (20 zł) i w dniu 20 lutego w części otrzymanej przez aptekę w ramach refundacji (10 zł).

3. Przewoźnik kolejowy otrzymuje dotację przedmiotową z budżetu państwa do krajowych przewozów pasażerskich, wyrównującą utracone przychody z tytułu honorowania ustawowych uprawnień do ulgowych przejazdów. Przedsiębiorca otrzymał dotację w dniu 7 marca. Obowiązek podatkowy powstaje w dniu otrzymania dotacji, tj. w dniu 7 marca.

Usługi budowlane lub budowlano-montażowe

W przypadku świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych:

• na rzecz innego podatnika podatku VAT, podatku od wartości dodanej czy też podatku o podobnym charakterze lub osoby prawnej niebędącej podatnikiem obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą wystawienia faktury.

Faktura taka powinna być wystawiona najpóźniej 30. dnia od dnia wykonania ww. usług.

Jeżeli podatnik nie wystawił w tym terminie faktury lub wystawił ją z opóźnieniem obowiązek podatkowy powstanie z chwilą upływu terminu na jej wystawienie, tj. 30. dnia od dnia wykonania usług.

Uwaga! Prawidłowe określenie momentu wykonania usług budowlanych i budowlano-montażowych ma istotne znaczenie dla prawidłowego wystawienia faktury z tytułu świadczenia tych usług. O wykonaniu usług budowlanych lub budowlano-montażowych będzie decydować faktyczne wykonanie tych usług, nie zaś przyjęcie tych usług na podstawie protokołów zdawczo-odbiorczych. Protokół zdawczo-odbiorczy potwierdza fakt wykonania tych usług, jednak nie przesądza o terminie i zakresie ich wykonania.

Otrzymanie przed wykonaniem usługi całości lub części zapłaty powoduje powstanie obowiązku podatkowego z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty, natomiast otrzymanie zapłaty już po wykonaniu usługi pozostaje bez wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a, ust. 7 i 8 oraz art. 106b ust. 1 i art. 106i ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT

Ważne! Moment wystawienia faktury dokumentującej otrzymanie zaliczki (stanowiącej całość lub część należności) przed wykonaniem usługi budowlanej nie wpływa na moment powstania obowiązku podatkowego. W przypadku otrzymania zaliczki obowiązek podatkowy powstanie bowiem z chwilą otrzymania tej zaliczki (niezależnie od tego kiedy zostanie wystawiona faktura dokumentująca tę zaliczkę).

Faktura dokumentująca zaliczkę powinna być wystawiona nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ją otrzymano. Natomiast wykonanie usługi budowlanej powinno być udokumentowane fakturą wystawioną nie później niż 30. dnia od dnia wykonania usługi. W przypadku gdy otrzymana przed wykonaniem usługi zaliczka nie pokryła całej należności, zapłata części należności po wykonaniu usługi (ta część należności nie będzie już stanowiła zaliczki) nie rodzi obowiązku podatkowego. Obowiązek podatkowy w odniesieniu do usługi budowlanej nieobjętej otrzymaną zaliczką powstanie z chwilą upływu 30. dnia od dnia wykonania usługi, chyba że przed tym dniem zostanie wystawiona na wykonaną usługę faktura - wówczas obowiązek podatkowy powstanie z chwilą wystawienia faktury.

Podstawa prawna; art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a, ust. 7 i 8 oraz art. 106b ust. 1 i 2, art. 106i ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT

• na rzecz pozostałych podmiotów niebędących podatnikami podatku VAT, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze obowiązek podatkowy będzie powstawał na zasadach ogólnych, tj. z chwilą wykonania usługi lub -jeśli przed tym momentem otrzymano całość lub część zapłaty - z chwilą otrzymania zapłaty w odniesieniu do otrzymanej części. Wystawienie zatem w takiej sytuacji faktury na żądanie ww. podmiotów lub otrzymanie zapłaty po wykonaniu usługi pozostanie bez wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego.

Podstawa prawna: art. 19a ust. 1 i 8 ustawy o VAT

Ważne! W przypadku konieczności zastosowania zasad ogólnych powstawania obowiązku podatkowego z uwagi na charakter usług budowlanych i budowlano-montażowych:

• usługi mogą być przyjmowane częśc...